به بهانه‌ی جام‌جهانی، بد نیست نگاهی داشته باشیم به تاریخچه‌ی اخلاق در فوتبال یا «بازی جوانمردانه» و بازی‌های جوانمردانه‌ی به یاد ماندنی فوتبال.
* * *
فكر «بازی جوانمردانه» به سال ۱۹۸۶ میلادی بر می‌گردد. در جام‌جهانی ۱۹۸۶ مکزیک، «دیه‌گو مارادونا» ستاره‌ی تیم ملی آرژانتین، گل معروفش را با دست وارد دروازه‌ی تیم ملی انگلیس کرد. «ژائو هاوالانژ»، رئیس برزیلی آن‌زمان فیفا، پس از این بازی و این حرکت مارادونا، ایده‌ی بازی جوانمردانه را مطرح کرد.
از آن‌زمان به بعد، بازی جوانمردانه به‌عنوان یک مرام ورزشی انجام می‌شود، ولی هرگز به‌صورت یک قانون وارد فوتبال نشد. البته فیفا برای بازی جوانمردانه، اصول ده‌گانه‌ای را با موضوع‌های زیر در نظر گرفته است:
۱. برای بردن بازی کنید.
۲. جوانمردانه بازی کنید.
۳. قوانین بازی را رعایت کنید.
۴. به حریف، به هم‌تیمی‌ها، داوران، مسئولان اجرایی و تماشاگران احترام بگذارید.
۵. شکست را با وقار بپذیرید.
۶. زیبایی‌های فوتبال را ترویج کنید.
۷. بعضی‌ها ورزش را بدنام می‌کنند، آن‌ها را تقبیح کنید.
۸. فساد، مواد مخدر، تخلف و دیگر موارد خطرناک برای فوتبال را تقبیح و مردود سازید.
۹. به دیگران کمک کنید تا زیر فشار فساد و انحراف، پایداری كنند.
۱۰. کسانی را که از اعتبار فوتبال دفاع می‌کنند، محترم بشمارید.
* * *
اگر دقت کرده باشید پیش از تمام بازی‌های رسمی فوتبال، قبل از ورود دو تیم به زمین، پرچم «بازی جوانمردانه» وارد زمین می‌شود و همیشه در کناره‌های زمین نماد این مرام‌نامه را مشاهده می‌کنید.
فیفا برای تبلیغ و فرا‌گیری بازی جوانمردانه، جایزه‌ها و جریمه‌هایی در نظر می‌گیرد. مهم‌ترین جایزه‌ی این برنامه‌ی فیفا، «جایزه‌ی بازی جوانمردانه‌ی فیفا» نام دارد که سالیانه به مهم‌ترین حرکت‌های جوانمردانه اهدا می‌شود. این جایزه اولین‌بار در سال ۱۹۸۷ به هواداران تیم دان‌دی یونایتد اسکاتلند به‌خاطر رفتار خوب نسبت به بازیکنان تیم گوتبورگ سوئد اهدا شد. با این‌که تیم گوتبورگ، تیم دان‌دی یونایتد را در فینال جام یوفا در سال ۱۹۸۷ شکست داد، اما هواداران این تیم، رفتار شایسته‌ای از خود نشان دادند و این جایزه را به‌دست آوردند.
از آن سال تا به حال این جایزه به تیم‌ها و بازیکن‌های بسیاری اهدا شده است؛ «فرانک اوردن‌ویتز» از آلمان به‌خاطر پذیرفتن خطای هند پنالتی (۱۹۸۸)، «گَری لینه‌کِر» از انگلیس به‌خاطر ۱۵ سال بازی حرفه‌ای فوتبال بدون یک کارت زرد یا قرمز (۱۹۹۰)، «ژاک گِلَس‌من» از فرانسه به‌خاطر فاش‌کردن یک جریان رشوه و فساد (۱۹۹۵)، «ژوزف زووینِک» بازیکن غیرحرفه‌ای فوتبال اهل اسلواکی به‌خاطر ۶۰سال بازی فوتبال در سطح غیرحرفه‌ای بدون دریافت کارت زرد (۱۹۹۷)، فدراسیون فوتبال ایران و فدراسیون فوتبال آمریکا به‌خاطر برگزاری یک رقابت ورزشی خوب در جام‌جهانی با توجه به ۲۰سال درگیری‌های سیاسی دو کشور (۱۹۹۸)، «لوکاس راده‌به» از آفریقای جنوبی به‌خاطر فعالیت‌های ضد نژادپرستی (۲۰۰۰)، باشگاه بارسلونا به‌خاطر حمایت از اهداف بشردوستانه و برنامه‌های حمایتی از کودکان جهان (۲۰۰۷)، «بابی رابسون» از انگلیس پس از مرگش به‌خاطر بازی‌های نجیبانه‌ای که در طول زندگی حرفه‌ای‌اش به‌عنوان بازیکن و مربی از خود نشان داد (۲۰۰۹)، تیم ملی دختران نوجوان زیر ۱۷سال هائیتی به‌خاطر تحمل شجاعانه‌ی بدترین نوع درد و رنج پس از زلزله‌ی ویرانگر (۲۰۱۰) و فدراسیون فوتبال افغانستان به‌خاطر تعهد و کار سخت توسعه‌ی فوتبال در بین مردم و تلاش برای پرورش یک لیگ ملی در میان خشونت و کشتار (۲۰۱۳) برخی از مهم‌ترین عنوان‌های جایزه‌ی بازی جوانمردانه‌ی فیفا در دوره‌های گذشته بوده‌اند.
اما این جایزه به تنهایی نمی‌تواند همه‌ی اتفاق‌های جوانمردانه‌ی فوتبال را پوشش دهد و بعضی از بازی‌های جوانمردانه، تنها در یاد هواداران فوتبال باقی می‌مانند.
به‌عنوان مثال «دنیل ده‌روسی» بازیکن تیم رُم وقتی که با دست موفق به گلزنی به تیم مسینا شد و داور گل او را پذیرفت، نزد داور رفت و اعتراف کرد که گل را با دست زده است تا گل ثبت نشود.
یا مثلاً هنگامی که «پویول» در فینال جام‌جهانی ۲۰۱۰ مصدوم شد و اسپانیایی‌ها توپ را به بیرون زدند، هلند‌ی‌ها قصد برگرداندن توپ را به اسپانیایی‌ها داشتند، اما به‌خاطر وزش باد، توپ تغییر مسیر داد و به سمت دروازه‌ی اسپانیا رفت و «کاسیاس» مجبور شد توپ را به کرنر بفرستد. اما «رابین فن‌پرسی» با این‌که زیر فشار حساسیت بازی فینال بود، راضی نشد این کرنر ناعادلانه را بزند و توپ را به اسپانیا تقدیم کرد.
سال ۲۰۰۵ هم، در جریان بازی آژاکس و کامبور، بازیکن آژاکس مصدوم شد و روی زمین افتاد و تیم حریف توپ را به بیرون زد. زمانی که قرار شد «یان ورتونگن» توپ را به تیم کامبور پس بدهد، از زمین خودی با یک پاس بلند توپ را به سمت دروازه‌ی حریف فرستاد و به شکل عجیبی توپ گل شد! بازیکنان آژاکس هم برای این‌که این حرکت اتفاقی را جبران کنند، سر جایشان ایستادند تا بازیکنان حریف یک گل به آن‌ها بزنند و بازی مساوی شود. هر چند که در نهایت آژاکس بازی را برد.
هنگامی که در فصل ۲۰۰۸ جام حذفی انگلیس، بازی تیم‌های ناتینگهام فارست و لسترسیتی به‌دلیل مشکل بیماری «کلایو کلارک» بازیکن لستر نیمه‌تمام اعلام شد، هرچند تیم ناتینگهام با یک گل از حریفش جلو بود، طبق قوانین فوتبال انگلیس، این مسابقه باید از ابتدا با نتیجه‌ی صفر صفر، آغاز می‌شد، اما بازیکنان لسترسیتی برای این‌که یک گل حریف نسوزد، قرار گذاشتند در همان شروع بازی یک گل اهدا کنند.
در لیگ کشور خودمان هم، «امین متوسل‌زاده» در جریان بازی فجرسپاسی و استیل‌آذین، در شرایطی که «حمید نشاط‌جو» دروازه‌بان تیم استیل‌آذین به دلیل آسیب‌دیدگی روی زمین افتاده بود و دروازه‌ی خالی در مقابل پای او قرار داشت، توپ را به بیرون زد.
بازی ایران و آرژانتین/ عكس:آدریان دنیس، خبرگزاری فرانس‌پرس
نظر شما