مسئولان وزارت بازرگانی عملکرد خود را در حالی تأیید می‌کنند که این تأیید باید از سوی مردم صورت گیرد. از سوی دیگر بازار می‌تواند با مشتری رابطه دوسویه ایجاد کند، لذا هر‌گونه تداخل دستوری در آن می‌تواند این نظم را بر هم بزند؛ گرچه نباید از این نکته هم غافل شد که دخالت در بازار و نظارت و بازرسی یکی از مهم‌ترین ابزارهای دولتمردان برای کنترل مؤثر قیمت‌هاست.
تفاوت فراوانی بین کنترل و اداره بازار وجود دارد. آنچه از مفهوم کنترل برمی‌آید این است که اگر به هر دلیلی غفلتی در این کار صورت گیرد، صدمات فراوانی در بازار مشاهده می‌شود اما از طرف دیگر اداره بازار که مفهوم واقعی وظیفه تنظیم بازار است در نحوه اداره مسئولان وزارت بازرگانی که این وظیفه مهم را به دوش می‌کشند همواره مورد غفلت قرار گرفته است. این غفلت ریشه تاریخی در نحوه تنظیم بازار و نظام سنتی توزیع دارد.
در کشورمان استفاده از ابزارهای مرسوم تنظیم بازار ریشه‌های علمی ندارد و تمامی این موارد به نوعی دخالت در بازار محسوب می‌شود چرا که علم اقتصاد می‌گوید قیمت و نحوه توزیع کالا را بازار تعیین می‌کند نه یک قدرت خارجی ذی‌نفوذ. استفاده از سیاست‌های نخ نما‌شده توسط مسئولان وزارت بازرگانی در تنظیم بازار و مواقع پر مصرف سال نشان‌دهنده عدم‌آشنایی با روش‌های تنظیم بازار توسط آنهاست. تنظیم بازار نوروز 90 هرچند بیش از آنکه خوشایند مردم باشد خوشایند مسئولان بوده است، به نوعی تکرار همه روش‌های و تجربه‌های گذشته با تمام نقص‌ها و کاستی‌هاست.
تنظیم بازار میوه شب عید
به‌رغم ذخیره‌سازی‌‌های صورت‌گرفته برای تنظیم بازار ایام پایانی سال حداقل در شهر تهران توزیع مناسبی ازسیب و پرتقال صورت نگرفت، به‌طوری که میوه‌های ذخیره‌سازی شده با کیفیت نا‌مناسب و در مقدار محدود توزیع شد تا شهروندی که در ایام پایانی سال به‌دنبال مدیریت زمان و انجام سریع کارهاست ساعت‌ها در صف خرید این دومیوه در میادین میوه‌و‌تره‌بار بایستد و در نهایت هم کالای خریداری شده کیفیت مناسب را نداشته باشد.
با وجود توزیع محدود میوه که در میادین میوه‌و‌تره‌بار صورت گرفت شاهد افزایش بی‌منطق قیمت میوه در خرده‌فروشی‌های سطح شهر بودیم به‌طوری‌که قیمت هر کیلوگرم پرتقال از 1200تومان یک‌باره به 1800تا 2000تومان رسید. قیمت سیب‌سرخ دماوند نیز از هر کیلوگرم 2400تومان به 3000تا 3300تومان رسید و در شرایط پایان سال چاره‌ای جز خرید با این قیمتها وجود نداشت و هزار وعده خوبان یکی وفا نکرد.
یکی دیگر از سیاست‌های وزارت بازرگانی برای تنظیم بازار میوه حداقل کردن تعرفه واردات از 15بهمن تا پایان فروردین ماه است تا میوه‌های وارداتی نیز افزایش قیمت نداشته باشند که به‌رغم اجرای این سیاست اما قیمت میوه‌های وارداتی نیز از رشد 20 تا 30درصدی برخوردار بود و همه انتظاراتی که برای تنظیم مناسب بازار میوه وجود داشت در دقیقه90 ناکارآمد جلوه کرد؛ حال آنکه شاید به زعم مسئولان اگر چنین نمی‌شد چنان می‌شد.
در این میان گرچه مسئولان از تولید کافی به‌ویژه در مورد سیب و مرکبات خبر می‌دهند و با صفر شدن تعرفه واردات نیز محصولاتی مانند نارنگی پاکستانی، سیب فرانسوی و میوه‌های دیگر وارداتی در کشور فراوان است و همچنین به‌رغم مصوبه نشست قبل عید اتحادیه ملی محصولات کشاورزی و مسئولان وزارت بازرگانی و سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولید‌کنندگان برای عرضه موز در میادین عمده‌فروشی به قیمت 1150تومان و در میادین شهرداری و مغازه‌ها به قیمت 1300تومان و برخورد با گرانفروشان، این میوه در ایام عید از مرز بالاتر از 2000تومان نیز عبور کرد و هم اکنون در میادین میوه 2600 تا 2800تومان عرضه می‌شود.
مواد پروتئینی
اعلام این خبر که امسال وزارت بازرگانی توسط مباشرین بخش خصوصی بیش از 70هزار تن مرغ ذخیره‌سازی کرده است ابتدا این موضوع را به ذهن متبادر می‌کند که در تعطیلات نوروز هیچ‌گونه افزایش قیمت مرغی نخواهیم داشت، اما موضوع اینجاست که وقتی قیمت مرغ منجمد داخلی ذخیره‌سازی شده از سوی وزارت بازرگانی 2950تومان در هر کیلوگرم اعلام می‌شود، یعنی قیمت گوشت‌مرغ گرم در بازار می‌تواند گران‌تر هم باشد که گران‌تر هم شد. در ایام تعطیلات نوروز قیمت هر کیلوگرم مرغ به 3800تومان هم رسید و جالب اینجاست که از 70هزار تن مرغ ذخیره‌سازی‌‌شده تنها 20هزار تن به فروش رسید و بیش از 50هزار تن مرغ منجمد همچنان در سردخانه‌ها مانده است. در آخرین گزارش بانک مرکزی هم گوشت‌مرغ به قیمت 3427تومان با 4/8 درصد افزایش همراه بوده است، این در حالی است که گوشت مرغ در میادین ترهبار 3210تومان عرضه می‌شد.
اما اگر نگاهی به بازار گوشت قرمز گوسفندی و گوساله بیندازیم هم، با کاهش قیمت یا ثباتی مواجه نبوده‌اند و این دو کالا همچنان روند صعودی خود در ایام نوروز را داشته‌اند. اما در هفته اول پس از تعطیلات نوروز و براساس آمارهای بانک مرکزی قیمت هر کیلوگرم گوشت گوسفندی با استخوان در هفته گذشته 15هزار و 625تومان (0/1درصد افزایش) و گوشت گاو و گوساله بی‌استخوان 11هزار و 815تومان (1/6درصد کاهش) بوده است. چندین هفته متوالی است که قیمت تخم‌مرغ در سطح شهر تهران افزایش داشته که کارشناسان شیوع بیماری‌های تنفسی در برخی استان‌ها، افزایش قیمت نهاده‌ها و نیز افزایش تقاضا را دلیل افزایش قیمت تخم‌مرغ می‌دانند. در این میان وزارت بازرگانی برای تنظیم بازار قبل از عید دست به واردات تخم‌مرغ زد و واردات محموله‌های هزارتنی از ترکیه هم قیمت تخم مرغ را در بازار پایین نیاورد.
از افزایش قیمت بستنی تا غیبت کره
در ایامی که گذشت یک شرکت تولید‌کننده مواد لبنی اقدام به افزایش قیمت بستنی تا 50درصد کرد که پس از تعطیلات مورد بازخواست سازمان بازرگانی استان تهران قرار گرفت و قول بازگرداندن قیمتها به حالت قبل داده شد.
و اما در گروه لبنیات، کاهش شدید کره در بازار علامت سؤال و تعجب بزرگی بوده است که هنوز پاسخ شفافی به آن داده نشده است.
نمایشگاه‌های بهاره و فروش‌های فوق‌العاده
یکی از سیاست‌های تنظیم بازار در مواقع پرتقاضای سال نظیر نوروز، برگزاری نمایشگاه‌های عرضه مستقیم کالا موسوم به نمایشگاه بهاره است. هرچند که وزارت بازرگانی همه‌ساله آمارهای متفاوتی از میزان رضایت مردم منتشر می‌کند، اما گشت‌و‌گذاری در این نمایشگاه‌ها و پرس و جو از قیمتها نشان می‌دهد که اگر کالاهایی در این ایام ارزان‌تر عرضه می‌شود به همان نسبت نیز دارای افت کیفیت بوده و عملا به واسطه عدم حضور برندهای معتبر، مصرف‌کننده نهایی رضایت کافی ندارد؛ البته اگر نگاهی واقع بینانه داشته باشیم این نمایشگاه‌ها بخشی از نیاز قشر خاصی از جامعه را تأمین می‌کند اما نمی‌توان از این روش به‌عنوان یک روش با‌قدرت برای تنظیم بازار استفاده کرد؛ هر چند که بعد تبلیغاتی این نمایشگاه‌ها پررنگ‌تر از بعد تنظیم بازاری آن است. درخصوص برگزاری فروش‌های فوق‌العاده هم به‌رغم نظمی که امسال وجود داشت شاهد رونق خرید در این بخش‌ها نبودیم چرا که همواره معضل واقعی‌بودن فروش فوق‌العاده وجود داشته و دارد.
