شریان‌های حمل‌و‌نقل عمومی مرفه

نخستین خط حمل‌ونقل عمومی با واگن‌های اسبی مسافران را جابه‌جا می‌کرد، چندی بعد اتوبوس‌های بنزینی بزرگ با چند خط اتوبوسرانی در تهران و شمیران جای واگن‌های اسبی را گرفتند و پس از آن با تعدادی اتوبوس مدل زایس، هشت‌خط اتوبوسرانی خصوصی در تهران دایر شد که مقررات و ایستگاه مشخصی نداشتند، به‌گونه‌ای که هرجا مسافر بود، اتوبوس توقف می‌کرد و مسافر هم هر کجا که درخواست می‌کرد، می‌توانست پیاده شود. البته بعد ازاینها تحولات بسیاری در حوزه حمل‌ونقل عمومی رخ داد که از جمله آن تاسیس شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه بود.

پدربزرگ‌ها لابه‌لای خاطراتشان در جست‌وجوی اتوبوس‌های دوطبقه هم بودند. آنها می‌گفتند که آن زمان از سر کار که تعطیل می‌شدیم تا اتوبوس می‌آمد، کمی در ایستگاه استراحت می‌کردیم. معمولا 20دقیقه‌ای طول می‌کشید تا اتوبوس بیاید، گاهی هم اتفاق می‌افتاد که توی ایستگاه منتظر اتوبوس بودیم و درست همان موقعی که برای خرید خوراکی یا روزنامه به آن‌طرف خیابان می‌رفتیم، اتوبوس از راه می‌رسید و جا می‌ماندیم و باز باید 20دقیقه‌ای منتظر اتوبوس بعدی می‌ماندیم. وقتی در طبقه دوم کسی نبود بسیار خوشحال می‌شدیم و کمی می‌خوابیدیم. اتوبوس آرام آرام می‌رفت و بعد از ساعتی به مقصد می‌رسیدیم. آن روزها این اندازه جمعیت نبود. اما گاهی هم اتفاق می‌افتاد که اتوبوس پر می‌شد از جمعیت. آنهایی که سن و سالی داشتند به امید بلندشدن جوانی سوار می‌شدند و جوان‌ها هم همت کرده و برای آرامش سالمندان از جای خود بلند می‌شدند. اما وای به روزی که آدم معلولی قصد سوار شدن داشت؛ به سختی و با کمک چهار یا پنج‌نفر سوار می‌شد.

و پدربزرگ‌ها ادامه می‌دادند: خدا را شکر که دیگر از آن همه سختی خبری نیست. با اینکه تهران بزرگ شده و جمعیت بیشتر، اتوبوس‌ها تند وتند می‌آیند. در هوای گرم، خنک و هوای سرد، گرم است. می‌شود برای فرار کردن از این دوحالت به این اتوبوس‌ها پناه برد. ایستگاه‌ها هم طوری قرارگرفته‌اند که معلولان و سالمندان نیز به راحتی سوار یا پیاده می‌شوند و جوان‌ها هم تا شخص مسنی را می‌بینند جایشان را به او می‌دهند. گره ترافیک کلانشهرها و به‌خصوص پایتخت روزبه‌روز کورتر می‌شود. مدیران شهری نیز طی سال‌های اخیر همواره نسبت به قفل شدن دائمی خیابان‌ها و معابر پایتخت،ازدحام خودروها و تبدیل شدن پایتخت به یک پارکینگ بزرگ هشدار داده‌اند.البته ازچند سال پیش، با راه‌اندازی خطوط اتوبوس‌های تندرو (بی‌آرتی) امکانی دیگر برای تردد راحت‌تر شهروندان فراهم شد. حمل‌ونقل عمومی یکی از موضوعات بسیار مهمی است که همیشه شهرداری‌ها به آن توجه خاصی دارند. به اعتقاد برخی از کارشناسان سامانه اتوبوس تندرو یک روش مهم در کاهش ترافیک به‌شمار می‌آید.

امیر کاووسی، استاد حمل‌ونقل و ترافیک دانشگاه تربیت مدرس، معتقد است: اتوبوس‌های تندرو هم مانند مترو از وسایل حمل‌ونقل عمومی هستند که بسیار مورد استفاده شهروندان قرار می‌گیرند. استفاده از این سامانه که یکی از روش‌های حمل‌ونقلی در شهرهایی مانند تهران است که شهروندان آن از آلودگی هوا در رنج هستند، از اهمیت مضاعفی برخوردار است.این استاد حمل‌ونقل و ترافیک تصریح می‌کند: تنها ایرادی که می‌توان از این اتوبوس‌ها گرفت، فضایی است که در خیابان‌های شهر اشغال کرده‌اند. ناگفته نماند که وجود اتوبوس‌های تندرو تأثیر بسیار عمده‌ای در ترافیک و حمل‌ونقل عمومی دارد. اینکه در هر نقطه از شهر می‌توان به آن دسترسی داشت نکته قابل توجهی است که نمی‌توان به راحتی از آن گذشت.

قوی‌ترین ابزار حمل‌ونقل شهری

چند سالی است که از راه‌اندازی سامانه اتوبوس تندرو در تهران می‌گذرد. راه‌اندازی این خطوط پاسخی است به نیاز شهروندان برای ارائه خدمات حمل‌ونقلی سریع و بهتر. این در حالی است که مهم‌ترین مسئله تهران و سایر کلانشهرهای کشور ترافیک است و وقتی صحبت از حل این مشکل می‌شود همه از حمل‌ونقل همگانی به‌عنوان کلیدی‌ترین مسئله یاد می‌کنند، بنابراین افرادی که در سیستم حمل‌ونقل عمومی مشغول به‌کار هستند جایی خدمت می‌کنند که خدمات آنها منجر به کاهش مشکل اصلی شهر یعنی ترافیک می‌شود.

فریدون دژدار، کارشناس حمل‌ونقل و ترافیک نیز می‌گوید: اتوبوس‌های بی‌آرتی، سیستم حمل‌ونقل عمومی بسیار خوبی هستند. برخی از این اتوبوس‌ها از دوطرف در ورود و خروج دارند و مسافران به راحتی در ایستگاه‌ها سوار یا پیاده می‌شوند. اینکه مسافران زیادی در طول روز از طریق این سیستم جابه‌جا می‌شوند یکی دیگر از نکات مثبت آن است. این سیستم حمل‌ونقل شهری تهران به خوبی توسط شهروندان مورد استفاده قرار گرفته است.

وی کمک به کاهش آلودگی هوا، بهبود وضعیت ترافیک و تأمین آسایش و رفاه حال مسافران را ازجمله مزیت‌های سامانه اتوبوس‌های تندرو برمی‌شمارد و می‌افزاید: در یک جمله کارایی بالا و عملکرد مطلوب از اصلی‌ترین ویژگی‌های این روش جذاب حمل‌ونقلی است. سامانه اتوبوس‌های تندرو یک شبکه حمل‌ونقل با کیفیت بالاست که‌ امکان جابه‌جایی سریع، راحت و ایمن مسافران را با درنظر گرفتن حق تقدم اتوبوس به سایر خودروها، خدمت‌رسانی مناسب به‌ مسافران در حد عالی را فراهم می‌آورد. خطوط اتوبوس‌های تندرو به خوبی طراحی شده و سرفاصله و سرعت مناسب حرکت اتوبوس‌های تندرو در این خطوط درنظر گرفته شده است. امروزه در دنیا این بحث مطرح است که سیستم حمل‌ونقل عمومی باید به‌صورت جذاب و حتی مفرح عرضه شود تا مردم با سیستم‌های جدید مواجه شوند و انگیزه بیشتری برای استفاده از حمل‌ونقل همگانی در آنها به‌ وجود ‌آید.

این کارشناس حمل‌ونقل و ترافیک این سامانه حمل‌ونقل را بهترین جایگزین خودروهای شخصی در شهر شلوغی مانند تهران اعلام می‌کند و می‌گوید: استفاده از اتوبوس‌های تندرو توسط شهروندان، درکنار کاهش اتلاف وقت و مصرف سوخت در واقع بهترین روش استفاده بهینه از امکانات و ظرفیت‌های موجود است.

دژدار، سامانه اتوبوس‌های تندرو را به‌عنوان یکی از قوی‌ترین ابزارهای حمل‌ونقل شهری نام می‌برد و تصریح می‌کند: پیمودن سریع‌تر مسیر، زمان انتظار کوتاه و در دسترس بودن ازجمله مزایای این اتوبوس‌ها به‌شمار می‌رود و همین موضوع باعث می‌شود که شهروندان وسایل نقلیه عمومی را به وسیله نقلیه شخصی خودشان ترجیح دهند.

وی یکی از دلایل موفقیت این طرح را اطمینان مردم به خطوط موجود می‌داند و عنوان می‌کند: تنها در مسیر تجریش تا راه‌آهن، یعنی از شمالی‌ترین نقطه تهران تا جنوبی‌ترین نقطه آن روزانه هزاران نفر توسط اتوبوس‌های تندرو جابه‌جا می‌شوند. با وجود اینکه زمان زیادی از پیاده‌سازی‌ این ایده و سیستم نمی‌گذرد، مشخص شده است که پتانسیل ایجاد تغییر اساسی در ساختار حمل‌ونقل شهری را دارد.این کارشناس حمل‌ونقل و ترافیک با اشاره به رضایت شهروندان تهرانی از این سیستم، می‌گوید: با اینکه این سیستم از نظر سطح کارایی و مشخصه‌های رضایت مسافر قابل رقابت با سیستم ریلی است اما از نظر هزینه بسیار ارزان‌تر از آن است.

دژدار با اشاره به اینکه مسیرهایی که به اتوبوس‌های بی‌آرتی اختصاص داده‌ شده، با حداکثر صرفه‌جویی بوده، بیان می‌کند: درصورتی که اگر به جای یک خط رفت و یک خط برگشت، دو خط رفت و برگشت برای آنها ایجاد می‌شد، مردم انگیزه بیشتری برای استفاده از آنها پیدا می‌کردند و به این ترتیب اتوبوس‌ها می‌توانستند مردم را سریع‌تر به مقصد برسانند، درصورتی که در حال حاضر مجبورند پشت سر اتوبوس‌های دیگر برانند و از این‌رو حداقل اگر در ایستگاه‌های بی‌آر‌تی خط سبقت پیش‌بینی می‌شد، اوضاع به‌مراتب بهتر شده و استقبال خوب مردم از این اتوبوس‌ها بیشتر می‌شد.