در این باره می‌توان این سؤال را مطرح کرد که به راستی مقتضیات زمان در اندیشه استاد یعنی چه و اصلاً چگونه باید با آن برخورد کرد و عکس‌العمل نشان داد؟ این موضوع نیاز به بررسی فراوانی دارد، اما در این مقال برای طرح مسئله هم که شده به بخشی از آن می‌پردازیم.
در اندیشه استاد مطهری اقتضائات بر‌اساس موضوعات جدید پدیدار می‌شود. وقتی مسئله جدیدی در دنیا مطرح می‌شود، بالاخره نیاز به حکم جدید هم دارد. باید رابطه دین با این موضوعات و نوع نگاه مشخص شود تا دینداران بدانند در برابر موضوع جدید چه واکنشی داشته باشند. در چنین شرایطی وظایفی را برای یک مجتهد دینی می‌توان متصور بود. یک مجتهد وظیفه دارد موضوعات را رصد کند و ببیند که چه موضوع جدیدی در جامعه وجود دارد و یا بوجود آمده است.
یک مجتهد باید مسائل را رصد کند و مشخص کند که حکم این مسئله جدید چیست. این گونه می‌توان در هر دوره‌ای رابطه دین و دنیای جدید را تبیین و نسبت موضوع را با دین و بالتبع با دینداران مشخص کرد.
به عنوان مثال امروزه در دنیای جدید شاهد پدیده‌ای به نام اینترنت هستیم که هر لحظه هم بر دامنه نفوذش گسترده می‌شود و کاربران زیادی هر روز از این وسیله استفاده می‌کنند. بالاخره اینترنت واقعیتی در دنیای امروز ماست و بسیاری هم علاقه‌مند به استفاده از آن هستند. حال ممکن است این پدیده جدید احکام جدید هم داشته باشد. پس باید آن را استخراج و به دینداران تبیین کرد.
در این حالت است که باید گفت یک مجتهد باید به درستی مسائل را بشناسد و تشخیص دهد. پس از آن در رابطه با موضوع جدی، با شجاعت و درایت حکم جدید را صادر کند. این از موضوعاتی است که درباره رابطه یک مجتهد با اقتضائات زمانی مطرح می‌شود و به همین سهولت نمی‌توان از مقتضیات زمان سخن گفت و کاری نکرد.
در مقتضیات زمانی، یک مجتهد وظیفه سنگینی بر دوش دارد که باید با علم و شجاعت بتواند از عهده آن برآید. شناخت از مسائل روز و صدور حکم جدید درباره آن از یک مجتهد، عالم پویا و به روزی می‌سازد. در غیر این صورت، این مجتهد هیچ فرقی با یک مجتهد مرده نخواهد داشت.
