خزان ورود گردشگر به ایران

نگاه به تجربه کشورهای موفق در حوزه صنعت گردشگری با درآمد مبتنی بر توسعه این صنعت، نشان می‌دهد که کشورهای الگو در گردشگری و جذب گردشگر تا چه اندازه قادر به ایجاد ثبات اقتصادی و ایجاد توازن در توسعه بسترهای لازم برای جذب گردشگر بوده‌اند. نگاه به تجربه کشور ترکیه، همسایه دیوار به دیوار ایران و کمی آن‌سوتر کشور مسلمان مالزی، نشان می‌دهد که این دو کشور تا چه اندازه در موضوع جذب گردشگر و رشد صنعت گردشگری خود موفق عمل کرده‌اند. مدیریت مناسب، توانایی ایجاد خلاقیت و نوآوری مؤثر و هدفمند به همراه ایجاد بستر مناسب جذب گردشگر و بهره‌گیری مناسب از پتانسیل گردشگری کشورهای الگو در جذب گردشگر از جمله مواردی است که مسئولان گردشگری در کشورهایی همچون ترکیه و مالزی نسبت به آن اهتمام جدی داشته‌اند.

به موجب آنچه در گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری آمده، رشد واقعی تولید ناخالص داخلی حاصل از گردشگری در سال 2010 برای خاورمیانه 0/1- درصد، برای جهان 0/5 درصد و برای ایران3/9 درصد پیش‌بینی شد که این میزان در سال 2020 برای ایران و به‌رغم رشد گردشگری خاورمیانه با پیش‌بینی 5/2 درصد رشد به 3/8 درصد کاهش می‌یابد. اگرچه در گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری پیش‌بینی رکود برای گردشگری ایران ثبت شده ولی مسئولان صنعت گردشگری در ایران این موضوع را اغراق و درعین حال تبلیغات ضد‌ایرانی و نادرست می‌دانند.

اگرچه شورای جهانی سفر کاهش روند ورود گردشگر به ایران را پیش‌بینی کرده ولی رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری معتقد است که از سال80 تا 84 ، 5 میلیون مسافر به کشور وارد شده، درحالی‌که این میزان از ابتدای سال 85 تا پایان سال 88 به بیش از 9 میلیون و 200 هزار نفر رسیده است. وی همچنان اصرار دارد که آمار گردشگران ورودی به کشور روند صعودی داشته است.

اغراق در آمار

اظهارات رئیس سازمان میراث فرهنگی و معاونان گردشگری وی درحالی صورت می‌گیرد که آژانس‌های ورودی همواره تاکید می‌کنند که از نرخ ورود گردشگر به کشور کاسته شده و مسافران خارجی به دلایل گوناگون علاقه کمی برای سفر به ایران نشان می‌دهند.

آمارهای اعلام شده از سوی مسئولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری همان چیزی است که از سوی سازمان جهانی گردشگری نیز اعلام می‌شود. کارشناسان معتقدند سازمان جهانی گردشگری به‌دلیل ارتباط با دولت‌ها، آمارهای رسمی آنها را ملاک اعلام نظر قرار می‌دهد.

براساس تعریف سازمان جهانی گردشگری اگر هر فرد خارجی به‌مدت یک‌روز در کشور دیگر حضور داشته باشد به‌عنوان یک گردشگر در کشور میزبان شمارش می‌شود. حال اگر برای انجام ماموریت کاری حضور داشته باشد یا فعالیت تجاری یا حتی به قصد سفر به کشور دیگر ناچار به یک شب اقامت در آن کشور باشد.برخی فعالان عرصه گردشگری بر این اعتقادند که اعلام آمارهای اغراق شده از سوی دولت‌ها در حوزه گردشگری در برخی دیگر از نقاط جهان نیز رایج است تا با بزرگنمایی آمار گردشگران ورودی، جاذبه سفر به آن کشور ایجاد شود.

به‌رغم آنکه این گروه اعلام آمارهای اغراق شده و غیرواقعی را مربوط به دیگر کشورها می‌دانند ولی گفته می‌شود که کشور اسپانیا نیز از اعلام تعداد اغراق‌شده گردشگر ورودی به کشور خود به‌عنوان حربه‌ای تبلیغاتی برای جذب گردشگر استفاده می‌کند.

به گفته یک کارشناس گردشگری، وقتی کشور اسپانیا می‌گوید 60 میلیون توریست وارد آن کشور شده است این آمار به معنای آن نیست که افراد وارد شده به آن کشور با تورهای گردشگری به اسپانیا سفر کرده‌اند. ولی این آمار که عدد آن هم واقعی نیست، خود ایجاد جذابیت برای گردشگران دیگر است تا برای سفر به آن کشور ترغیب شوند.

آمار بی‌آمار

در میان این اظهارنظرها، علی غمخوار، عضو هیأت‌مدیره انجمن سفر و گردشگری استان تهران در گفت‌وگوی خود با همشهری از نامناسب بودن سامانه آماری گردشگران ورودی به ایران سخن می‌گوید.

غمخوار می‌گوید: گردشگران ورودی به کشور امسال 60 درصد کاهش داشتند و متأسفانه آمارهایی که اعلام می‌شود نیز آن چیزی است که از اداره گمرک و نیروی انتظامی دریافت می‌شود. وی دلیل کاهش ورود گردشگران خارجی به کشور را انعکاس منفی رویدادهای ایران در خارج از کشور می‌داند که البته در موضوع گردشگری اتفاق عجیبی نیست و کشورهای دیگر در این موارد با برنامه‌ریزی مناسب و به کارگیری روش‌های درست موضوع گردشگر ورودی به کشورشان را مدیریت می‌کنند.
آنطور که علی غمخوار می‌گوید، اگر یک ایرانی که در خارج از کشور اقامت دارد برای دیدن بستگان خود به ایران سفر کند در آمار گردشگران ورودی ثبت می‌شود.

تمایل به خروج

مدیران دفاتر خدمات مسافرتی که در امر ورود گردشگر به ایران فعالیت می‌کنند در موضوع کاهش یافتن گردشگر ورودی به ایران نسبت به سال‌های گذشته، اتفاق نظر دارند. به گفته برخی مدیران آژانس‌های ورودی، کاهش ورود مسافر به ایران موجب زیانده شدن فعالیت شرکت‌های خدمات مسافرتی شده و این شرکت‌ها در چنین شرایطی ناچار به اعزام تورهای ایرانی به خارج از کشور می‌شوند.

بدین‌ترتیب مشاهده نام آژانس‌های مسافرتی و تورهای گردشگری که پیش‌تر در امر ورود گردشگر به ایران فعال بودند در فهرست تبلیغات تورهای خروجی از کشور نباید چندان تعجب برانگیز باشد.علی غمخوار عضو هیأت‌مدیره انجمن سفر و گردشگری استان تهران در این خصوص می‌گوید: در مورد ورود گردشگر به ایران قیمت تورها، عامل تعیین‌کننده سفر به ایران نیست و این موضوع تاثیر چندانی بر انتخاب گردشگران خارجی برای سفر به ایران ندارد.

غمخوار، دلیل تغییر نگاه شرکت‌های خدمات مسافرتی که در حوزه گردشگر ورودی به کشور فعال بودند و اکنون بر تورهای خروجی متمرکز شده‌اند را اقدام جبرانی این شرکت‌ها برای مقابله با روند زیاندهی شرکت‌ها می‌داند. وی می‌گوید: ایران مقصد گردشگری منحصر به فردی است و آژانس‌های ورودی نیز که احتمالا به فعالیت خروجی تمایل پیدا کرده‌اند به‌دلیل تجربیاتی بوده که در حوزه ورود گردشگر به کشور داشته‌اند.

او موضوع ورود و خروج گردشگر به کشور را شبیه به پدیده صادرات و واردات می‌خواند که به هنگام رکود در صادرات تولید سودآور نیست و باید اقدام به ورود کالا کرد و بالعکس زمانی که صادرات رونق دارد تولید بیشتر می‌شود و واردات کاهش می‌یابد.

رکود زیانبار

به‌نظر می‌رسد حتی اقدام اخیر وزارت‌خارجه در لغو آزمایشی روادید میان ایران و گینه بیسائو که خبر آن نیز در روزهای گذشته اعلام شده پاسخگوی نیاز صنعت گردشگری در حوزه ورود مسافر به ایران نباشد. این درحالی است که کارشناسان گردشگری، اداره کنسولی وزارت خارجه را مرجع معتبر اعلام آمار گردشگران ورودی به کشور اعلام می‌کنند و معتقدند که آمارهای به دست آمده از گمرک کشور و حتی نیروی انتظامی نیز نمی‌تواند تعداد دقیق ورود تورهای گردشگری به کشور را در اختیار مسئولان و افکار عمومی قرار دهد.

در چنین شرایطی است که نیازمندی‌های نشریات فهرست تورهایی را ارائه می‌کنند که پیش‌تر در ورود گردشگر به ایران تاثیر زیادی داشتند و اکنون به‌دلیل آنچه مدیران برخی تورها می‌گویند به‌دلیل رکود نسبی به‌وجود آمده در موضوع ورود گردشگر به ایران ترجیح داده‌اند با ورود به حوزه تورهای خروجی تا آن زمان که ورود گردشگر به ایران رونق بیشتری پیدا کند، اندکی از زیاندهی ناشی از کمبود مسافر خارجی را با اعزام گردشگر به خارج از ایران جبران کنند.

بازار کساد ما و رونق دیگران

مدیران گردشگری در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور اصرار به اعلام آمارهایی دارند که از سوی مدیران شرکت‌های خدمات گردشگری چالش‌برانگیز و قابل تامل است.

کارشناسان گردشگری بر صحت آمارهای ارائه شده تردید دارند اما سازمان میراث فرهنگی نیز همچنان اصرار دارد که ایران با افزایش ورود گردشگر به کشور مواجه است.

معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آمارهایی ارائه می‌دهد که ناظران حوزه گردشگری صحت آن‌را مورد تردید قرار می‌دهند. مدیران سازمانی اعلام می‌کنند که ورود گردشگر به کشور 40درصد نسبت به سال 88 افزایش داشته درحالی که مدیران آژانس‌های مسافرتی و خدمات گردشگری از رکود بازار گردشگر ورودی به ایران خبر می‌دهند.
به گفته مسئولان گردشگری سازمان میراث فرهنگی، تنها در 9ماه نخست امسال نزدیک به 2میلیون و 700هزار گردشگر خارجی به ایران آمده‌اند، در حالی که سال گذشته این رقم نزدیک به 2میلیون و 280هزار نفر بوده است.

این موضوع که آمارهای ارائه‌شده از سوی مسئولان سازمان میراث فرهنگی از کدام نهاد یا دستگاه گرفته می‌شود و مدیران دولتی بر چه اساس اعلام کرده‌اند که کشور با رشد گردشگر ورودی مواجه بوده اگرچه جای بحث دارد، ولی آنچه جالب‌تر است اصرار آنها بر رشد فزاینده ورود گردشگر به کشور است که از سوی تورهای گردشگری شاغل در بخش ورودی به کاهش چند درصدی تعبیر می‌شود.

اینکه آمارها سخن از افزایش میزان گردشگر ورودی به کشور می‌دهند یا روند کاهشی را دنبال می‌کنند موضوعی است که به گفته کارشناسان دغدغه کنونی دارندگان آژانس‌های مسافرتی است. درصورتی که شرکت‌های خدمات مسافرتی را با بخش‌های اقتصادی فعال در صادرات و واردات مقایسه کنیم آنگاه درخواهیم یافت که دلیل رغبت آژانس‌های ورودی، به صدور مسافر به خارج از کشور چیست؟

بهتر است مدیران سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به این سؤال پاسخ بدهند که اگر واقعا وضعیت ورود گردشگر به ایران با توجه به پیش‌بینی نهادهای بین‌المللی نسبت به کاهش گردشگری خاورمیانه به این اندازه رونق دارد، دلیل تمایل شرکت‌های خدمات گردشگری به فعالیت در حوزه خارج کردن مسافر از ایران بیش از آنکه مسافر ورودی به کشور داشته باشند چیست؟

اگر آمارهای ارائه شده از سوی مدیران سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری صحت داشته باشد که شرکت‌های فعال در زمینه ورود گردشگر به ایران ناچار به فعالیت در حوزه خروج گردشگر از ایران نخواهند شد. رکود در بازار گردشگر ورودی حتی منجر به شروع روند زیاندهی شرکت‌های فعال در زمینه استقبال از گردشگر ورودی شده است و آنها ناگزیر از جبران خسارات، به صدور مسافر از ایران اقدام می‌کنند.

براساس آمارهای منتشر شده از سوی معاونان سازمان میراث فرهنگی وضعیت گردشگری ایران به اندازه‌ای رونق دارد که بی‌تعارف می‌توان گردشگری کشور را در ردیف کشورهای الگوی گردشگری قرار داد. درحالی که واقعیت برای مدیران و شاغلان بخش گردشگری کشور تلخ‌تر از آن چیزی است که برخی مدیران سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با لبخند اعلام کرده‌اند. باید گفت خزان کاهش گردشگر ورودی به کشور براساس آنچه برخی مدیران آژانس‌ها به آن اذعان دارند، وضعیت بازار گردشگری ورودی را به بهار دیگر کشورها در میزبانی از گردشگران خروجی از کشور تبدیل کرده است؛ موضوعی که می‌طلبد مدیران سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به تامل جدی نسبت به آن بپردازند.