برنامه غربالگری دانش‌آموزان چاق، ناهنجاری‌های اسکلتی، کم وزنی نوزادان، کمبود آهن و کوتاهی قد تغذیه‌ای کودکان همه نشانگر این مهم است که عدم‌برنامه منسجم و کارشناسی شده توسط متولیان این حوزه موجب شده که مسئله سوءتغذیه همیشه به گردن خانواده‌ها انداخته شود.
رئیس اداره سلامت کودکان وزارت بهداشت، از طراحی جدید منحنی رشد کودکان ایرانی براساس استانداردهای سازمان بهداشت جهانی از بهمن ماه 87 خبر داد و گفت: این نمودارها از اسفند ماه 87 در اختیار مراکز بهداشتی درمانی کشور برای نوزادان تازه متولد شده قرار گرفت.
دکتر سید حامد برکاتی، با بیان اینکه پیش از این، نمودارهای ترسیم شده در کارت رشد کودکان مربوط به مطالعات مقطعی کودکان آمریکایی بوده است، خاطرنشان کرد: از این‌رو استاندارد طلایی برای اندازه‌گیری میزان رشد کودکان به شمار نمی‌رفت.
سازمان بهداشت جهانی در سال1997 مطالعه طولی را روی شماری از کودکان آمریکای شمالی و جنوبی، اروپا و آسیا با معیارهایی چون سالم بودن کودک، تغذیه با شیر مادر و نداشتن بیماری انجام داد و با اندازه‌گیری شاخص‌های رشد به استانداردهای طلایی دست یافت و نمودار منحنی رشد را ترسیم کرد.
رئیس اداره سلامت کودکان وزارت بهداشت، با بیان اینکه براساس برنامه ملی، کودکان ایرانی باید از بدو تولد تا 6سالگی دست‌کم 16 بار توسط پرسنل بهداشتی درمانی معاینه و مراقبت شوند، گفت: نخستین مراقبت در 3 تا 5 روزگی است و از آن پس به‌ترتیب یک، 2، 4، 6، 9 و 12 ماهگی در سال نخست و 18 و 24 ماهگی در سال دوم و بالاخره 30 و 36ماهگی در سال سوم است. پس از آن سالی یکبار مراقبت الزامی است.
دکتر برکاتی، با بیان اینکه هم‌اکنون در کارت رشد کودکان شاخص‌هایی چون نسبت قد به سن و وزن به سن تا 6 سالگی و نسبت دور سر به سن تا 2 سالگی اندازه‌گیری می‌شود، گفت: براساس این شاخص‌ها کودکان به لحاظ چاقی، کم وزنی و سوءتغذیه ارزیابی میشوند تا درصورت لزوم مداخلات لازم انجام گیرد.
براساس این گزارش، اگر چه می‌توان با اتکا به مطالعات یونیسف ادعا کرد که مرگ و میر نوزادان زیر 5 سال کاهش یافته ولی هنوز از سلامت، شرایط رشد و تربیت کودکان بالای 5 سال نه تنها نمی‌‌توان با قاطعیت حرف زد بلکه اساسا کار منسجمی در رابطه با سلامت و رشد کودکان زیر 18 سال انجام نشده است. ضمن اینکه مهم‌ترین بحث کشور ما مرگ کودکان نیست بلکه رشد و تکامل روحی و روانی آنهاست.
در جهان روزانه 26 هزار کودک می‌میرند و دو سوم مرگ آنها قابل پیشگیری است. نیمی از این کودکان به‌دلیل سوءتغذیه و 40 درصد آنها در ماه اول تولد از بین می‌روند. این درحالی است که طبق هدف چهارم برنامه « توسعه هزاره بقای کودکان» تا سال 2015 باید رقم مرگ کودکان زیر 5سال به زیر 5میلیون کاهش یابد.
از سوی دیگر، در ایران همانند بسیاری از کشور‌ها، بالاترین میزان مرگ و میر مربوط به بیماری‌های قلبی و عروقی است که به مواردی چون تغذیه ناسالم، دخانیات، فشار خون و... مرتبط است.
از سوی دیگر، هم‌اکنون در کشورمان در حال تجربه نوعی گذر تغذیه‌ای هستیم. در واقع، از یک سو با کودکانی مواجهیم که مشکل سوءتغذیه، کم‌وزنی و کوتاهی قد دارند و از سوی دیگر، با خیل عظیمی از افراد بزرگسال روبه‌رو هستیم که به‌دلیل پرخوری یا بد خوری، از مشکلات فراوانی رنج می‌برند. نوع و کیفیت تغذیه نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است.
برای مثال، اگر نیاز پروتئینی افراد در دوران رشد که روزانه یک گرم به ازای یک کیلوگرم وزن بدن است، تامین نشود و یا اگر ویتامین‌های ضروری و لازم به بدن نرسد، چالش‌های فراوانی در سلامت افراد ایجاد می‌شود.
بنابر تعاریف بین‌المللی، امنیت غذایی به معنای دسترسی همه مردم در همه اوقات و دوران زندگی به غذای سالم و کافی است. بنا بر این تعریف، مقوله امنیت غذایی جنبه‌های اقتصادی و توانمندی‌های افراد را هم در نظر می‌گیرد.
یک برنامه غذایی سالم باید تمامی گروه‌های غذایی لازم و مورد نیاز بدن را تامین نماید. این گروه‌ها را می‌توان در هرم غذایی مورد بررسی قرار داد. این هرم از گروه گوشت، تخم‌مرغ و حبوبات (به‌عنوان تامین‌کننده پروتئین)، لبنیات، سبزیجات، میوه‌ها و گروهی که نیاز‌های کربوهیدرات بدن را تامین میکنند، تشکیل شده است.
البته میزان نیاز بدن به این گروه‌های غذایی متفاوت است؛ به‌طوری که روزانه گوشت دو تا سه سهم، لبنیات دو تا سه سهم، میوه دو تا چهار سهم، سبزی سه تا پنج سهم و مواد نشاسته‌ای شش تا 11 سهم را به‌خود اختصاص می‌دهند.
به‌طور کلی، غذا بایستی کیفیت لازم را داشته و از نظر حجم و ترکیبات غذایی کامل باشد. با این توضیحات، دو تعریف جدید سیری شکمی و سیری سلولی که مفاهیمی جدا از هم هستند، شکل می‌گیرند.
به عقیده کارشناسان اگرچه تلاش‌های صورت گرفته موجب کاهش مرگ و میر اطفال در سال‌های اخیر و افزایش طول عمر در اغلب کشورهای جهان شده، اما سوءتغذیه همچنان مهم‌ترین مشکل تغذیه‌ای در اغلب کشورهای در حال توسعه از جمله کشور ماست.
به گفته متخصصان، در ایران 800 هزار کودک زیر 5 سال دچار کوتاه قدی متوسط و شدید ناشی از تغذیه نامناسب هستند. از سوی دیگر، آمار تغذیه انحصاری با شیر مادر نیز در سال‌های گذشته رو به کاهش گذاشته است.
دکتر علی‌اصغر حلیمی، متخصص اطفال و استاد‌یار دانشکده پزشکی دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با همشهری توضیح می‌‌دهد: تحقیقات نشان داده مرگ و میر ناشی از اسهال در کودکانی که از شیر مادر استفاده میکنند، 20 بار کمتر است.
وی در ارتباط با مشکل سلامت کودکان میگوید: مهم‌ترین معضل سلامت کودکان در جامعه امروز جایگزین شدن تغذیه، مواد و رفتارهای مصنوعی به جای نوع طبیعی آن است، به‌طوری که می‌‌بینیم اغلب کودکان در دوره نوزادی به واسطه تبلیغات سوء، از شیر مادر محروم میشوند.
تنقلات مصنوعی، مواد رنگی، نمک و ادویه‌جات جایگزین تنقلات طبیعی میشوند و کودکان را مستعد ابتلا به چاقی و فشار خون میکنند.
دکتر شهلا افشار پیمان، فوق تخصص عفونی کودکان میگوید: تغذیه کودکان زیر یک سال و دو سال در حال حاضر برای مادران مشکلات زیادی را ایجاد کرده است.علاوه بر این، پا گذاشتن به سنین مدرسه و خوردن تنقلات و فقدان مصرف لبنیات، شیوع چاقی در کودکان را افزایش داده است.
غیر از این مسئله استفاده از انواع آنتی بیوتیک‌ها، آن هم توسط مادرانی که با این داروها آشنا نیستند، عوارض زیادی را در کودکان به‌خصوص در شهرهای کوچک ایجاد کرده است.
در این شرایط، انتظار ما از ارگانی مثل وزارت بهداشت این است که در بیمارستان‌ها و بخش اطفال، برنامه‌های عمومی برای مادرانی که تازه صاحب کودک شده‌اند، ترتیب دهند.
نقش صداوسیما و رسانه‌های دیگر هم اهمیت زیادی دارد که حتما باید با نظارت متخصصان باشد تا اطلاعات غلط به مردم داده نشود که این مسئله گهگاه به‌خصوص در سریال‌‌های تلویزیونی مشاهده می‌شود
