سه‌شنبه ۲۸ اردیبهشت ۱۳۸۹ - ۰۵:۰۴
۰ نفر

حمید رضا امیدی سرور: نام «فارسی وان» این روزها به گوش اغلب ما خورده‎است، چه آنهایی که مشتری شبکه‌های ماهواره‎ای هستند و چه آنهایی که نگران از تأثیر سوء‌برنامه‎های برخی شبکه‎های آن هنوز اجازه ورود دیش ماهواره را به خانه خود نداده‎اند

اما حرف و نقل آن را از دیگران شنیده‎اند یا شاید هم از سر کنجکاوی چند ساعتی در خانه در و همسایه یا هنگام میهمانی در خانه فامیل و آشنا به تماشای آن نشسته‎اند. اما این فارسی‌وان که قصه یا ماجراهای سریال‌هایش نقل برخی محافل و میهمانی‎های دوستانه یا فامیلی شده از کجا و به چه نیتی آمده؟ چه چیزی به خورد ما می‎دهد و چه تأثیری بر ما می‎گذارد؟

تا پیش از این، شبکه‎های فارسی زبان ماهواره‎ای در خارج از ایران به‌دلیل ضعف بنیه مالی، فاقد برنامه‎های متنوع بودند؛ 12 ساعت پخش زنده و 12ساعت تکرار آن، بدون آیتم‎های نمایشی، فیلم‎ها و سریال‎های تولیدی یا خریداری شده از شبکه‎های تلویزیونی دیگر. حجم قابل توجهی از برنامه‌های  آنها  نیز اختصاص داشته به برنامه‎های کسل‌کننده مجری‌محور، پخش کلیپ‎های موسیقی تکراری و نمایش فیلم‎ها و سریال‎هایی که در سال‌های دور و نزدیک در داخل کشور ساخته شده و بارها نیز به نمایش در آمده‎اند. به این ترتیب خیلی زود این شبکه‎ها با وجود رشد قارچ گونه تعدادشان، تازگی خود را از دست داده و در جذب مخاطب، چندان موفق عمل نکردند. اما از سال گذشته شبکه‎ای آغاز به کار کرد که شیوه‎ای متفاوت را در پخش برنامه برگزیده بود و برخلاف انتظار، خیلی زود توانست بخش عمده مخاطبان شبکه‎های ماهواره‎ای فارسی زبان را جذب خود کند.

فارسی‎وان شبکه‎ای ماهواره‎ای ا‎ست که سریال‌های روز خارجی( کره‎ای، کلمبیایی، آمریکایی و...)  را به‌صورت دوبله‌شده‌ هرچند ضعیف - در طول روز پخش می‎کند. در فضای ملال‌انگیز شبکه‌های فارسی‌زبان ماهواره‎ای، فارسی‌وان در نوع خود یک اتفاق تازه محسوب می‎شود؛ شبکه‎ای که چون  سریال‎های تازه و پخش‌نشده، متنوع و برخوردار  از مایه‎های عامه‌پسند (البته در شق مبتذلش) آن هم به زبان فارسی عرضه می‌کند خیلی زود درمیان عامه مردم جا بازکرده و از مشتریان زیادی برخوردار شده و همین جذب مخاطب و ارائه خوراک مبتذل و تأثیر‌گذاری گسترده و عمیق آن بر مخاطب است که ابعاد نگران کننده‎ای به ماجرا داده است.

شاید در ظاهر، سریال‌های این شبکه در مقایسه با شبکه‎های غیراخلاقی در ماهواره، حاوی نمایش صحنه‎های غیراخلاقی به‌صورت مستقیم نباشد و به همین خاطر نیز با واکنش دفعی چندانی از سوی برخی خانواده‎ها روبه‌رو نشده است اما نکته آنجاست که در لایه‎های زیرین مضامینی که در این سریال‌ها مطرح می‎شود به‌صورت غیرمستقیم و البته در برخی نیز به‌طور مستقیم، مفاهیمی بسیار غیراخلاقی به مخاطب ارائه شده و از آنجا که از سیری تدریجی نیز برخوردار است تأثیری عمیق در نابود کردن هنجارهای اخلاقی و فرهنگی خانواده‌ها برجای می‎گذارد تا آنجا که پس از مدتی بسیاری از این مسائل قبح خود را از دست داده و برای مخاطب هضم‌شده و پذیرفتنی خواهند شد.

همین بس که در ماه‎های نخست پخش برنامه‎های فارسی‎وان هنوز برخی از این سریال‎ها، مضامین و روابط بین شخصیت‎ها تازگی داشته و اجازه تماشای آنها به نوجوانان و جوانان توسط پاره‎ای از خانواده‎ها داده نمی‎شد، یا طبق عرف خانواده‎ها صلاح نمی‎دیدند اعضای خانواده به اتفاق به تماشای سریال‌هایی همچون «ویکتوریا» بنشینند اما پس از چند ماه رفته‌رفته قبح مسئله ریخته و تماشای سریال‎های فارسی‎وان که در کل ساعات روز یکی پس از دیگری روی آنتن می‎روند به تفریح جمعی بسیاری از همین خانواده‎ها بدل شد که به اتفاق چشم بدان بدوزند!

درست است که مخاطبان این شبکه را می‎توان در طیف‌های مختلفی دسته‎بندی کرد اما متأسفانه بیش از هر گروه دیگری این خانواده‎ها و به‌ویژه زنان و دختران در سنین جوانی و نوجوانی هستند که تماشاگر این سریال‌ها محسوب می‎شوند؛ در واقع‌ آسیب‎پذیرترین قشری که درصورت تغییر هنجارهای اخلاقی آنها، لطماتی جدی و جبران‌ناپذیر  به فرهنگ و اخلاق در جامعه ما وارد خواهد شد. به این ترتیب برنامه‎های این شبکه بیش از همه بنیان خانواده‎ها را نشانه گرفته و با در نظر گرفتن مضامین اغلب این سریال‌ها تاکنون هیچ‌یک از شبکه‌های فارسی زبان ماهواره‎ای تأثیراتی فرهنگی به این اندازه مخرب و با این عمق و وسعت نداشته‎اند.

از قرار معلوم دم و دستگاه و مقر شبکه فارسی‌وان در هنگ‌کنگ قرار دارد؛ در ساختمانی کوچک که ظاهرا تجهیزات آن‌ چندان هم قابل توجه نیست، اما با همین امکانات، رسانه ملی ما را با تمام دم و دستگاه عریض و طویلش به چالش کشیده و به یک تهدید فرهنگی برای ما بدل شده است. اما در پس فارسی‌وان، مجموعه‎ای عظیم، آن را حمایت می‎کند تا از تولیدات دیگر شبکه‎ها استفاده کرده و با ارائه تصویری ماهواره‎ای و برخوردار از کیفیت مطلوب با همتایان داخلی و خارجی‎اش به رقابت بپردازد.

فارسی‌وان شبکه‎ای ا‎ست تحت لوای مجموعه رسانه‌ای استار که متعلق به «نیوزکورپوریشن» است و شرکتی به نام موبی نیز همکار شرکت استار در تهیه و تولید برنامه‌های این شبکه است. مالک شرکت نیوزکورپوریشن، یک یهودی استرالیایی به نام روپرت مرداک است؛ صاحب یکی از امپراتوری‎های رسانه‎ای جهان که مالک استودیو فیلمسازی فاکس و شبکه‌های تلویزیونی فاکس و فاکس نیوز آمریکا نیز هست.

اداره مرکزی نیوزکورپوریشن در نیویورک واقع است که علاوه بر رسانه‌های رادیویی و تلویزیونی، بیش از 100روزنامه و مجله نیز در سراسر جهان در اختیار دارد که از میان آنها می‌توان به دیلی‌تلگراف، وال‌استریت ژورنال، سان، تایمز و ساندی تایمز، نیویورک‌پست و... اشاره کرد. مجموعه انتشاراتی داوجونز، بورس ایالات متحده نیز تحت تملک این تشکیلات غول‌آساست.

شایع است مرداک به‎عنوان چهارمین فرد قدرتمند در قاره آسیا به شمار می‌آید. در آسیا بزرگ‌ترین شبکه تلویزیونی به مورداک تعلق دارد. این شبکه 40کانال دارد که به 8زبان، 53 کشور را پوشش می‌دهد. همه سهام یا بخش قابل‌توجهی از 23 شبکه رادیو- تلویزیونی ایالات متحده را او در اختیار دارد. شهرت دیگر شبکه‌های فاکس شیوه‌های تلویزیونی‌اش است. مرداک با تملک «دایرک تی وی» تعداد کانال‌های تلویزیونی را به حدود 100کانال رسانده است. مرداک خارج از ایالات متحده، در بریتانیا 28کانال تلویزیونی دارد. دارایی‌های ماهواره‌ای و کابلی او از 30مورد گذشته است و نیمی از سهام تلویزیون کابلی نشنال‌جئوگرافیک از آن اوست.

مرداک صاحب 2شرکت خدماتی در آلمان، 16شرکت در استرالیا، یک شرکت در کانادا و 6شرکت در هندوستان است و سهامی در یک ایستگاه ایتالیایی، 2 اندونزیایی، 2ژاپنی و 8ایستگاه آمریکای لاتین دارد. او در ایالات متحده 8مجله دارد ونیوزکورپوریشن صاحب انتشارات هارپرکالنیز است که 26 چاپخانه دارد به‌علاوه انتشارات ویلیام مارو و انتشارات آون که گردش مالی سالانه‌اش بیش از یک میلیارد دلار است از آن اوست.

با این اوصاف می‌توان به یک نتیجه بسیار مهم رسید و آن اینکه امپراتوری رسانه‎ای به این بزرگی، وقتی پشت یک شبکه فارسی قرار می‎گیرد نمی‎توان اهداف آن‌را به سادگی کسب درآمد‌های اقتصادی فرو کاهش داد. اگر بتوان منبع درآمد‎های شبکه فارسی‌وان را آگهی‌های تجاری فرض کرد، این حجم آگهی آن هم در بازار ایرانی و با وجود رسانه‎های انبوه فارسی زبان که به قیمت‌های بسیار پایین در مقایسه با شبکه‎های خارجی پخش می‎کنند، برای گردانندگان این غول رسانه‎ای به یک شوخی  می‌ماند  و رقم مهمی به‌نظر نمی‎رسد. حتی اگر بپذیریم هر شبکه‌ باید هزینه‎هایش را خود تأمین کند، باز هم نمی‎توان مسائل مالی را هدف اصلی گردانندگان این شبکه فرض و از دیگر مسائل صرف‌نظر کرد و در نهایت به افزایش این دایره قدرت رسانه‎ای در آسیا توجهی نداشت.

سریال‌هایی که اغلب در این شبکه روی آنتن می‎روند سریال‎هایی خاص شبکه‎های کابلی هستند که هیچ بعید نیست که پاره‎ای از آنها تولیدات شرکت‎های فیلمسازی یا شبکه‎های مرتبط به این غول رسانه‎ای باشد اما هرچه هست این سریال‌ها به دقت و حساب‎شده انتخاب شده‎اند. سریال‌های این شبکه را از منظر مضمونی می‎توان به 3دسته تقسیم کرد:نخست سریال‌های درام و رمانس به‌اصطلاح خانوادگی که بیشتر آنها مضامینی غیراخلاقی داشته و به روابط نامشروع دختران و پسران و البته خیانت زن و شوهر به یکدیگر و... می‎پردازند.

سریال «ویکتوریا»، «مونوس ومونوس»، «خانه مد»، «جسور و زیبا» و... از این جمله هستند. دسته دوم سریال‌های طنز از جنس سریال‌های طنز روتین و شبانه هستند که در لوکیشن‌های داخلی و محدود و با اتکا به شوخی‎های صرفا کلامی و اغلب رکیک ساخته و پرداخته شده‎اند. مضمون این سریال‌ها نیز با توجه به نمایش روابط جنسی آزاد جوانان و همخانگی آنها بدون ازدواج و... در تأثیر گذاری‎های مخرب اخلاقی و فرهنگی کم از دسته نخست ندارند. سریال کره‎ای «همسر یا دردسر»، «دارما و گری»، «ریبا»، «آشنایی با مادر» و... سریال‌های طنز این شبکه هستند.

و در نهایت دسته سوم هم سریال‌های پرحادثه، جنایی و پلیسی مشهور سال‌های اخیر همچون «24»، «حصار چوبی» و... هستند که از سطح کیفی بالاتری نسبت به بقیه سریال‌ها برخوردار بوده و با وجود تفاوت‎های فرهنگی با مخاطب فارسی زبان لااقل مسائل غیراخلاقی را به‌عنوان یک ارزش تبلیغ نمی‎کنند. به این ترتیب هر جنس و هر گروه سنی، حتی بچه‌ها نیز خوراکی برای خود در میان سریال‌های فارسی‌وان خواهند یافت. 

دوستی از قول یکی از عرضه‎کنندگان خدمات ماهواره‌ای! روایت می‎کرد که این روزها برای آن گروه از خانواده‎های ایرانی که از برنامه‎های ماهواره‎ای استفاده می‎کنند، هیچ شبکه‎ای به اندازه فارسی‌وان اهمیت ندارد. بسیاری از آنها حاضرند هیچ‌یک از شبکه‎های ماهواره‎ای فارسی را نداشته‎باشند ولی در عوض فارسی‌وان آنها صاف و بی‎پارازیت باشد. این یعنی یک شبکه در برابر همه‎ شبکه‎ها؛ شبکه‎ای که بیشتر از هر شبکه دیگر تماشا می‎شود.  بسیاری از زنان خانه‎داری که از ماهواره استفاده می‎کنند، عادت به روشن کردن این شبکه در طول روز دارند، حتی در زمانی که مشغول کار در خانه هستند به شنیدن صدای آن عادت کرده‎ و داستان را دنبال می‎کنند.

اینکه ویکتوریا با دوست پسر جوانش به کجا رسیده‎اند یا شوهر ویکتوریا و دوست دختر جوانش با بچه نامشروع‎شان چه کرده‌اند، آیا همسر رسمی مونوس از وجود همسر غیررسمی و فرزند نامشروع‌اش اطلاع پیدا کرده و یا اینکه رئیس مونوس که در حال خیانت به همسر خود است توانسته این ماجرا را پنهان نگاه دارد یا نه و... تقریبا مضمون همه سریال‌هایی که در این شبکه پخش می‌شود همین است، هرچند که سریال‌های کره‎ای (آسیایی) این شبکه به ظاهر قدری اخلاقی‎تر به‌نظر می‎رسند و لایه‎های سنتی فرهنگ آسیایی آن برای مخاطب ایرانی ملموس و جذب‌کننده به‌نظر می‎رسد اما در خلال آن، حضور فرهنگ غرب در زندگی آنها تأثیر خود را بر تماشاگر ایرانی می‎گذارد.

اما غلظت سریال‌‌های کلمبیایی به قدری شدید است که روی نمونه‎های غربی خود را کم کند! حقیقت اینکه نمایش این همه بی‎اخلاقی در یک سریال واقعا کمیاب است و شخصیت‌ها و مناسبات میان آنها دراین سریال‌ها بر هیچ منطقی استوار نیستند جز غرایزی که به شکلی حیوانی شخصیت‎ها را به‌دنبال هم می‎کشند. موفقیت فارسی‌وان در جذب مخاطب، دیگر شبکه‎های فارسی زبان را هم به این نتیجه رسانده است که آنها هم به دوبله و پخش سریا‌ل‌های خارجی بپردازند. شبکه «جم‌تی وی» از جمله شبکه‎هایی ا‎ست که به تازگی پا در جای پای فارسی‌وان گذاشته است، هرچند که فارسی‌وان به‌دلیل اینکه اختصاصی به این حوزه می‎پردازد، همچنان یکه‌تاز است. اما این جریانی‎ است که مدام در حال گسترش است و شبکه‌های داخلی هم با این بضاعت، حرفی برای گفتن مقابل آنها ندارند، مگر آنکه فکری اساسی برای آن کرد.

حرف آخر آنکه فارسی‎وان با نمایش سریال‎های درجه چندم‌کره‌ای و کلمبیایی و به ندرت هم آمریکایی، امواج فرهنگی بیگانه و البته مهاجم را به خانه‎های ما می‎فرستد و از طریق ترویج بی‌اخلاقی، فرهنگ ایرانی- اسلامی و بنیان خانواده را هدف گرفته است. در این سریال‌ها، بی‎بندوباری در روابط جنس‎های مخالف و خیانت اخلاقی اعضای خانواده به هم، امری طبیعی و مرسوم نمایش داده می‎شود. با تماشا و همراهی‌کردن این سریال‌ها، نه تنها چنین مسائلی قبح خود را از دست می‌دهند بلکه به‌دلیل تماشای هر روزه و طولانی مدت این سریال‌ها به شخصیت‎ها نزدیک شده و با آنها همذات‌پنداری می‎کنند و انجام چنین مسائلی تشویق و ترغیب می‎شوند و متأسفانه بسیاری از خانواده‎ها با پذیرش این شبکه در کانون خانواده خود، زمینه‎های پذیرش الگوهایی این‌چنینی را برای جوانان فراهم می‌کنند.

کد خبر 107607

برچسب‌ها

پر بیننده‌ترین اخبار ارتباطات و فناوری

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز