همشهری آنلاین-الهه صبری: «علی آقچه‌لو» از جمله این کفاشان است که از کودکی این حرفه را آموخته و حالا در گوشه‌ای از خیابان آقابابائیان واقع در محله بهداشت به دوخت کفش و تعمیر آن مشغول است. پاهای آقچه‌لو توان راه رفتن ندارد و در واقع او معلول است، اما دستانش سال‌هاست که چرخ معاش خانواده را می‌چرخاند. او را اهالی به‌عنوان قدیمی‌ترین کفاش محل می‌شناسند. با او درباره زندگی و حرفه‌اش گفت‌وگو کردیم.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
کار با وجود معلولیت
از چهارراه یافت‌آباد تا کفاشی بهار در خیابان آقاباباییان راه زیادی نیست. کافی است که از اهالی سراغ کفش‌دوز محله بهداشت را بگیری، تا خیلی سریع مغازه‌اش را نشانت دهند. در ویترین مغازه انواع کفش‌های چرم و گیوه دست‌دوز به نمایش گذاشته شده است. در کنارشان هم کفش‌هایی به اندازه انگشت کوچک در رنگ‌های مختلف قرار داده‌اند. وارد که می‌شوی، در مقابلت فردی را می‌بینی که ۵۰ بهار را پشت سرگذاشته. او در مقابلت نیم‌خیز می‌شود، اما بدون عصاهایش امکان بلند شدن سخت است.
می‌گوید: «از ۲ سالگی از هر ۲ پا معلول شدم. همین معلولیت هم مانع از تحصیلم در مدارس معمولی شد. چون در آن روزها اجازه نمی‌دادند افراد معلول در کنار بچه‌های سالم درس بخوانند، من هم به جای مدرسه نزد اوستا اکبر ابتکار رفتم که کفش می‌دوخت و من هم شاگردش شدم.» البته کفاش قدیمی محله با ۲ سال تأخیر سال ۵۳ وارد مدرسه می‌شود و در کلاس اول ثبت‌نام می‌کند و این درس خواندن با کار کردن در کفش‌دوزی همزمان می‌شود. خودش این‌طور می‌گوید: «اوایل، معلولیت سختی‌های زیادی برایم به وجود می‌آورد، اما حالا دیگر یادم رفته که معلولم.»
شیوه‌ای در نتیجه تجربه
علی آقا تمامی وسایل کفش‌دوزی از قالب تا چرم بگیرید تا چسب و تجهیزات دیگر را به شکل مرتب در اطرافش قرار داده تا نیاز به بلند شدن نداشته باشد. او را بسیاری از اهالی و حتی بازیگران معروف سینما و تلویزیون هم می‌شناسند و در دوره‌های زمانی مختلف سفارش دوخت کفش را به او می‌دهند. البته کفش‌دوز محله بهداشت برای دوخت کفش شیوه خود را دارد و این شیوه را در نتیجه سال‌ها کار در کارگاه‌های تولیدی کفش به دست آورده است.
او می‌گوید: «امروزه بیشتر کفش‌هایی که به پای مردم است، مثل پوست موز با کمترین گرما وسرمایی از هم جدا می‌شوند، چراکه کفش‌دوز زمان چسب زدن درست کار را انجام نمی‌دهد. در کفاشی باید چسب به مدت ۲۴ ساعت روی کفش بماند و بعد آن را به هم وصل کنند.» سند حرف‌های این کفاش فعال منطقه کفش‌هایی است که در انواع مختلف برای تعمیر آورده‌اند. چراکه وی در ساعت‌هایی از روز وقتش را به تعمیر اختصاص می‌دهد. البته گاهی هم مشغول واکس زدن می‌شود. او درباره حرفه‌اش می‌گوید: «کارم را با جان و دل دوست دارم، چون نوعی خدمت به مردم به شمار می‌آید و از پیامبر(ص) نقل شده که خدمت به مردم بالاترین عبادت است.»
رسم نانوشته محله
کفاش قدیم محله زمانی از خروسخوان صبح وارد مغازه می‌شده، اما حالا که پا به سن گذاشته، ساعت ۹ که می‌شود، موتور سه چرخش را جلو در پارک می‌کند، کرکره را با کمک اهالی بالا می‌دهد و با یاعلی کارش را شروع می‌کند. در مدت فعالیت تنها همراهش تلویزیون کوچکی است که گوشه مغازه جا خوش کرده است. او می‌گوید: «زمانی تنها همراهم رادیو ترانزیستوری بود که از صبح تا شب روشن بود. من کار می‌کردم و صدای مجری بود که به گوش می‌رسید. البته کاسبان محل هم سراغم آمده و ساعتی را در کنارم می‌گذرانند، چراکه مردمداری و حفظ روابط همسایگی از قوانین نانوشته اهالی جنوب شهر است. هنوز هم در کوچه‌ها و خیابان‌های این محله‌ها آدم‌ها هستند که از حال هم بی‌خبر نیستند و به کمک هم می‌آیند. اتفاقی که شاید در مناطق بالایی شهر به هیچ‌وجه دیده نشود. به‌عنوان مثال چندی پیش به دلیل کسالت مجبور شدم ۶ ماهی را در خانه باشم و یکی از دخترانم مسئولیت کار و تعمیر کفش‌ها را به عهده داشت. او با تمرین در کنار من، خودش تبدیل به یک استاد کفش‌دوزی و کفاشی شده است. در این مدت اهالی او را تنها نگذاشتند که این را در کمتر محله‌ای می‌توان دید.»
سنتی ۱۱ ساله
در میان صحبت‌های آقچه‌لو، قدیمی‌ترین کفاش منطقه عبارت «یا علی» بیشترین کلمه‌ای است که وی به کار می‌برد. او در این‌باره می‌گوید: «مادرم همیشه می‌گفت یا علی بگو و این «یا علی» تکه کلامم شد و البته بعدها به شناخت رسیدم و همین شناخت باعث شد تا از ۱۱ سال پیش تصمیمی بگیرم که هنوز ادامه دارد.»
۱۱ سال پیش علی آقا در نتیجه خوابی تصمیم می‌گیرد، در روز تولد امام علی(ع) علاوه بر توزیع شربت و شیرینی، کفش دست‌دوز قیمت ۵ هزار تومان را به مردم هدیه بدهد. امسال هم کفاش محل این سنت خود را به اجرا گذاشت. البته او قرار بود که ۱۵۰ کفش را به قیمت ۱۰ هزار تومان به مراجعه‌کننده‌ها بدهد اما در روز پدر مغازه‌اش آنقدر شلوغ شد که تعداد کفش‌ها به ۲۰۰ جفت رسید.
او می‌گوید: «از همین حالا دوخت ودوز کفش‌های سال آینده را شروع کرده‌ام و عاشق این کار هستم. البته کاسبان و فروشندگان هم کمکم می‌کنند. مثلاً چون خیلی‌ها با این برنامه‌ام آشنا هستند، وقتی چرم می‌خواهم آن را با قیمت خرید در اختیارم می‌گذارند. من هم تبدیل به کفش کرده و وسیله راحتی بندگان خدا را فراهم می‌کنم.»
در کفاشی علی آقا، انواع کفش‌های دست‌دوز مردانه دیده می‌شود. تعدادی هم گیوه، همچنین کفش قلاب‌بافی شده وجود دارد که رویه‌شان را کفاش قدیمی محل از بازار خریداری کرده و بعد با دست به هم دوخته است. او می‌گوید: «کفش‌دوزی کار آسانی نیست. دست‌های قوی و صبری زیاد می‌طلبد. یک کفش‌دوز باید بداند که چطور چرم را برش بدهد، در قالب بگذارد، کفی مناسب برایش در نظر گرفته و چه زمانی چسب بزند. اگر همه این موارد را یاد گرفت می‌تواند کفاشی شود که درآمدش زیاد نیست اما کارش عالی است.»
البته درصورت داشتن سرمایه و سرمایه‌گذاری در این حرفه، درآمد هم بالا می‌رود. آقچه‌لو می‌گوید: «شرط اصلی در زندگی کسب روزی حلال و همت بلند است.»
روایت اعداد
۳۰۰ هزار تومان گران‌ترین کفشی بوده که در این سال‌ها کفاش محله برای یکی از بازیگران دوخته است. این کفش قیصری از چرم ۷ کوب بوده و به دلیل ظرافت کار، بهایش بیشتر شده است.
۵ سانتی‌متر کوچک‌ترین کفشی است که آقچه‌لو با پوست گاو دوخته است. دوخت کفش‌های انگشتی را وی در دوره کسادی بازار با ضایعات از گذشته‌ها شروع کرده است. آن دوران او این کفش‌ها را ۱۰۰ تومان می‌فروخته اما حالا قیمتشان به ۲ هزار تومان رسیده است.
۵۲ سایز بزرگ‌ترین کفش دست‌دوز آقچه‌لو برای مسئول تعویض روغنی محله بوده است. این شهروند هر سال برای دوخت کفش به کفاش محل مراجعه می‌کرد.
۵۵ آخرین سالی بوده که کفاش قدیمی محله کفش خریده و از آن به بعد خود کفش‌هایش را با دستانش دوخته یا در کارگاه‌ها هدیه گرفته است.
-----------------------------------------------------------------------------------------------
*منتشر شده در همشهری محله منطقه ۱۸ در تاریخ ۱۳۹۳/۰۵/۱۹
نظر شما