همشهری آنلاین - مریم سرخوش: «دارم از سردرد می‌میرم!»؛ پرتکرارترین جمله‌ای است که شاید بارها از کسانی که مدام به سردردهای شدید مبتلا می‌شوند، شنیده باشید. شاید هم ندانید که تقریبا چند سالی است سردرد به‌ویژه میگرن دومین علت ناتوانی در دنیا اعلام شده، اما چون شکل ظاهری و حرکت افراد را تغییر نمی‌دهد، ناتوانی ناشی از آن هم چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد. شایع‌ترین علت مراجعه به درمانگاه‌های مغز و اعصاب هم است و ناتوانی‌های ناشی از آن هزینه مالی فراوانی به سیستم درمانی تحمیل می‌کند.
اما از نگاه دکتر منصوره تقاء، فلوشیپ سردرد و دردهای صورت، استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران و رئیس انجمن سردرد ایران سردرد آنقدر مهم بوده که تقریبا از ۳دهه پیش تصمیم می‌گیرد که به این حوزه و درمان‌هایش ورود جدی داشته باشد؛ تلاشی که طی چند سال به نتایج جالبی هم رسید و ایران را در منطقه به دومین کشور دارای عضویت در انجمن‌های جهانی و اروپایی بدل کرد.
او در گفت‌وگو با همشهری به نکات جالبی از این مسیر جهانی شدن که منجر به حضور اساتید صاحب‌نام خارجی و حتی آقای سردرد جهان در ایران شده اشاره می‌کند و البته اینکه کدام سردردها در کشور شایع هستند و چه درمان‌هایی دارند.
مهم‌ترین دلیلی که باعث شد به‌عنوان یکی از نخستین پزشکان ایرانی وارد حوزه سردرد شوید، چه بود؟
حوالی سال۱۳۸۰ بود که تصمیم گرفتم به این موضوع ورود کنم و از همان زمان هم متوجه شدم که تحقیق، آموزش و درمان درباره سردرد در ایران نواقص زیادی دارد و مغفول مانده است؛ چیزی که البته مختص کشور ما نبود و در کشورهای همسایه هم وجود داشت. کشورهای اروپایی و آمریکایی سال‌ها زودتر از ما به این حوزه ورود کرده و اقدامات زیادی انجام داده بودند؛ به همین دلیل تصمیم گرفتم به این حوزه ورود کنم و کار و تحقیق آغاز شد.
دلیل این فقدان چه بود؟
خیلی‌ها سردرد را یک موضوع سهل و ممتنع می‌دانند و حتی برخی پزشکان هم تصور می‌کنند سردرد به‌راحتی قابل کنترل و درمان است، اما چنین نیست؛ حتی سردرد میگرنی هم از سال۲۰۱۸ به‌عنوان نخستین ناتوانی بشر در سن زیر ۵۰سالگی ذکر شده و به‌صورت کلی هم دومین علت ناتوانی بشر در جهان است.
در این حوزه فعالیت قبلی وجود نداشت؛ این مسئله شروع کار را برایتان سخت نکرد؟
همان سال۱۳۸۵ به دعوت دکتر جلیل عرب‌خردمند، جراح اعصاب وارد گروه چندتخصصی درد و سردرد در بیمارستان حضرت خاتم‌الانبیا شدم. مسئول درمان سردرد بودم و در تیم درمان هم روانپزشک، روانشناس، طب فیزیکی، جراح مغز و اعصاب و همکاران فلوشیپ درد و... حضور داشتند؛ به همین دلیل بهترین تجربه موفق پزشکی برای من رقم خورد. اتاق ویزیت من مجاور اتاق ویزیت همکار روانپزشک گروه بود و ما بیمارانی را که نیاز به‌نظر هر دوی ما داشتند، مستقیم مشاوره می‌کردیم و بهترین درمان انتخاب می‌شد. نخستین سفر آموزشی من هم در همان سال و با تشویق و حمایت همان گروه و دکتر عرب رقم خورد و در سال‌های بعد افزایش یافت. این حضور در مجامع بین‌المللی نتایج خوبی را برای ما در پی داشت، اما عمر فعالیت این گروه چند تخصصی طولانی نبود و تعطیل شد. این موضوع مرا برای ادامه فعالیت در حوزه سردرد، مصمم‌تر کرد و به این نتیجه رسیدم که این رشته کار زیادی دارد.
و این نقطه شروع ورود افراد متخصص جهانی به ایران شد؟
تصمیم گرفتم که وسعت کار در موضوع سردرد را توسعه بدهم و آموزش‌های بیشتری ببینم. در کنگره‌های بین‌المللی شرکت می‌کردم که باعث شناخت بیشتر ما در کشورهای مختلف شد و توانستیم افراد صاحب‌نظر در حوزه سردرد را به ایران دعوت کنیم. در سال۲۰۱۵ انجمن سردرد که زیرشاخه انجمن بیماری‌های مغز و اعصاب بود، به عضویت انجمن جهانی سردرد درآمد و پس از آن زیرمجموعه فدراسیون اروپایی سردرد قرار گرفت. زحمت زیادی برای این عضویت‌ها کشیدیم، اما ارزش آن بسیار بالا بود و باید چنین ظرفیتی در کشورمان ایجاد می‌شد.
در این مسیر تنها بودید؟
برای عضویت فدراسیون اروپایی به‌تنهایی کار را انجام دادم، اما برای عضویت جهانی، دکتر حسین انصاری، فلوشیپ سردرد و ساکن آمریکا کمک زیادی کردند. این عضویت‌ها باعث شد که به‌صورت موفق‌تری متخصصان جهانی را به ایران دعوت کنیم؛ هر چند که کار سختی بود و آنها زمانی دعوت ما را پذیرفتند که سطح علمی خوب و توانمندی ما را دیدند. در نهایت هم موفق شدیم که ۴رئیس انجمن جهانی، دبیر انجمن جهانی و رئیس سابق انجمن اروپایی را به ایران دعوت و از آنها پذیرایی کنیم و البته یک مهمان ویژه پروفسور «السن» که به آقای سردرد در دنیا مشهور و پیشکسوت‌ترین فردی است که در حوزه سردرد در دنیا کار می‌کند؛ حتی دسته‌بندی‌های سردرد که توسط انجمن جهانی سردرد انجام شده، با امضای اوست. پروفسور السن هم ۲مرتبه به ایران سفر کرده است.
در سطح منطقه، شرایط مشابه ایران هم وجود دارد؟
ما دومین کشور منطقه بودیم که عضویت جهانی کسب کردیم و ترکیه پیش از ما عضو شده بود. آذربایجان هم بعد از ما اضافه شد. جدیدا عربستان و کویت هم این عضویت را کسب کرده‌اند.
درباره سردرد هم بگویید؛ اینکه مطالعات شما طی این سال‌ها چقدر میزان اهمیت آن را در زندگی افراد مشخص می‌کند؟
سردرد (میگرن، تنشی و خوشه‌ای) به‌ویژه میگرن نخستین دلیل ناتوانی در افراد زیر ۵۰سال ارزیابی می‌شود. البته میگرن انواع مختلف دارد؛ میگرن مزمن که بیشتر از ۱۵روز در ماه است و می‌تواند با وابستگی دارویی هم باشد و زندگی فرد را مختل کند. سردردهای ثانویه هم وجود دارند که به‌دلیل افزایش یا کاهش فشار داخل جمجمه، وجود لخته در سیستم سیاهرگی مغز، درگیری اعصاب جمجمه‌ای یا التهاب در عروق جمجمه‌ای و عفونت‌ها و... رخ می‌دهند. در این‌باره اگر تشیخص دیرهنگام صورت بگیرد یا بد تشخیص داده شود، می‌تواند منجر به عوارض بسیار مهم ازجمله کوری، اختلالات حرکتی یا حتی مرگ شود. سردردها مهم هستند و می‌توانند نشانه‌ای از بیماری‌های مهم باشند؛ البته با توجه به تلاش‌هایی که طی سال‌های اخیر از سوی انجمن سردرد صورت گرفته، شناخت کاملی از موضوع سردرد وجود دارد و به هیچ عنوان قابل مقایسه با ۲۰سال قبل نیستیم.
میزان شیوع سایر سردردها چقدر است؟
سردرد کلستر یا خوشه‌ای که شیوع آن یک در هزار نفر است، اما در نوع مزمن آنکه فرد بیشتر از یک‌سال سردردهای طولانی را تحمل می‌کند، روش‌های درمانی معمول به نتیجه نمی‌رسند و در موارد نادر نیاز است که محرکی (استیمولاتور) در بخشی از سیستم عصبی گذاشته شود، ولی به‌دلیل اینکه کشور ما تحریم است، این محرک کم وارد می‌شود و بسیار گران است. در کل دنیا هم سردرد میگرنی بین ۱۲ تا ۱۸درصد شایع است که این عدد در ایران ۱۴درصد و براساس جمعیت ۸۵میلیون نفره کشورمان، عدد بالایی است. دلایل مختلفی هم درباره بروز آن وجود دارد؛ ازجمله ارتفاع جغرافیایی، نژاد و جنسیت، سن و...
هزینه‌های سردرددرمانی در کشور ما گران است؟
نه‌تنها سردرد که هیچ درمانی در ایران گران نیست. ایران در مقایسه با سایر کشورهای دنیا، ارزان‌ترین درمان‌ها را دارد. ما بیمارانی داریم که از کشورهای دیگر می‌آیند و تمام هزینه سفر و خدمات درمانی‌شان به اندازه هزینه درمانی در کشور خودشان هم نیست؛ البته نمی‌خواهم بگویم این موضوع خوبی است؛ چون در بسیاری از موارد نسبت هزینه به درآمد برای پزشکان مقرون به‌صرفه نیست و فشار سنگینی را به آنها تحمیل می‌کند. تعرفه‌های پزشکی نیاز به ارزیابی بسیار جدی دارند که هم بیماران بهترین نتیجه را بگیرند و هم پزشکان متضرر نشوند.
اگر بخواهید یک توصیه یا راهکار برای سردرد داشته باشید، آن چیست؟
آموزش در سطح جامعه اهمیت دارد، اما به‌خوبی انجام نمی‌شود. انجمن ما راهنمای سردرد به زبان ساده را در اختیار دارد، اما هیچ اسپانسری برای چاپ و نشر آن پیدا نکرده‌ایم. جلسات آموزشی متعددی هم در فرهنگسراها و سرای محلات برگزار می‌کردیم، اما با وجود استقبال اهالی، هیچ حمایتی صورت نگرفت. در بسیاری از کشورها روز و هفته سردرد دارند و ما نداریم. مردم باید آموزش ببینند که سردردهای میگرنی و تنشی خود را مدیریت کنند و سردردهایی که نیاز به مراجعه به پزشک دارد را بشناسند. همچنین سردردهای اورژانسی را هم از غیراورژانسی تشخیص بدهند. انجمن سردرد ایران برنامه‌های آموزشی در فضای مجازی برای مردم برگزار می‌کند، اما امیدواریم با حمایت مردم آنها را ارتقا و گسترش دهیم.
نظر شما