هر سال با آغاز تعطیلات تابستانی، مسئولان قول می‌دهند مشکلات مدارس فرسوده را برطرف کنند، اما مهر از راه می‌رسد و خبری از نوسازی مدارس یا مدارس نوساز نمی‌شود. مدیران مدارس باور دارند متولیان آموزش و پرورش و سایر نهادهای ذی‌ربط، برنامه‌ای برای نوسازی و مرمت مدارس فرسوده ندارند و نباید به وعده‌های داده شده امیدوار بود. همین قول‌های عمل نشده، زمینه‌ای شد تا امسال پیش از رسیدن بوی مهر، دانش‌آموزان مدرسه «فروغ علم» در منطقه ۷ تهران، آستین‌ها را بالا بزنند و مدرسه‌شان را برای استقبال از سال تحصیلی جدید نونوار کنند.
مدرسه فروغ علم در محروم‌ترین محله منطقه ۷، یعنی محله ارامنه قرار دارد. مدرسه‌ای با بیش از ۴۰ سال قدمت که امسال قرار است ۲۷۰ دانش‌آموز مقطع متوسطه اول در آن تحصیل کنند. آثار فرسودگی روی در و دیوار نمایان است.
حس مسئولیت‌پذیری و مشارکت از درس‌های مهمی است که دانش‌آموزان در مدرسه می‌آموزند. بالا زدن آستین‌ها و گرفتن قلم‌مو و قوطی‌های رنگ، تمرینی است برای آموخته‌های تئوری. دانش‌آموزان با دقت مشغول رنگ‌آمیزی نقش‌های اسلیمی روی دیوارهای رنگ و رورفته راهروهای مدرسه هستند. آنها حس خوبشان را از مشارکت در این کار چنین بازگو می‌کنند: «نیمی از روز در مدرسه هستیم و اینجا مانند خانه دوممان است. بنابراین برای پاکیزه کردن و زیبایی‌اش باید تلاش کنیم. مدرسه متعلق به ما دانش‌آموزان است و خودمان باید محیط مدرسه را برای یادگیری بهتر و شاد بودن در آن آماده کنیم.» قلم‌موها را روی طرح‌ها می‌کشند و هرازگاهی با هم شوخی می‌کنند و صدای خنده‌شان بلند می‌شود. بخشی از کار که به پایان می‌رسد، چند قدم به عقب می‌روند و نگاهی به کارشان می‌اندازند و به نشانه رضایت لبخند می‌زنند. آنها باور دارند که کار گروهی نتیجه بهتری دارد: «مدرسه ما قدیمی و رنگ و رو رفته است اما دوستش داریم و دلمان نمی‌خواهد فرسودگی، چهره‌اش را زشت کند. وقتی طرح نقاشی و زیباسازی مدرسه از سوی مسئولان مدرسه مطرح شد، خوشحال شدیم و دست‌هایمان را روی هم قرار دادیم و یا علی گفتیم. اگر ما به فکر مدرسه‌ای که در آن تحصیل می‌کنیم نباشیم، نباید از دیگران توقع داشت که به مدرسه ما توجه کنند.» نقوش روی دیوارها که حاصل زحمت و تلاش دانش‌آموزان مدرسه فروغ علم است، برای همیشه ماندگار خواهد بود. دانش‌آموزان می‌گویند: «ما سال آینده از این مدرسه می‌رویم اما این نقوش تا سال‌ها روی دیوارهای مدرسه می‌مانند و به همین دلیل تلاش می‌کنیم کار را به نحواحسن انجام دهیم تا میراث خوبی از خودمان برای دانش‌آموزان نسل‌های بعدی به جا بگذاریم.» این دانش‌آموزان کمتر از ۱۰ روز یعنی زمان بازگشایی مدارس فرصت دارند تا کارها را به پایان برسانند.
زیباسازی علاج فرسودگی نیست
«انسیه نصیری» مدیر مدرسه می‌گوید: «با گذشت ۴۰ سال بی‌شک این مدرسه فرسوده شده است و نیاز به مرمت و بازسازی دارد و در صورت اختصاص اعتبار، باید تخریب و نوسازی شود. اما در طی این سال‌ها، این مدرسه تنها زیباسازی شده است. » زدن رنگ روی در و دیوار یا کاشت گل و گیاه در حیاط مدرسه و قرار دادن گلدان داخل راهروها، نمی‌توانند رنگ و بوی فرسودگی را از بین ببرند. مدیر مدرسه می‌گوید: «زیباسازی، علاج فرسودگی نیست اما حداقل‌کاری است که می‌توان برای ایجاد شادابی و نشاط در مدرسه و میان دانش‌آموزان انجام داد.» ورودی مدرسه فروغ علم ۲ آبنمای زیبا و فضای مناسب برای گلکاری دارد اما در اثر بی‌مهری و بی‌توجهی، به فضایی بلااستفاده تبدیل شده است. نصیری، نرده‌های سبز رنگ را نشانمان می‌دهد و می‌گوید: «مسئولان شهرداری منطقه در بازدید از مدرسه قول دادند که نرده‌ها را رنگ‌آمیزی و برای ایجاد زیبایی بصری، مقابل در ورودی زیباسازی انجام دهند، اما تاکنون کاری انجام نشده است.» چسباندن کاغذهای رنگی که روی آنها اشعار و متون زیبایی نوشته شده است هم نتوانسته نشانه‌های فرسودگی را پنهان کند.
افزایش حس مسئولیت
برخی از والدین در طرح زیباسازی مدرسه فروغ علم، دانش‌آموزان را همراهی می‌کنند. آنها با ابراز رضایت از حضور فرزندانشان در این طرح می‌گویند: «دانش‌آموزان در طول سال درگیر درس و کتاب و امتحان می‌شوند و فرصت کمی برای انجام کارهای گروهی و مشارکت‌های اجتماعی دارند. اجرای این طرح کمک می‌کند تا آنها بیاموزند برخی از کارهای بزرگ را می‌توان با مشارکت و همراهی دیگران و به‌شکل جمعی و گروهی به آسانی انجام داد. » دانش‌آموزان، سخت مشغول کار و نقاشی هستند و والدین به آنها نگاه می‌کنند و با لبخندی پر از حس غرور می‌گویند: «دانش‌آموزان هفتم، هشتم و نهم در این مدرسه درس می‌خوانند. آنها سن زیادی ندارند و برای پذیرش مسئولیت‌های اجتماعی هنوز آماده نشده‌اند اما حضورشان در طرح زیباسازی مدرسه، زمینه مسئولیت‌پذیری‌شان را فراهم کرده است. در واقع همین کار گروهی سبب شده ما به‌عنوان والدین باور کنیم که آنها پا به مقطع جدیدی از زندگی‌شان گذاشته‌اند و می‌توانند مسئولیتی جز درس خواندن و دانش‌آموز بودن را بپذیرند. » همه والدینی که در مدرسه حضور دارند از مشارکت فرزندانشان در این طرح رضایت دارند و خواستار تداوم چنین کارهای گروهی و مشارکت‌های اجتماعی هستند.
کارشناس اجتماعی دفتر توسعه محله از روش‌های جلب مشارکت عمومی می‌گوید
افزایش حس تعلق به محله با رنگ‌آمیزی مدرسه
محله ارامنه از محله‌های فرسوده منطقه ۷ است که به گفته «فاطمه آینه» کارشناس اجتماعی دفتر توسعه محلی ناحیه ۵ ساکنان این محله از سرانه‌های ورزشی، فضای سبز، آموزشی و فرهنگی بسیار پایینی برخوردارند. او می‌گوید: «بیشتر مدارس این محله، بیش از ۲۰ سال قدمت دارند و فرسوده‌اند. وضعیت برخی از مدارس به حدی اسفبار است که باید تخریب و نوسازی شوند.» انجام کارهای بزرگ مانند نوسازی مدارس نیاز به مشارکت خیّران و نهادهای مختلف از جمله شهرداری دارد که به گفته آینه، تعداد مدارس فرسوده در تهران زیاد است و نمی‌توان به این زودی شاهد نوسازی مدارس در منطقه ۷ بود. کارشناس اجتماعی دفتر توسعه محلی می‌گوید: «زیباسازی مدارس به نوسازی و مقاوم‌سازی مدارس کمک نمی‌کند اما محیط را برای دانش‌آموزان قابل تحمل می‌کند و می‌توانند در فضای امن و آرام‌تری درس بخوانند.» تهیه رنگ و طراحی نقوش روی دیوار مدارس و جلب مشارکت شهروندان در انجام کارهای گروهی از سوی کارشناس اجتماعی دفتر توسعه محلی انجام می‌شود: «کمبود سرانه‌های فرهنگی، ورزشی، اجتماعی و آموزشی سبب شده است ساکنان به محل سکونتشان تعلق‌خاطر نداشته باشند و به همین دلیل در کارهای اجتماعی و فرهنگی مشارکت نمی‌کنند. اجرای طرح زیباسازی مدرسه و نقاشی دیوارهای فرسوده کوچه‌ها و خیابان‌ها زمینه را برای مشارکت مردم فراهم می‌کند و موجب افزایش تعلق به محله می‌شود.» مدارس «معین»، «نرگس» و «شعبانی»، سال‌های پیش توسط دانش‌آموزان و با مشارکت دفتر توسعه محلی ناحیه ۵ زیباسازی شده است و امسال هم قرعه به نام مدرسه فروغ علم افتاده و دانش‌آموزان پا پیش گذاشته و از آن استقبال کردند. آینه می‌گوید: «انجام هرکاری به دست مردم، زمینه حفظ و حراست و نگهداری را فراهم می‌کند. امروز نقوش اسلیمی در مدرسه فروغ علم به دست دانش‌آموزان انجام شده و بی‌تردید در حفاظت و نگهداری از آن تلاش می‌کنند و از این طریق می‌آموزند قدر داشته‌هایشان را بدانند و با دست خودشان آنها را نابود نکنند.» رنگ و طرح باید به گونه‌ای باشد که شادابی و نشاط ایجاد کند. آینه می‌گوید: «طرح‌ها و رنگ‌ها توسط کارشناسان شهری و مدیر مدرسه تأیید شده است. در واقع تلاش کردیم با ایجاد این نقش‌ها روی دیوارهای مدارس، محیط را آرام‌سازی و علاقه دانش‌آموزان را به حضور مدرسه بیشتر کنیم.»
- منطقه ۱۱
رخت نو بر تن ۴ مدرسه فرسوده
در روزهای پایانی شهریور به سر می‌بریم و بوی مهر به مشام می‌رسد و همه برای یک سال تحصیلی جدید آماده می‌شوند. در کنار مردم، مسئولان به‌ویژه مدیران شهری پای کارآمده‌اند تا مدارس را برای حضور دانش‌آموزان آماده کنند. منطقه ۱۱ به سبب داشتن بافت تاریخی و ریزدانه، بیش از سایر مناطق، مدارس قدیمی و فرسوده دارد. از مدرسه «ناموس» که نخستین مدرسه دخترانه کشور است، گرفته تا مدرسه «راهنمای کودک»، عمر هریک از این مدارس به حدود ۱۰۰ سال می‌رسد. درست است قدمت و کهنگی این مدارس گاهی اوقات توی ذوق دانش‌آموزان می‌زند اما شهرداری منطقه هر ساله می‌کوشد با رنگ‌آمیزی و زیباسازی این فضاهای قدیمی محیط مدارس فوق را برای استقبال از دانش‌آموزان آماده کند.
«میلاد رستمیان» رئیس اداره مشارکت‌های مردمی شهرداری منطقه ۱۱، هم با اشاره به فرسودگی ۴۰درصدی مدارس منطقه می‌گوید: «حدود ۱۵۹ مدرسه در مقاطع مختلف و در ۲ بخش خصوصی و دولتی فعالیت دارند که ۴۰درصد از این تعداد را مدارس فرسوده تشکیل می‌دهند.» او با اشاره به نوسازی ۸ مدرسه در منطقه می‌گوید: «در این منطقه مدارسی با عمر بالای ۹۰ سال وجود دارند که سهم این مدارس در منطقه چیزی حدود ۱۰درصد از کل مدارس منطقه است.» رستمیان ادامه می‌دهد: «هر سال در آستانه فصل بازگشایی مدارس، برای مهرماه تعدادی از مدارس منطقه از سوی شهرداری مورد زیباسازی و بهسازی قرار می‌گیرند که امسال نیز این کار در ۴ مدرسه منطقه در قالب نقاشی دیواری براساس ضوابط و شرایط محیط‌های آموزشی در حال انجام است.» به گفته او در هر ناحیه ۳ مدرسه شاهد رنگ‌آمیزی فضای بیرونی و حیاط‌های خود با همکاری شهرداری منطقه خواهند بود. توزیع ۱۰ هزار کارت برنامه هفتگی با موضوع زیباسازی در بین دانش‌آموزان، برنامه دیگری است که در آستانه فصل بازگشایی مدارس انجام می‌شود.»
علم‌اندوزی در فضایی شاد
موضوع استفاده از رنگ و شاداب‌سازی مدارس، ابعاد مختلفی دارد. یک بعد به معنای ایجاد فضای مناسب و فضاسازی ظاهری است، اما بعد دیگری دارد که فراتر از ظاهر است و به بعد باطنی و معنوی مربوط می‌شود. رنگ‌ها در زندگی انسان‌ها تأثیرات فراوانی دارند و از ابزار ایجاد شادابی و نشاط در مدارس محسوب می‌شود. انتخاب رنگ‌های مناسب و متناسب با شخصیت دانش‌آموزان و ایجاد هماهنگی میان این رنگ‌ها می‌تواند عاملی برای کاهش افسردگی و ایجاد نشاط در آنان باشد. فضاسازی و زیباسازی حیاط مدارس، کاشت درخت و گل و گیاه، قراردادن نیمکت‌های رنگی و زیبا در حیاط مدرسه، رنگ‌آمیزی در و دیوارها، نصب پرده‌های زیبا در کلاس‌های زیباسازی راهروها و ورودی‌ها با رنگ و گلدان، استفاده از روپوش‌های خوش رنگ و شاد و پوشش ظاهری معلمان، مدیر و معاونان، همه می‌توانند در ایجاد شادابی و نشاط و شکوفایی استعدادها تأثیرگذار باشند. هرچند به باور برخی انجام این کارها هزینه‌بر است و توجیه اقتصادی ندارد اما با مدیریت درست و جلب مشارکت مردم و خیّران و سایر نهادها می‌توان کارها را انجام و شادابی و طراوت به دانش‌آموزان هدیه داد و در نهایت هم جامعه‌ای شاد و پویا داشت.
- منطقه ۱۰
۲۰ مدرسه نونوار می‌شوند
بیش از ۱۶۰ مدرسه در منطقه ۱۰ وجود دارد که به گفته یک مقام مسئول آموزش و پرورش منطقه، بیش از ۳۰درصد آنها فرسوده و قدیمی‌اند و نیاز به تخریب و بازسازی دارند. نبود بودجه و اعتبار کافی از یک سو و استیجاری بودن برخی مدارس از سوی دیگر، مانع نوسازی مدارس فرسوده شده‌اند. مدیران شهری وظیفه‌ای برای نوسازی مدارس ندارند اما همچون سال گذشته، پیشقدم شده و برای مناسب‌سازی فضاهای آموزشی برای دانش‌آموزان اقدام به زیباسازی مدارس کرده‌اند. به گفته «رضا آزادی اقدم» معاون خدمات شهری و محیط‌زیست شهردار منطقه ۱۰ پیش از آغاز ماه‌مهر و سال تحصیلی جدید، حدود ۲۰ مدرسه فرسوده در محله‌ها شناسایی شده‌اند: «با مشارکت اداره زیباسازی، زوائد فیزیکی، شست‌وشوی جداره‌های بیرونی و احیای فضای سبز مدارس صورت گرفته است. » نقاشی دیواری مدارس هم با هدف ایجاد زیبایی بصری و افزایش شادابی و نشاط در برخی از مدارس انجام شده است. آزادی اقدم می‌گوید: «این کارها مشکل فرسودگی مدارس را رفع نمی‌کند اما همچون مسکنی است که می‌توان از این طریق محیط مدرسه را برای حضور دانش‌آموزان آرام‌بخش‌تر کرد.
نظر شما