در پی اعلام این خبر، منتقدان در گفت‌وگو با همشهری نسبت به اجرای این طرح ابراز نگرانی کرده و تاکید کردند اجرای چنین طرحی در صورت شکست، زیستبوم‌های دریایی را با خطر جدی مواجه می‌سازد اما سازمان محیط‌زیست با تاکید بر توانمندی تیم اجرایی، مجوز طرح انتقال را صادر کرد. سرانجام پس از کشمکش‌های فراوان این پروژه به‌صورت پایلوت در فروردین ماه 88 به اجرا درآمد. در پی آن ، مسئولان دریایی سازمان محیط‌زیست آن را موفقیت‌آمیز توصیف کردند و از اجرای کامل طرح در شهریورماه خبر دادند. اما یک هفته پس از آغاز عملیات اجرایی در شهریورماه سال گذشته، ورق برگشت و تیم انتقال که پیش از آن، سازمان محیط‌زیست به‌شدت از عملکرد آنها دفاع می‌کرد مغضوب واقع شد و سازمان، عملیات انتقال را متوقف کرد.
اکنون سازمان محیط‌زیست می‌خواهد تجربه طرح انتقال را با مجری دیگری تکرار کند اما محمد ساداتی‌پور، مجری سابق در گفت‌وگویی که در پی می‌آید به همشهری گفت: براساس ضوابط بین‌المللی نیازی به انتقال مرجان‌ها نیست. از این رو انتظار می‌رود سازمان محیط‌زیست توضیح دهد طبق چه ضوابطی می‌خواهد پروژه‌ای را که سال گذشته با 150 میلیون تومان به اجرا درآمده امسال با هزینه‌ای بالغ بریک میلیارد و 800میلیون تومان مجددا به اجرا درآورد، با این تفاوت که تیم اجرایی سابق بنا به تایید مسئولان دریایی سازمان محیط‌زیست از دانش و تخصص مرتبط برخوردار بودند اما تیم جدید بنابر شواهد موجود دراین زمینه تجربه و تخصص لازم را ندارند. آنچه مسلم است مرجان‌ها بازیچه نیستند که هر روز آنها را دست به دست کنیم؛ دیروز با یک تیم، امروز با تیم دیگر.
- ایده انتقال مرجان‌ها چگونه شکل گرفت؟
زمانی که طرح توسعه اسکله شهید بهشتی چابهار مطرح شد 2 راه وجود داشت؛ اغماض از وجود مرجان‌ها و دیگری انتقال مرجان‌ها. طرح انتقال را در واقع ما به سازمان محیط‌زیست پیشنهاد دادیم اما سازمان چندان با این طرح موافق نبود؛ در عین حال، معاون دریایی سازمان از ما خواست تا سازوکارها و روش‌هایی که براساس آن، مرجان‌ها منتقل می‌شوند و نیز مستنداتی که در این زمینه وجود دارد و طرح‌های مشابه را که به اجرا درآمده برای بررسی و ارزیابی ارائه کنیم. براین اساس، ما تمام دستورالعمل‌های ژاپن و آمریکا و نیز کارهای انجام شده در این زمینه اعم از پایلوت و پلان به‌خصوص کارهایی که در هاوایی صورت گرفته بود رابه‌طور کامل در یک مجموعه به سازمان محیط‌زیست ارائه کردیم. معاونت دریایی سازمان با دریافت این مجموعه متقاعد شد و در پی آن، در سال 87 پس از 8 ماه تلاش ما توانستیم موافقت رئیس سازمان محیط‌زیست را کسب کنیم.
- اعضای تیم انتقال بر چه اساسی انتخاب شدند؟
گام دوم معرفی تیمی بود که بتواند این کار را انجام دهد. اعضای این تیم را پس از بررسی‌های بسیار انتخاب و به سازمان معرفی کردیم. سازمان هم با معیارهای خودش غربالگری کرد و شماری از افراد معرفی شده را که از هر نظر مورد تاییدشان بود به‌عنوان افراد صاحب صلاحیت پذیرفت. در آخرین گام هم متدلوژی و پلان اجرایی تهیه و در اختیار سازمان قرار گرفت. پس از این مراحل، سازمان محیط‌زیست در 27 اسفندماه 87 مجوز عملیات انتقال مرجان‌ها را صادر کرد. در این میان، برای کارفرما( سازمان بنادر و کشتیرانی) بحث هزینه مهم بود. ما جدولی تهیه کردیم که در آن تعداد غواص‌ها اعم از غواص پشتیبانی و متخصص با ذکر هزینه‌های جانبی و دستمزد هر غواص به تفکیک مشخص شده بود. به اختصار بگویم کل قرارداد اجرای کار که همه هزینه‌های قرارداد اعم از غذا، پشتیبانی، حمل‌ونقل و تدارکات را شامل می‌شد 150میلیون تومان بود. متعاقب آن در 28 اسفند کار شروع شد.
- شیوه مکان‌یابی و شاخص‌های انتقال مرجان‌ها منطبق با چه معیارهایی بود؟
مکان‌یابی براساس طرح جامع سازمان بنادر و با توجه به نقشه توسعه اسکله شهید بهشتی صورت گرفت؛ یعنی ما برای انتقال روی نقطه‌ای متمرکز شدیم که از طرح توسعه مصون می‌ماند ضمن اینکه قابلیت رشد مرجان‌ها را هم داشت. منطقه جدید 2800 متر با زیستگاه اصلی فاصله داشت.اما درباره انتقال مرجان‌ها، از آنجایی که عملیات انتقال برای نخستین بار در ایران اتفاق می‌افتاد ما همه شاخص‌های جهانی انتقال درجه حرارت، شوری، کدورت و PH آب را در نظر گرفتیم علاوه براین، اکسیژن محلول و کلروفیل آب را هم به شاخص‌های جهانی اضافه کردیم و کف بستر را شناسایی کردیم تا انتقال و احیا در مکان جدید با ضریب اطمینان بیشتری توأم باشد. در عین حال، حوزه معاونت دریایی سازمان محیط‌زیست که نظارت بر پروژه را عهده دار بود درخواست کرد تا عملیات در دو مرحله، نخست به‌صورت پایلوت و آزمایشی انجام شود تا چنانچه این عملیات موفقیت‌آمیز بود در مرحله دوم عملیات انتقال به‌طور کامل به اجرا درآید. براین اساس، مرحله پایلوت در فروردین ماه 88 اجرا شد و ما 24 فروردین نخستین سطح سلامت مرجان‌ها را در منطقه جدید اندازه‌گیری کردیم و تایید آن را از سازمان محیط‌زیست هم گرفتیم.
- مرحله دوم چه زمانی اجرا شد؟
با وجود آنکه موجود زنده بعد از یک هفته خودش را نشان می‌دهد سازمان خواست عملیات تا خرداد ماه همان سال معلق بماند.نکته قابل توجه اینکه ما در سال 88 طی 2 هفته دو توفان محلی در منطقه داشتیم که طی 60 سال گذشته بی‌سابقه بود با این همه و به‌رغم آنکه تصور می‌شد مرجان‌ها به خطر افتاده باشند اما با حضور نمایندگان سازمان محیط‌زیست، مرجان‌های منتقل شده بررسی و ارزیابی شدند و آنها 95 درصد سلامت مرجان‌ها را تایید کردند.
- چه میزان از مرجان‌ها منتقل شدند؟
کل زیستگاه مرجان‌ها 5 هکتار بود که 80 درصد آنها مرده بودند به‌طور دقیق 13درصد از 20 درصد باقی مانده حیات داشتند که در عرصه‌ای به وسعت یک هکتار قرار گرفته بودند. مدیرکل دفتر اکوبیولوژی معاون دریایی سازمان محیط‌زیست 15نقطه مرجانی را مشخص کرد که هر نقطه 36مترمربع وسعت داشت و ما 4هزار کلونی مرجانی را، 70 روز بعد از عملیات آزمایشی با موفقیت به سایت 1 و 2 (زیستگاه جدید که در غرب هتل لیپار چابهار واقع شده) منتقل کردیم. این مرجان‌های منتقل شده 14 توفان محلی را از سر گذرانده‌اند. ما معتقدیم که مرجان‌های منتقل شده در آینده نزدیک به یکی از بزرگ‌ترین مزارع مرجانی آسیا تبدیل می‌شود.
- سازمان محیط‌زیست معتقد است شما در انتقال مرجان‌ها ضوابط علمی را رعایت نکرده‌اید؟
حین عملیات انتقال 6نفر از طرف سازمان به‌عنوان ناظر حضور داشتند که تحصیلات یکی از آنها دیپلم بود و یکی از آنها مدرک دوم راهنمایی داشت. در حالی که تیم انتقال متشکل از بهترین‌ها بود، مدارک ومستندات آن هم موجود است. آن وقت ناظرانی که کمترین تخصص را داشتند در صحنه حاضر بودند و می‌خواستند به کار افرادی نظارت کنند که مدارج علمی بالایی را طی کرده بودند. نکته دیگر اینکه مدیرکل دفتر اکوبیولوژی دریایی و مدیرکل محیط‌زیست سیستان وبلوچستان هم دو نفر دیگر اعضای تیم نظارت بودند که از نظر قانونی نباید در تیم حضور داشته باشند اما با وجود همه مشکلاتی که تیم انتقال با تیم نظارت داشت ما کار را انجام دادیم و در حال حاضر هم کلونی‌های منتقل شده از وضعیت بسیار مطلوبی برخوردارند.
- به چه دلیل دوباره می‌خواهند مرجان‌ها را منتقل کنند؟
نیازی به انتقال مرجان‌ها نیست...
- یعنی باید مرجان‌ها را رها کرد؟
ببینید در همه دنیا وقتی می‌خواهند موجود زنده‌ای را در زیستگاه جدیدی احیا کنند همه آن‌گونه را منتقل نمی‌کنند. این کار یک معیار علمی دارد. برای انتقال مرجان‌ها و احیای آنها در زیستگاه جدید حداکثر 500کلونی منتقل می‌کنند؛ مثلا در عربستان، آمریکایی‌ها همین تعداد را برای احیا منتقل کرده‌اند. ما در اینجا 4 هزار کلونی منتقل کرده‌ایم. براساس معیارهای جهانی و علمی هیچ نیازی به انتقال وجود ندارد. من با قاطعیت اعلام می‌کنم هر گونه فعالیتی در زمینه انتقال مرجان‌ها، حیف ومیل بیت‌المال و هدر دادن بودجه عمومی است اما صرف‌نظر از این مباحث نکات بحث برانگیز دیگری هم وجود دارد.
- چه نکاتی؟
ما برای اجرای این عملیات از تیم متخصصی استفاده کردیم که صلاحیت آنها را نه تنها سازمان محیط‌زیست که برخی منتقدان هم تایید کردند. علاوه براین در قرارداد اجرای طرح انتقال تمامی مسائل به‌طور شفاف دیده شده بود و در واقع آنالیز هزینه مشخص بود اما قرارداد جدیدی که در نیمه اول خردادماه امسال به امضای مدیرکل دفتر اکوبیولوژی دریایی سازمان محیط‌زیست رسیده فاقد آنالیز قیمت است ضمن آنکه براساس این قرارداد رقم خالص دریافتی مجری طرح ( شرکت پ ) یک میلیارد و 800میلیون تومان است. از دیگر ایرادت این قرارداد اینکه اعضای تیم انتقال، افرادی با تحصیلات غیرمرتبط هستند که در میان آنها فردی که لیسانس صنایع دارد مدیر اجرایی سایت معرفی شده است. یک نفر (مرد) لیسانس مدیریت بازرگانی و یک نفر(زن) لیسانس حقوق، یک نفر (زن) لیسانس صنایع، یک (زن) فوق‌لیسانس بیولوژی دریا و یک (مرد) فوق لیسانس بیولوژی دریا دیگر اعضای این تیم را تشکیل می‌دهند.
