از زمانی که درختان بلوط طی چند مرحله در سال‌های 88، 89 و امسال قربانی خطوط انتقال گاز شد خبرنگاران حوزه محیط‌زیست همواره مترصد فرصتی بودند تا از این منطقه بازدید کنند اما این مجال هرگز فراهم نشد. سرانجام معاونت آبخیزداری سازمان جنگل‌ها و مراتع، برای بازدید از طرح‌های آبخیزداری میزبان اصحاب رسانه شد؛ طرح‌هایی که بی‌هیچ مبالغه‌ای اجرای آنها در طبیعت سرسبز استان کهگیلویه و بویراحمد از یک‌سو، موجب کنترل فرسایش و تثبیت خاک شده و از سوی دیگر جانی به زندگی جنگل‌نشینان و عشایر منطقه داده است. هر کجا طرحی اجرا شده زندگی رونق گرفته و پوشش گیاهی تثبیت شده است؛ این ویژگی شاخص طرح‌های آبخیزداری در کهگیلویه و بویراحمد است.
52درصد از مساحت 16هزار کیلومتر مربعی استان کهگیلویه و بویراحمد به نادرترین رویشگاه‌های جنگلی اختصاص دارد ( یک ششم رویشگاه‌های زاگرسی در این استان قرار دارد). 38درصد مساحت استان را هم اراضی مرتعی تشکیل می‌دهد. مهندس کریم تباشیر، مدیرکل منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد با به دست دادن این تصویر کلی از سیمای منابع طبیعی استان متبوع خود می‌افزاید: بیش از هزار گونه گیاهی دارویی در زاگرس شناسایی شده که 480نوع آن در سطحی بالغ بر 200 هزار هکتار در استان کهگیلویه و بویراحمد قابل دستیابی است. او با این مقدمه مختصر به سراغ فعالیت آبخیزداری می‌رود که موضوع اصلی ماموریت خبرنگاران است. تباشیر، در یک جمله فعالیت‌های آبخیزداری در استان را (با این قید که تمامی این فعالیت‌ها بعد از انقلاب محقق شده) اینگونه وصف می‌کند: کل فعالیت‌های آبخیزداری از سال 70 تا 89 با اعتباری معادل 260میلیارد ریال به اجرا در آمده است؛ طرح‌هایی که کنترل 116میلیون مترمکعب رواناب‌های سطحی و کنترل فرسایش 3/1میلیون متر مکعب، مهم‌ترین پیامدهای آن است.
مهندس سعید جاوید بخت، معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی در تکمیل توضیحات تباشیر، به مهم‌ترین طرح‌های اجرا شده آبخیزداری ازجمله طرح‌های حوضه مارگون- که مورد بازدید خبرنگاران هم قرار گرفت - اشاره می‌کند: عملیات اجرایی این حوضه در سال 84 آغاز شده و در سال 92 به پایان می‌رسد.
این عملیات که بخش عمده آن اجرایی شده سالانه سبب کنترل 33درصد کل رواناب‌های حوضه به میزان 6/6میلیون مترمکعب می‌شود. تأمین آب برای توسعه باغات گردو، سیب و بادام به میزان 3/1میلیون مترمکعب در سال نیز کنترل فرسایش حوضه به میزان 50درصد، کنترل 35هزار تن رسوب در سطحی به وسعت 8532 هکتار در سال و افزایش تولید علوفه به میزان 30درصد در سطح حوضه از دیگر پیامدهای مطلوب عملیات آبخیزداری در حوضه مارگون است که به 2 شیوه مکانیکی و بیولوژیکی به‌اجرا در آمده است.
به گفته وی، میزان فرسایش درحوضه آبخیز مارگون 12/2 تن در هکتار است. یکی دیگر از طرح‌های آبخیزداری که خبرنگاران از آن بازدید کردند، حوضه آبخیز دمچنار بود؛ طرحی که جاویدبخت در باره آن گفت: این حوضه با 10830 هکتار مساحت به‌دلیل وضعیت توپوگرافی منطقه و وضعیت خاک یکی از اولویت‌های منابع طبیعی برای اجرای طرح‌های آبخیزداری بود. از همین‌رو، عملیات مکانیکی و بیولوژیکی در این محدوده در سال 80 آغاز شد و در سال 89 به پایان رسید. افزایش آب چشمه‌ها و دِبی پایه آبراهه‌ها، تثبیت آبراهه‌ها و کاهش تخریب اراضی زراعی، کنترل فرسایش خندقی آبراهه‌ها، کنترل فرسایش حوضه به میزان 55درصد و کنترل 50هزارتن رسوب در سال و نیز کنترل سالانه 7/1میلیون متر مکعب رواناب‌های حوضه از مزایای اجرا شدن این طرح است.
ثروتی بی‌محافظ
نمی‌شود به استان کهگیلویه و بویراحمد سفر کرد و بر آنچه بر جنگل‌های زاگرس می‌گذرد، چشم بست؛ به‌ویژه آنکه وقتی پا به این استان می‌گذاری به هر طرف که چشم بگردانی جنگل می‌بینی. بی‌سبب نیست که یاسوج را پایتخت طبیعت ایران نام نهاده‌اند؛ شهری که چون نگینی با بلوط‌ها احاطه شده‌است اما این ویژگی یاسوج نیست که همه فضاهای شهری و روستایی استان کهگیلویه و بویراحمد با بلوط‌های کهنسال احاطه شده‌اند. بلوط‌هایی که به گفته مهندس تباشیر، مدیرکل منابع طبیعی از گونه‌های بسیار دیررشد محسوب می‌شوند تا آنجا که 100 سال زمان می‌برد تا یک نهال بلوط 20سانتی‌متر قد بکشد؛ با این همه، بلوط‌زارها بی‌محافظ رها شده‌اند.
کمبود نیروی انسانی و تجهیزات و نیز تنگناهای مالی و اعتباری، درد مشترک همه ادارات کل منابع طبیعی کشور است، به‌ویژه این کاستی‌ها در استان کهگیلویه و بویر احمد -که بحق آن را پایتخت طبیعت ایران نام نهاده‌اند- بیش از سایر استان‌ها نمایان است. یک‌میلیون هکتار رویشگاه‌های زاگرسی اهمیت منابع این استان را دوچندان کرده است؛ رویشگاه‌هایی که سهم عمده‌ای در تأمین آب کشور دارند اما حفاظت از آنها هنوز در برنامه‌ریزی‌ها و تخصیص اعتبار جایی ندارد. این سخنان تباشیر که یادآور سخنان سایر مدیران منابع طبیعی است بیش از هر چیز برهمین بی‌توجهی‌ها صحه می‌گذارد: براساس استانداردهای جهانی برای هر 5هزارهکتار یک نفر قرقبان به خدمت گرفته می‌شود این در حالی است که در استان کهگیلویه و بویراحمد برای حفاظت از یک‌میلیون و 700هزار هکتار عرصه‌های طبیعی (اعم از جنگل و مرتع) فقط 35 قرقبان در اختیار داریم.
نکته تامل‌برانگیز دیگری که وی به آن اشاره می‌کند کمبود اعتبارات تخصیص یافته برای صیانت است: کل اعتبارات تخصیص یافته
( اعم از اعتبارات استانی و ملی) برای حفاظت و صیانت از عرصه‌های طبیعی استان یک هزارو 200 میلیون تومان است؛ رقمی که به گفته مهندس محمدرضا جهان آرا، معاون حفاظت اراضی اداره کل منابع طبیعی استان، به هیچ عنوان کفایت نمی‌کند. جهان آرا که چند دقیقه‌ای مجال حضور در نشست مطبوعاتی را یافته بود، در ادامه تصریح کرد: درسال 85 برای مصون ماندن جنگل‌ها، مجوزی برای ساخت دیوار حفاظتی به طول 90کیلومتر در اطراف شهر یاسوج صادر و بخشی از آن با اعتباری معادل 880 میلیون تومان احداث شد اما اکنون به‌دلیل کمبود اعتبار، این پروژه حیاتی متوقف شده است. به گفته وی تکمیل این پروژه، نیازمند 3 میلیاردتومان اعتبار است.
تباشیر بر توضیحات جهان آرا اینگونه می‌افزاید: این دیوار در واقع مرز و نقطه عطفی برای جلوگیری از تصرف و تجاوز افراد حقیقی و حقوقی به رویشگاه‌های جنگلی است. در حال حاضر با آنکه هنوز این دیوار کامل نشده در تعامل خوبی که با مسئولان قضایی استان داشته‌ایم مسئولان قضایی به این باور رسیده‌اند که هرگونه ساخت وسازی که خارج از این کمربند حفاظتی انجام شود بی‌هیچ قید وشرطی تخلف محسوب شده و بی‌درنگ حکم به خلع ید می‌دهند. با این همه همان طوری که معاون حفاظت اراضی اشاره کرد هنوز اعتبار لازم برای تکمیل دیوار تأمین نشده است. تباشیر در عین حال، همکاری خوب مسئولان قضایی استان را ستود و گفت: با وجود همه تنگناها و مشکلاتی که در صیانت از عرصه‌های طبیعی با آن مواجهیم اما همدلی و همکاری مسئولان قضایی بزرگ‌ترین پشتوانه و مایه دلگرمی کارکنان منابع طبیعی است.
راهکاری برای حفاظت
مدیرکل منابع طبیعی استان کهگیلویه و بویر احمد، با اشاره به اینکه بیش از نیمی از جمعیت استان را عشایر تشکیل می‌دهند به مشکل کمبود سوخت جامعه عشایری و جنگل‌نشینان اشاره کرد وگفت: گرچه ما متولی گازرسانی به جنگل‌نشینان و روستاهای جنگلی نیستیم اما باوجود همه تنگناهای مالی و اعتباری و تا آنجایی که امکانات ناچیز مالی اجازه می‌داد تانکرهای ذخیره نفت خریداری و در مناطق جنگلی برای جنگل‌نشینان نصب کردیم ولی چاره کار آن است که تمامی روستاهای موجود در مناطق جنگلی از گازرسانی بهره‌مند شوند.
وی در ادامه گفت: برای رفع مشکل سوخت عشایر و جنگل‌نشینان، از هیأت دولت در سفرهای دور دوم وسوم استانی خواستیم که 160روستا، در اولویت اول مشمول گازرسانی شوند.درپی این درخواست، بیش از 90روستا تاکنون از گاز برخوردار شده‌اند اما این کافی نیست بلکه ضروری است همه روستاها گازرسانی شوند. راهکار پیشنهادی ما برای تحقق این هدف هم این بود که گازرسانی محدود به روستاهایی نشود که فقط در شعاع 5 و 10کیلومتری خطوط انتقال گاز قرار گرفته‌اند بلکه این شعاع تا 50 کیلومتر افزایش داده شود.پاسخ به این درخواست معقول و منطقی، کمترین کاری است که مسئولان می‌توانند برای حفاظت از رویشگاه‌های زاگرسی انجام دهند.
نکته درخور تامل اینکه مدیرکل منابع طبیعی در حالی این درخواست را عنوان می‌کند که گچساران که در محدوده همین استان واقع شده 40درصد ذخایر نفتی کشور را درخود جای داده است. تباشیر یادآور می‌شود: اگر برای روستاها گازرسانی نشود با توجه به هدفمند شدن یارانه‌ها، روستاییان به جنگل به‌عنوان یک منبع مجانی و بی‌هزینه برای تأمین سوخت نگاه خواهند کرد. وی در بخش دیگری از سخنان خود به صعب العبور بودن مناطق جنگلی استان اشاره کرد و گفت: استان ما از لحاظ صعب‌العبور بودن با سایر استان‌ها قابل مقایسه نیست براین اساس، اگر قرار است در منطقه زاگرس پایگاه امداد هوایی راه‌اندازی شود با توجه به اینکه یک‌میلیون هکتار از کل رویشگاه‌های 6میلیون هکتاری زاگرس در استان کهگیلویه و بویر احمد واقع شده، مصرانه می‌خواهیم این پایگاه دراین استان راه‌اندازی شود، زیرا آتش‌سوزی به‌شدت عرصه‌های جنگلی استان را تهدید می‌کند.
