این که چرا باید به پایتخت بیش از شهرهای دیگر اهمیت داد، موضوعی نیست که مربوط به امروز و دیروز شود. بههرحال پایتخت مرکز یک کشور است و تمامی مراکز دولتی در آن قرار دارد. بنابراین هرچه وضعیت پایتخت بهتر باشد در نتیجه کل کشور نیز میتواند از آن بهره ببرد. در مورد حمل و نقل درونشهری نیز این موضوع صدق میکند. حال اگر پای یک زیرساخت مانند شبکه مترو هم در بین باشد که دیگر هیچ.
بهنظر میرسد لازم باشد هنوز درخصوص فواید مترو مطلب نوشته شود، زیرا همگی بر این موضوع اتفاقنظر داریم که دنیا این سامانه را پسندیده و اکنون در جایجای این کره خاکی بسیاری یا متروسوار هستند و یا درحال ساخت و توسعه آن. بهعنوان نمونه زمانی که صحبت از بازیهای المپیک 2008 پکن به میان میآید، بحث حملونقل شهری در پایتخت چین با گسترش متروی این شهر توام میشود.
این درحالی است که به سامانههای دیگر کمتر پرداخته میشود، چراکه ورود جمعیت بسیار زیاد برای این رقابتها تنها با وسیلهای مانند مترو میتوانست به مشکل برنخورد. البته در این بین قصد این نیست که کار و تاثیر سایر بخشها مانند اتوبوس و تاکسی نادیده گرفته شود، اما با توجه به ظرفیت بسیار بالای مترو باید پذیرفت که 2سامانه مهم دیگر حملونقل عمومی باید نقش مکمل را بازی کنند.
بههرحال شهرهای بزرگ دنیا مانند لندن، پاریس، نیویورک، برلین، پکن، توکیو، سئول، دهلینو، بانکوک و... همگی از شبکه مدرن و گسترده مترو بهرهمند هستند و نباید در این موضوع شک کرد که تهران بهعنوان پایتخت ایران و یکی از بزرگترین و پرجمعیتترین شهرهای دنیا به توسعه و گسترش مترو نیاز دارد؛ امری که اینک در زمره اولویتهای نخست شهرداری این شهر قرار گرفته است.
انگلستان
از آنجا که قدیمیترین شبکه متروی جهان به لندن تعلق دارد، باید به این مهم اشاره کرد که سهم دولتمردان این کشور در ساخت، تجهیز و تعمیر متروی پایتخت بهسزا و بسیار پررنگ بوده است. این موضوع را باید با درنظر گرفتن برگزاری بازیهای المپیک در سال2012 در لندن بررسی کرد.
اما پیش از آن دولت انگلستان متعهد شده تا سال2030، 16میلیارد پوند برای بالا بردن کیفیت متروی پایتخت اختصاص دهد. در عین حال موضوع تنها به لندن ختم نمیشود. دولت درخصوص ساخت مترو در شهرهایی که واقعاً به آن نیاز دارند، همواره پیشقدم است. بهدنبال تصویب بسته اعتباری یکمیلیارد و 400میلیون پوندی توسط 10بخش منچستر بزرگ، طرحهایی برای گسترش شبکه متروی سبک این شهر به دولت ارایه شده است.
در این بین باید به این نکته اشاره کرد که بودجه دولتی به هر بخش شهر برای انجام پروژههای حملونقل بهگونهای اختصاص پیدا میکند که 40درصد مجموع آن برای سرمایهگذاری کنار گذاشته و ذخیره شود.
ترکیه
«ما میخواهیم امکان رفتوآمد از هر نقطه استانبول به نقطه دیگر را توسط سیستم مترو ممکن سازیم. یا بهعبارت دیگر با شبکههای آهنی همه مناطق استانبول را بههم میبافیم». این سخنان شهردار استانبول است که با بودجهای بالغبر 22تریلیون لیره عزم خود را جزم کرده تا پایان سال2012 رویاهای خود را درخصوص متروی استانبول به واقعیت تبدیل کند.
با توجه به قوانین ترکیه، کمک مالی به شهرداریها از تکالیف دولت این کشور محسوب میشود و از این ناحیه درآمد قابلتوجهی به حساب شهرداریها واریز میشود. بنابراین نباید نگرانی درخصوص توسعه مترو وجود داشتهباشد.
اوایل سال2009، رجب طیب اردوغان، نخستوزیر ترکیه که خود پیش از این شهردار استانبول بوده، یکی از مهمترین و کلیدیترین خطوط متروی استانبول را با نشستن در اتاق کنترل قطار افتتاح کرد. در این بین شهردار آنکارا نیز جایی به این نکته اشاره کردهبود که در ترکیه کمکهای دولتی بهعنوان یکمنبع پایدار برای شهرداریها بهحساب میآید.
ایتالیا
دولت ایتالیا هم مانند بسیاری دیگر از کشورهای جهان علاقه ویژهای به کمک و حمایت از ساخت مترو دارد. میلان با 73کیلومتر خطوط مترو و 168کیلومتر خطوط تراموآ، دومین کانون حملونقل ریلی ایتالیا بهشمار میآید که با کمک همهجانبه دولت ایتالیا از طریق اختصاص اعتبارات و تسهیلات موردنیاز، طول خطوط متروی این شهر ظرف مدت 6سال به دوبرابر میزان فعلی افزایش مییابد.
میلان با جمعیتی حدود 7میلیون و 500هزار نفر دارای 9منطقه شهری است. شهرداری این شهر بهطور تماموکمال مسئولیت حملونقل عمومی را برعهده دارد و در این بین باید به این نکته مهم نیز اشاره کرد که شهرداری میلان از حمایت کامل دولت ایتالیا بهخصوص در حوزه حملونقل شهری برخوردار است. درعینحال باید به این موضوع نیز اشاره کنیم که میلان در سال2015 میلادی میزبانی نمایشگاه جهانی EXPO را برعهده دارد و این مهم باعث شده است دولت ایتالیا از مدیریت شهری میلان حمایت مضاعفی بهعملآورد.
چین
برگزاری بازیهای المپیک2008 در پایتخت چین بهانهای شد تا مسئولان به فکر گسترش خطوط متروی این شهر بیافتند و این طرح را تا سال2015 میلادی ادامهدهند. از آنجا که پکن شهری بزرگ و پرجمعیت است، هر لحظه باید به فکر حملونقل عمومی در این شهر نیز بود. نخستین خط متروی پکن در روز اول اکتبر سال1969 افتتاح شد، اما کار ساخت و توسعه شبکه مترو همچنان ادامه دارد.
دولت پکن که زیر نظر دولت مرکزی فعالیت میکند، سرمایهگذاری برای ساخت خطوط مترو در شهر پکن را در برنامه 5ساله تصویب کرد. این سرمایهگذاری کلان باعث تقویت خطوط ریلی در شهر پکن خواهد شد و پیشبینی میشود طول آن تا سال2015 میلادی به 561کیلومتر برسد.
در این بین دولت چین نیز بودجهای را برای گسترش حملونقل شهری بهخصوص در زمان برگزاری بازیهای المپیک2008 پکن تخصیص داده بود. بدینترتیب پکن در آیندهای نهچندان دور صاحب بزرگترین شبکه مترو جهان خواهدشد.
مصر
متروی قاهره، پایتخت مصر ،برای نجات این شهر از شر ترافیک سنگینی که گریبانگیرش بود، ساخته شد. اگرچه قاهره هنوز راه بسیار طولانی برای رفع مشکلات ترافیکی خود دارد، اما گامهای نخست با حمایت دولت مصر برداشته شده است.
بانکهای محلی با مشارکت چند شرکت خصوصی پیشبینی کردهاند که فازهای اول و دوم در مجموع یکمیلیاردو100میلیون دلار سرمایه احتیاج داشته باشند که 592میلیون دلار برای فاز اول وبه فاز دوم هم در حدود 473میلیون دلار اختصاص خواهد یافت. ساخت مترو میتواند کمک شایانی به هزینهها و اقتصاد کشور کند. بر اساس آمار منتشرشده توسط بانک بینالمللی در ماه مه سال2000، بهسبب شلوغی قاهره، افزایش تردد خودروها و وجود ترافیک، دولت سالانه 400میلیون دلار زیان میدهد.
متروی قاهره امروز با حداکثر توان به جابه جایی مسافران اقدام میکند. دولت و چندین شرکت و بانک وابسته در ساخت این مترو نقش بهسزایی داشتند تا قاهره بتواند زیر بار مشکلات ناشی از ترافیک قامت راست کند.
هندوستان
موضوع حملونقل و خصوصاً حملونقل درونشهری برای دومین کشور پرجمعیت جهان از اهمیت بسیاربالایی برخوردار است. ساخت مترو در این کشور زیر نظر و با حمایت کامل دولت انجام میشود. بههرحال باید قبول کرد، هزینه احداث چنین شبکهای از عهده یک شهرداری خارج است.
چندی پیش دولت هندوستان اعلام کرد، فاز اول پروژه ساخت متروی شهر چنایی را بهطول 45کیلومتر تصویب کرده است. در فاز اول این طرح 2خط مترو ساخته خواهدشد. بر اساس برنامه، این خطوط در سالهای 15-2014 راهاندازی میشود. با توجه به الگوی متروی دهلی، این پروژه چهاردهونیممیلیارد روپیهای توسط شرکت چنایی متروریل با مسئولیت محدود اجرا خواهدشد.
درحدود 59درصد هزینه این پروژهها از طریق وام از بانکهای ژاپنی تامین میشود. دریافت این وامها با نظر دولت انجام میگیرد و امور اداری آن را نیز دولت هندوستان پیگیری واجرایی میکند.