حتی در بسیاری از موارد در اخطاریههایی که شرکت ارتباطات سیار برای مشترکانش میفرستد هم عباراتی چون «...moshtarake gerami » به چشم میخورد.
علت این پدیده هم کاملا واضح است؛ حجم کاراکترهایی که میتوان در یک پیامک فارسی فرستاد کمتر از نصف کاراکترهای لاتین است و به همین دلیل هزینه ارسال یک پیامک فارسی برای مشترک گرامی، بیش از دو برابر یک SMS فینگلیش آب میخورد.
مهندس حمید یوسفزاده در گفتوگو با همشهری، دلایل فنی این مسئله را اینچنین تشریح میکند: محدودیتهای شبکه موبایل موجب آن است که حجم هر SMS معادل 140 بایت (8در140 بیت) باشد.
از سوی دیگر مطابق استانداردهای کامپیوتری و مجموعه کاراکترهای اسکی، هر کاراکتر از مجموعه حروف انگلیسی در 7بیت کد میشود. این کارشناسIT ادامه میدهد: از آنجاییکه 8در140 مساوی است با 7در160، هر 160 کاراکتر لاتین معادل یک SMS میشود. اما در مورد حروف فارسی اوضاع کاملامتفاوت است.
وی خاطرنشان کرد: زمانی که از کاراکترهای غیر اسکی استفاده میکنیم، حروف و کاراکترها مطابق استاندارد یونیکد 16 بیتی کد میشوند و در نتیجه هر پیامک معادل 70کاراکتر فارسی میشود.
این 9 بیت اضافه صرف کدکردن اطلاعاتی میشود که خط فارسی را از خطی چون لاتین جدا میکند، تفاوتهایی چون چسبیدهبودن حروف یک کلمه، اشکال چندگانه بعضی حروف مثل ع، غ و ... در ابتدا و وسط و انتهای یک کلمه و ....
با این اوصاف راهکار تشویقی برای ارسال پیامک فارسی چیست؟ به عبارت دیگر چگونه میتوان مشترکان را ترغیب کرد تا از آنچه به آن عادت کردهاند بگذرند، از جذابیتهای آشکار و پنهان ارسال SMS فینگلیش چشمپوشی کنند و در ازای آن هزینه بیشتری هم بپردازند؟
ظاهرا مخابراتیها تهیه نرمافزاری را که در کدکردن کاراکترهای فارسی از سیستمی بهینه استفاده کرده و به این ترتیب امکان ارسال تعداد بیشتری کاراکتر فارسی در یک پیامک را مهیا میکند، به عنوان راهکاری برای این مسئله در نظر گرفتهاند؛ راهکاری که در اواسط سال گذشته مطرح و رسانهای شد اما با گذشت این مدت خبری از ارائه و استفاده عملی از این نرمافزار به گوش نمیرسد.
پیامک از دیار فردوسی
«مسئله هزینه ارسال پیامک شاید برای شرکتهای تبلیغاتی که با ارسال انبوهی از پیامها سروکار دارند، پارامتری تعیینکننده باشد اما برای مشترکان عادی به نظر میرسد مسائلی چون عوامل اجتماعی، جذابیتهای ارسال پیامک لاتین، محدودیتهای خط فارسی در این زمینه و همچنین امکانات گوشیها بیش از عامل اقتصادی در انتخاب خط تاثیرگذار است.»
این را علیرضا پورممتاز، دبیر کارگروه خط و زبان فارسی شورای عالی اطلاعرسانی میگوید؛ شورایی که طی ادغام شوراها، سرنوشتش در هالهای از ابهام قرار دارد و ادامه حیاتش در گرو اعلام نظر مثبت مجمع تشخیص مصلحت نظام است.
وی در گفتوگو با همشهری با طرح سوال لزوم وارد شدن خط فارسی در مقولههای تکنولوژیک، میگوید: زبان و ادبیات با هم تفاوت دارند و میراث هزار ساله ادبیات فارسی تضمینکننده زبان فارسی است. اما ما باید بررسی کنیم و یک بار برای همیشه تصمیم بگیریم از خط و زبانمان کجاها باید حمایت کنیم و آیا لازم است در مقولههای تکنولوژیک، فارسی را وارد کنیم یا نه.
بررسی الزامی که پورممتاز به آن اشاره میکند، پروژهای عظیم است که عدم اختصاص بودجه اجرای آن را متوقف کرده است؛ « دادگان ملی زبان فارسی» پروژهای 5 ساله بود که برای شناخت زبان فارسی در محیطهای رایانهای مطرح شد و قرار بود کارگروه ما و دانشگاه تهران به صورت مشترک آن را اجرا کنند.
این کارشناس علوم شناختی که سابقه تحصیل در مهندسی مکانیک و مدیریت را هم در کارنامهاش دارد، ادامه میدهد: سال 83 ردیف بودجه جداگانهای برای این پروژه تصویب شد که قرار بود از سال 84 به این پروژه اختصاص یابد که متاسفانه هیچگاه عملی نشد و این پروژه تا اوایل سال 85 حرکتی کند داشت و از سال 86 کاملا متوقف شده است.
مسکنهای موقت
دستهبندی مشکلات ارسال پیامک فارسی و ارائه راهکار برای آنها از جمله مسائلی است که قرار بود در قالب پروژه دادگان ملی زبان فارسی مورد توجه قرار گیرد.
در واقع قرار بود این پروژه پاسخی برای این سوال بیابد که چرا با وجود اینکه بسیاری از گوشیهای موجود در بازار امکان ارسال و دریافت پیامک فارسی را فراهم میآورند، در عمل مشترکان فارسی زبان همراه تمایلی به استفاده از این امکان نشان نمیدهند؟
پورممتاز در پاسخ به این سؤال میگوید: مشکلات تکنولوژیک قطعا در این مورد تاثیرگذارند مثلا ما استانداردی برای قرارگرفتن حروف فارسی روی صفحهکلید گوشی نداریم و جایگاه فعلی حروف روی گوشیها بهگونهای نیست که کاربری را ساده کند و به نظر میرسد تعیین برخی کلیدها برای قرارگرفتن 3 یا 4 و 5 حرف فارسی، چندان بر اساس حساب و کتاب نیست.
فونت نسبتا خالی از زیبایی و گاهی ناخوانا که روی بسیاری از گوشیها قرار دارد و به هم ریختن متن فارسی در هنگام تایپ کردن یک عدد در متن از جمله موارد دیگری است که این کارشناس به آنها اشاره میکند. اما مگر ما تنها ملتی هستیم که این مشکلات را با خطمان در مواجهه با تکنولوژیهایی چون پیامکوتاه داریم؟
پاسخ پورممتاز به این سؤال منفی است: آلمانیها و فرانسویها هم مشکل مشابهی با خطشان داشتند با این تفاوت که آنها از عزمی ملی برای حل مشکل برخوردار بودند و با اصلاح خط در بعضی موارد و تهیه فرهنگ جامع پیام کوتاه و در نظر گرفتن اختصارهایی که از جذابیتهای ارسال پیام کوتاه به زبان انگلیسی به شمار میرود به زبان خودشان ( مانند 4 به جای for) توانستند جذابیت ارسال پیام کوتاه به زبان فرانسه را تا 65 درصد افزایش دهند.
ارادهای که پورممتاز از آن سخن میگوید، به نظر نمیرسد که در سطوح بالای تصمیمساز کشور ما وجود داشته باشد و در جاییکه وی از عدم تخصیص بودجه حدود 300 میلیون تومانی اجرای پروژه مورد نظر کارگروه خط و زبان فارسی سخن میگوید، افزایش قیمت ارسال SMS لاتین و تهیه یک نرمافزار به ظاهر نافرجام تنها حرکتی است که از سوی مسئولان انجام میشود.
نرمافزاری که پورممتاز درباره آن میگوید: وقتی قرار باشد یک نرمافزار اضافه روی گوشی نصب شود و یک مرحله کد کردن اضافه را به سیستم تحمیل کند، به هرحال سرعت پایین میآید حال آنکه تمام مزیت پیام کوتاه در فشردگی و سرعت آن است و هر چیزی که محل این مزیت باشد محکوم به فناست.
وی با بیان اینکه دور زدن یک مسئله اجتماعی با یک راه حل تکنولوژی هیچگاه در بلند مدت جواب نمیدهد، میافزاید: چنین راهحلهایی فقط در حکم یک مسکن موقت عمل میکنند.
به اعتقاد این کارشناس اگر واقعا علاقه و تاکید داریم که ارسال پیامک در کشور ما با خط و زبان فارسی باشد، باید علت ترجیح مشترکان به ارسال لاتین را ریشهیابی کرده و زیرساختهای خط فارسی را اصلاح کنیم و البته شاهد حمایت سطوح بالای مملکتی از این مسئله باشیم.