جست‌وجو برای تکمیل یک شاخه از رشته راه‌های جاده ابریشم

نخستين بار اما فرديناند فون ريشتهوفن جغرافيدان آلماني اين مسير را جاده ابريشم لقب داد و تاكنون نيز به همين نام شناخته مي‌شود.

اين جاده در دوره حكومت سلسله هان در قرن يكم قبل از ميلاد مسيح در چين شكل گرفت و به افغانستان، ازبكستان، ايران و اسكندريه مصر در غرب منتهي مي‌شد. راه ديگر نيز از پاكستان و كابل در افغانستان به خليج‌فارس و از كابل به سمت جنوب در شهر كراچي پاكستان مي‌رسيد.

براساس اعلام راديو چين، در سلسله تانگ در قرن 7تا قرن 9ميلادي تبادلات چين و كشورهاي غربي از طريق جاده ابريشم بسيار شكوفا بود. پرندگان و حيوانات كمياب، عطر، مرواريد، وسايل شيشه‌اي و سكه‌هاي طلا و نقره كشورهاي غربي و موسيقي و رسوم و غذا و لباس آسياي غربي و مركزي از همين مسير به چين مي‌رسيد و ابريشم، فن كاغذسازي، فن چاپ، ظروف لاكي و چيني، باروت و قطب نما نيز از همين مسير از چين به نقاط مختلف جهان رفت.

از قرن نهم اما به‌دنبال پيشرفت فنون دريانوردي، جاده زميني ابريشم به‌تدريج به زوال رفت و در قرن دهم ميلادي اين جاده ديگر مورد استفاده قرار نگرفت.

جست‌وجوي شاخه گمشده ابريشم

2سال پيش عليرضا سعادت كارشناس ارشد مرمت اشياي تاريخي تصميم به يافتن شاخه‌اي از رشته راه‌هاي ابريشم در ايران گرفت.

او در مشورت با دكتر ناصر تكميل همايون كه پيش‌تر مسيري از جاده ابريشم در ايران را پيموده بود تصميم گرفت در يكي از به گفته خودش رشته‌هاي جاده ابريشم از سرخس در شرق ايران ركاب بزند.

عليرضا سعادت به همشهري مي‌گويد كه هدف از اين اقدام يافتن مسير دقيق راه ابريشم در ايران بود.

او كه در پي كشف يكي از شاخه‌هاي مسير جاده ابريشم در ايران براي ثبت آن شاخه است مي‌گويد كه همان 2سال پيش توانست مسير سرخس تا خراسان رضوي را ركاب بزند و روستا به روستا و مزرعه به مزرعه در مسير يكي از شاخه‌هاي جاده ابريشم در ايران سفر و اين مسير را مستندنگاري كند.

سعادت مي‌گويد: راه ابريشم در ايران 2مسير اصلي تابستاني و زمستاني داشته كه در فصل سرما از ضلع جنوبي رشته كوه‌هاي البرز و در فصل گرما از ضلع شمالي رشته كو‌ه‌هاي البرز عبور مي‌كرد.

اين كاوشگر مسير ابريشم در ايران اكنون مدعي است كه يك رشته راه‌هاي جاده اصلي ابريشم در مسير زمستاني اين راه بين‌المللي در دوره باستان را از مرز سرخس تا خراسان رضوي يافته و در 23روز ركاب زده است.

استدلال‌هاي سعادت در اين مورد كه او يك رشته از راه‌هاي جاده ابريشم را يافته عمدتا به موضوع وجود كاروانسراها در مسير ركاب‌زني خود در خراسان رضوي بازمي‌گردد. او مي‌گويد به پيشنهاد دكتر ناصر تكميل همايون شاخه جنوبي رشته كوه‌هاي البرز در مسير جاده ابريشم را پيموده كه بيشتر مناطق كويري و بياباني ايران را شامل مي‌شود. به گفته اين كاوشگر مسير ابريشم در ايران، مسير زمستاني جاده ابريشم از مرز ايران و تركمنستان شروع مي‌شود و 5كيلومتر پس از سرخس در نقطه شروع اين جاده در ايران، آرامگاه لقمان حكيم واقع شده و آخرين نقطه از اين شاخه از راه‌هاي ابريشم در خراسان رضوي به روستاي كاهك مي‌رسد.

گمانه‌زني يك مسير

سعادت تأكيد مي‌كند كه مسير پيموده شده توسط او براساس گمانه زني بوده و اينكه او يك رشته از شاخه‌هاي راه ابريشم در ايران را پيموده است هنوز هم به‌عنوان يك نظريه مطرح است.

به اعتقاد اين كارشناس ارشد رشته مرمت اشياي تاريخي، گم‌شده‌ترين بخش از مسير جاده ابريشم در ايران است.

پيش‌تر دكتر ناصر تكميل همايون و دكتر ابريشمي با پيمودن بخش‌هايي از شاخه‌هاي مسير جاده ابريشم در ايران آنطور كه سعادت مي‌گويد، نقشه برخي شاخه‌ها را ثبت كرده‌اند. اما هيچ‌كدام از شاخه‌هاي ثبت شده يك مسير كامل نبوده است. به گفته سعادت، دكتر ابريشمي در پي يافتن اين بود كه گونه‌هاي گياهي مانند پسته و زعفران چگونه وارد ايران شدند. ‌ناصر تكميل همايون نيز با پيمودن مسير جاده ابريشم، مسير اين جاده را در شاخه‌هاي مختلف ثبت كرد. حتي گروه‌هاي ديگري از تركيه و ژاپن نيز اين مسير را پيموده‌اند.