این تالاب در انتهای شرقی دریای مازندران و شمال‌شرقی بهشهر واقع شده که با جدا‌شدن از دریای مازندران شبه‌جزیره میانکاله را با طول نزدیک به 60کیلومتر و مساحت 100هزار هکتار تشکیل داده است.
پرندگان در این فصل از سال برای زمستان‌گذرانی از شمال دریای‌خزر و منطقه سیبری به میانکاله مهاجرت می‌کنند. این پرندگان مهاجر بیش از نیمی از سال را در مناطق شمالی دریای خزر، کشورهای آسیای میانه و سیبری می‌گذرانند که به‌دلیل مشکلات زیست‌محیطی متعدد در این مناطق برخی از گونه‌های آنها با مشکلات اکولوژیک خاص مواجه شده و خطر انقراض، بعضی از آنها را تهدید می‌کند.
کارشناس مسئول حیات وحش مازندران با بیان اینکه میانکاله به‌دلیل برخورداری از تنوع اکوسیستمی یکی از مکان‌های مهم برای تخم‌ریزی، رشد آبزیان و نیز مکانی مناسب برای زادآوری، مهاجرت و زمستان‌گذرانی پرندگان مهاجر در خاور میانه و غرب آسیاست گفت: قوی فریادکش، پلیکان پاخاکستری، فلامینگو، اردک سرسفید، عروس غاز، غازپازرد، طاووسک، چنگر و مرگوسن سفید از جمله گونه‌های کمیابی هستند که به‌دلیل خطر انقراض در فهرست ممنوعیت تجاری جهانی پرندگان در معرض خطر قرار گرفته‌اند.
کوروش ربیعی به همشهری گفت: سالانه بین 80 تا 110گونه پرنده که دوسوم از پرندگان مهاجر مازندران را شامل می‌شود از اواخر تابستان در تالاب بین‌المللی و پناهگاه حیات‌وحش میانکاله فرود می‌آیند.
وی با اشاره به اینکه پناهگاه حیات‌وحش میانکاله به‌عنوان یکی از9 ذخیره‌گاه زیستی کشور به ثبت رسیده است تصریح کرد: علاوه بر پرندگان آبزی انواع پرندگان خشک‌زی و حمایت شده مانند قرقاول، دراج، عقاب‌تالابی، کبوترها، صورتی زنگوله بال، سلیم‌ها و دیگر گونه‌ها و حیوانات وحشی از قبیل خرس، خوک، شغال، روباه، گرگ، گربه‌های وحشی، خرگوش، جوجه تیغی، سنجاب و سمور در این منطقه یافت می‌شود.
ربیعی در پایان افزود: همزمان با فرا رسیدن فصل مهاجرت پرندگان این منطقه، علاوه بر زیبایی‌های منطقه که دوچندان‌شده خطر شکار و تخریب منطقه توسط شکارچیان و قاچاقچیان، محیط‌بانان، همیاران و دوستداران محیط‌زیست را نگران کرده است.
تالاب میانکاله به‌عنوان یکی از زیستگاه‌های همیشگی پرندگان مهاجر به بهشت پرندگان آسیا معروف است و اکنون دسته دسته انواع گونه‌های مهاجر و تالابی در این ذخیره‌گاه امن تالابی فرود می‌آیند.
شبه جزیره میانکاله و جزایر آشوراده و اسمال سای دارای جاذبه‌های شگفت‌انگیز طبیعی و زیست‌محیطی است که پوشش گیاهی ویژه حیات‌وحش منحصربه‌فرد این محدوده را به یکی از جالب‌ترین نقاط توریستی تبدیل کرده است؛ شبه‌جزیره‌ای که با تپه‌های شنی ساحلی به عرض 2 الی 5/6 کیلومتر از دریاچه جدا می‌شود.
فضای جزیره مرغزاری نیمه‌مشجر است که عمده‌ترین درختچه‌های آن را گونه‌های انار و تمشک وحشی تشکیل داده و هرساله صدها هزار پرنده مهاجر مانند فلامینگو، قو و غاز فانسری پیشانی سفید، اردک‌ها و قره‌غازها در آن پناه می‌گیرند. این مجموعه در فهرست اماکن زیست‌محیطی جهانی ثبت شده و از زیباترین تالاب‌های جهانی به شمار می‌رود از این‌رو هر ساله گردشگران بسیاری از گوشه و کنار کشور برای مشاهده این پرندگان مهاجر به این استان سفر می‌کنند.
آب و هوای این جزیره در تابستان گرم و در زمستان معتدل بوده و تغییرات دمای سالانه آن محدود است. به‌دلیل اثرات گرمایی دریای خزر، یخبندان و ریزش برف در منطقه کم و نادر است.
در پرجمعیت‌ترین روزها بین 800هزار تا یک‌میلیون قطعه پرنده مهاجر، میانکاله را به‌عنوان مامن زمستان‌گذرانی و به دلیل امنیت و فراوانی منابع غذایی انتخاب می‌کنند.آخرین کوچ گروهی پرندگان مانند غازها و قوها تا اواخر آبان ادامه دارد.
این ذخیره‌گاه سرتاسر سال برای پرندگان مهم بوده و از کانون‌های مهم زادآوری اگرت‌ها، حواصیل، پرستو و گلاریول‌ها در تابستان به‌شمار می‌رود. مشکل اساسی که این روزها نه تنها گریبانگیر انسان‌ها بلکه گریبانگیر حیات‌وحش و پرندگان شده وجود زباله‌های فراوانی است که در مناطق ساحلی و همچنین ساحل میانکاله به چشم می‌خورد که علاوه بر مشکلات بصری و زیست‌محیطی که این روزها برای ما انسان‌ها دارد در چرخه حیات پرندگان نیز مشکلاتی را ایجاد می‌کند.
کشاورزان هم با استفاده غیراستاندارد از کودها و سموم کشاورزی همواره پساب‌هایی که مملو از آلاینده‌های شیمیایی و بیولوژیک است را به نهرها سرازیر کرده و به واسطه نهر و رودخانه‌ها که همه به سوی تالاب می‌رود وارد این تالاب شده و فاجعه‌ای دردناک را موجب می‌شوند و حیات پرندگان میانکاله را به خطر می‌اندازند.
در حال حاضر شرایط اقتصادی و اجتماعی حاکم بر محیط‌زیست طبیعی منطقه به‌واسطه دست‌اندازی‌های انسان و بهره‌وری غیرمعقول ، دستخوش تغییرات و دگرگونی‌های چشمگیری شده است که سیمای آن در مقایسه با چند سال گذشته کاملا دگرگون شده و چنانچه روند فعلی ادامه یابد تا چند سال دیگر این تالاب پیکره طبیعی خود را از دست خواهد داد.
به امید آن روز که دیگر دفاع از طبیعت و جلوگیری از انقراض گونه‌های طبیعی و حیوانی،فقط شعاری میان مردم نباشد و همه دست در دست هم به پاسداری از این میراث گرانبهای طبیعی بپردازیم.
