آن خبر را بگذارید کنار این خبر: «ایران در رتبه بندی جهانی دولت الکترونیک با صعود 7 پله‌ای در سال 2007 جایگاه 95 را به خود اختصاص داد.»
اینکه رتبه 95 دولت الکترونیک برای کشور ایران با این جمعیت جوانش رتبه خوبی است یا نه، قصد این نوشتار نیست.
اما با به فال نیک گرفتن تصمیم دولت در برگزاری انتخابات به‌صورت رایانه‌ای، بد نیست نگاهی به روش‌های الکترونیک برگزاری انتخابات در کشورهای مختلف دنیا داشته باشیم؛ روش‌هایی که هم اطمینان بسیار بالاتری ایجاد می‌کنند و هم بسیار کم‌هزینه‌ترند.
رأی گیری از پایه‌های اساسی و یکی از ملزومات دمکراسی به حساب می‌آید.
این روش که از قرن ششم قبل از میلاد مسیح در خدمت انسان‌ها بوده، مخصوصا در سال‌های اخیر پیشرفت بسیاری کرده است از طرفی تأثیرات پیشرفت فناوری در همه عرصه‌های جامعه غیرقابل انکار است و البته یکی از این عرصه‌ها هم، عرصه سیاست است.
اگر از انواع سیستم‌های سنتی رأی‌گیری که ما از دوران دبستان برای انتخاب مبصر یا نماینده کلاس به یاد داریم بگذریم (فراموش نکنید که هنوز هم انتخابات در بیشتر کشورهای جهان مانند ایران به همین صورت است) با پدیده نسبتاً مدرنی با نام انتخابات الکترونیکی (e-voting) رو به رو می‌شویم.
اولین نمونه‌های انتخابات الکترونیکی از سال 1960، زمانی که سیستم‌های شمارش پانچ کارت (کارت‌های سوراخ شده) آغاز به کار کرد، پا به دنیای مدرن گذاشت.
اما امروزه، انتخابات الکترونیک انواع گوناگونی دارد که در واقع در 2 بخش کلی خلاصه می‌شود؛ اول رأی‌گیری الکترونیک و دوم شمارش الکترونیک.
تکنولوژی انتخابات الکترونیکی می‌تواند شامل سیستم‌های پانچ کارت، اسکن نوری برگه‌های رأی، رأی گیری کاملاً الکترونیکی بدون استفاده از وسایل واسط (DRE)، رأی‌گیری تلفنی و یا رأی گیری تحت شبکه باشد که هر کدام از سیستم‌ها دارای فوائد و نواقص خاص خود است.
انتخابات الکترونیکی باعث تسهیل امور رأی دهندگان و دولت می‌شود، زیرا دیگر حتی معلولین حرکتی نیز به‌راحتی می‌توانند در انتخابات شرکت کرده و در این حالت، تعداد بیشتری از افراد واجدین شرایط رأی خواهند داد که این خود به کیفیت انتخابات کمک شایانی می‌کند.
تجربه دیگران
انتخابات الکترونیک یک سیستم بسیار مدرن نیست و هم اکنون در کشورهای توسعه‌یافته عمومیت دارد. برای مثال، کشور بلژیک برای اولین بار در سال 1991 انتخابات الکترونیک برگزار کرد و کشورهای برزیل در سال 1996، کانادا در سال 1990 (البته در حد نمونه‌های کوچک مانند انتخاب شهردار)، فرانسه در سال 2003 (انتخابات اینترنتی به گونه‌ای که اتباع آن کشور که در آمریکا اقامت داشتند نیز به صورت اینترنتی رأی دادند) و هند در سال 1982، تجربه اولین انتخابات الکترونیک را در کارنامه دارند.
ایرلند در سال 2002 حدود 50 میلیون یورو دستگاه برای برگزاری انتخابات الکترونیک خریداری کرد و کشورهای دیگری مانند ایتالیا، نروژ، هلند، رومانی، سوئیس، انگلستان و اسکاتلند نیز از پیش‌قراولان برگزاری انتخابات الکترونیک هستند.
رأی گیری تحت شبکه یا همان اینترنتی هم اکنون در هیچ کشوری به صورت گسترده یا برای انتخابات مهم سیاسی انجام نمی‌شود، زیرا مسئولین نمی‌توانند فضای وب را کاملاً امن بدانند و احتمال سوءاستفاده‌های فراوانی می‌رود؛ به همین دلیل بیشتر برای رأی گیری‌های رسانه‌ای و یا نظرسنجی‌های مقبولیت انجام می‌شود که به دلیل فقدان دسترسی تمامی‌افراد به اینترنت نمی‌تواند زیاد موثق باشد. (مانند رأی گیری در مورد خبرسازترین چهره دنیا که چندی پیش به صورت اینترنتی انجام شد.)
مدل‌های پانچ کارت و اسکن نوری از سیستم‌های انتخاباتی الکترونیکی «کاغذ پایه» هستند. مدل پانچ کارت به خاطر سهولت رأی گیری طرفداران بسیاری دارد ولی در واقع سهولت اساسی در زمینه شمارش است.
در این سیستم باید از کارت‌های پانچ شده استفاده شود و به همین خاطر باز هم نزدیک به شیوه‌های سنتی است، اما از طرف دیگر دارای امنیت بیشتری نسبت به انواع مدل‌های سنتی است.
در مدل اسکن نوری، رأی‌دهندگان برگه‌های رأی را (مانند سؤالات کنکور در ایران) پر می‌کنند و اسکنرهای نوری با سرعت زیادی آرا را خوانده و محاسبه می‌کنند که البته این مدل هم به دلیل استفاده از کاغذ، سیستم قدیمی‌محسوب می‌شود.
انتخابات دهه‌های آینده
یکی از مدرن‌ترین شیوه‌های انتخابات، انتخابات کاملاً الکترونیکی است که در آن، دیگر صحبتی از برگ رأی، کاغذ، مداد و اثر انگشت نیست. این سیستم که به DRE معروف است مزایای بسیاری دارد.
در DRE تمامی‌مراحل به صورت الکترونیکی انجام می‌شود. رأی دهندگان پس از احراز هویتشان دیگر به پای صندوق‌های رأی نمی‌روند، بلکه جلوی مانیتورهای لمسی (touch screen) رفته و با چند اشاره انگشت روی صفحه مانیتور نامزد مورد نظر خود را انتخاب می‌کنند.
داده‌های وارد شده به رایانه به پایگاه مرکزی داده به صورت همزمان (online) ارسال شده و به همین خاطر وضعیت آرا و رتبه بندی‌ها در هر زمان و حتی یک ثانیه پس از اتمام زمان رأی‌گیری اعلام می‌شود.
یکی از انتقاداتی که برخی از کارشناسان به این مدل رای گیری دارند ارائه صحت و سلامت انتخابات است، زیرا آرا به صورت داده‌های رایانه ای مستقیماً به پایگاه مرکزی مخابره می‌شود و در صورت تقلب در آرا، به راحتی نمی‌شود مدارکی دال بر صداق آنها ارائه داد. (دیگر برگه‌های رأی وجود ندارند تا بشود آنها را بازنگری کرد) ولی فراموش نکنید که در هر صورت، صحت و سلامت انتخابات به عهده دولت است و اگر حتی انتخابات به صورت سنتی و دستی نیز انجام شود، می‌شود در آن دست برد، آنچنان که تاکنون در بسیاری از رأی‌گیری‌های سنتی در کشورهای مختلف چنین اتفاقاتی افتاده است.
با تمامی‌این توصیفات و خبر برگزاری اولین انتخابات الکترونیکی در ایران، باید به انتظار بنشینیم تا ببینیم بالاخره کدام مدل از سیستم‌های انتخابات الکترونیکی و رایانه‌ای در ایران انجام خواهد شد.
