مناطقي كه بافت مسكوني آنها روز به روز كوچك‌تر مي‌شود به مرور با آسيب‌هاي اجتماعي مواجه مي‌شوند، معابر خلوت اين مناطق از ابتداي شب محل حضور انواع آسيب‌هايي است كه خصلت پراكندگي در ديگر نقاط شهر را هم دارند. طبق سرشماري‌اي كه مركز آمار ايران انجام داده، جمعيت 11 منطقه تهران در سال 90، نسبت به سال 85 كاسته شده و ساكنان به ديگر مناطق مهاجرت كرده‌اند. در اين ميان 5 منطقه جابه جايي بيش از 10 هزار نفر داشته‌اند به طور كلي 11 منطقه تهران دچار مهاجرت درون شهري هستند.
منطقه 16 با 28185 نفر كاهش، منطقه 15 با 20091 نفر كاهش، منطقه 10 با 13629 نفر كاهش، منطقه 6 با 11411 نفر كاهش و منطقه 12 با 10577 نفر كاهش به ترتيب 5 منطقه اول در كاهش جمعيت از سال 85 تا 90 بوده‌اند. آنگونه كه به نظر مي‌رسد منطقه 12 به دليل گسترش بافت تجاري و منطقه 6 به دليل گسترش بافت اداري، جمعيت ساكن خود را به مرور از دست داده‌اند اما اين دلايل و علت بروز در ديگر مناطق لازم است توسط كارشناسان بررسي شود.
- قوانين قديمي، در مهاجرت منطقهاي نقش دارند
محمد سالاري، رئيس كميسيون معماري و شهرسازي شوراي شهر درباره اين موضوع به همشهري گفت: تغيير كاربري در مناطق، دلايل مختلفي دارد. مثلا در منطقه 12 به دليل ارزش افزوده، تغيير كاربري از مسكوني به تجاري رخ داده و مالكان خانه‌هاي خود را به واحدهاي توليدي يا تجاري به عنوان انبار وكارگاه و... اجاره داده و خودشان درديگر مناطق كه عمدتا مناطق آرام‌تري است ساكن شده و عوايد مالي خوبي هم كسب مي‌كنند. در منطقه 6 هم به دليل ارزش افزوده براي مالكان اين اتفاق مي‌افتد و كاربري اداري به خيابان‌هاي فرعي هم تسري يافته است.
در اين مناطق نيز دو طرف به تفاهم رسيده‌اند و شكايتي ندارند. در طرح تفصيلي شهر تهران پهنه‌بندي‌هاي مسكوني، تجاري و فضاي سبز هركدام به طور مجزا مشخص شده و قاعدتا اين توزيع و پراكندگي بايد طبق همين تقسيم‌‌بندي‌هاي صورت گرفته انجام شود تا در توزيع و پراكندگي بافت مسكوني و تجاري و زيرساخت‌هاي شهري تناسب برقرار شود اما به‌گفته سالاري برخي قوانين كه در گذشته توسط مجلس به تصويب رسيده عملا با اجراي طرح تفصيلي مغايرت دارد. وي مي‌گويد: «قانوني وجود دارد كه طبق آن پزشكان و وكلا اجازه دارند در محل سكونت خود نيز فعاليت كنند.
حتي اين اجازه به دفاتر اسناد رسمي و دفاتر مهندسي هم داده شده، اين قوانين همچنان پابرجا هستند اما بايد ابطال شود.» آنگونه كه اين عضو شوراي شهر تاكيد كرد تاكنون دولت و شوراي عالي استان‌ها در اين مورد پيگيري انجام نداده و هم اكنون شوراي شهر وارد عمل شده تا اين مسئله را در قالب طرح به مجلس ارائه دهد تا اين قانون به روز شده و مغايرتي با طرح تفصيلي نداشته باشد. وي البته تاكيد مي‌كند كه بايد اقداماتي متناسب با مناطق مختلف انجام شود تا جمعيت ساكن را در آنها حفظ كند. به عنوان مثال، پروژه‌هاي محرك توسعه در بافت فرسوده مي‌تواند از مهاجرت جمعيت جلوگيري كند. سالاري تاكيد مي‌كند با توجه به جمعيت‌پذيري تهران اگر اين مشكلات برطرف شده و قوانين جديد تصويب و به روز شود قطعا جمعيت به مناطق بر مي‌گردد.
- رفع شب مردگي با كمك پتانسيل‌هاي منطقهاي
كارشناسان شهري معتقدند كه يكي از راه حل‌ها براي ازبين بردن معضل شب مردگي در مناطق، اجراي اقدامات و برنامه‌هايي است كه با منطقه و خصوصيات آن هماهنگي داشته و شهروندان را نيز به سمت خود جلب كند تا در ساعات خارج از زمان كار و فعاليت كه منطقه آهسته آهسته از جمعيت خالي مي‌شود، عاملي براي ادامه حضور آنها وجود داشته باشد. اين مسئله موجب مي‌شود تا شهروندان در معابر نا‌امني را احساس نكنند و يكي از بهترين تدابير، بهره مندي از پتانسيل‌هايي است كه در منطقه وجود دارد و با سابقه و تاريخ آنجا گره خورده است. احمد مسجدجامعي، عضو كميسيون سلامت، محيط زيست و خدمات شهري شوراي شهر معتقد است در منطقهاي مانند منطقه12 با آن سابقه عظيم تاريخي و فرهنگي و حضور اماكن متعدد مذهبي و فرهنگي و تاريخي به خوبي مي‌توان اين مشكل را حل كرد.
وي در گفت‌وگو با همشهري با بيان اينكه برخي محله‌هاي قديمي در بازار تهران اكنون به كانون آسيب‌هاي اجتماعي تبديل شده كه مي‌توان با راهكارهايي آنها را حل كرد، به وجود قهوه‌خانه‌هاي متعدد در كنار چهره‌هاي شناخته شده قديمي در اين منطقه تهران اشاره كرد و گفت: طيب حاج رضايي كه بزرگ‌‌ترين دسته عزاداري تهران را راه‌مي‌انداخته 4 قهوه خانه داشته و در زندگينامه‌اش اشاره كرده كه آداب قهوه‌خانه‌داري را از اصغر شاطر رضا ياد گرفته است. اين سلوك بسيار جذاب است و مي‌توان با راه‌اندازي و احياي دوباره
قهوه خانه داري، مردم را به اين مناطق دعوت كرد، قهوه‌خانه‌داري براي خودش سلوكي داشته و نوعي پاتوق فرهنگي بوده است و به اصطلاح محصولات فرهنگي در آن عرضه مي‌شده، پرده خواني با آن آداب و رسومش، فروش انگشتر و تسبيح و... از آن جمله است.
مسجد جامعي البته تاكيد كرد كه اگرقرار باشد اين سلوك و آداب دوباره احيا شود بايد همانگونه كه بوده ،به اجرا درآيد و لازم است كه از كهنه‌كاران و متخصصان اين حوزه كمك گرفت، نه آنطور كه ما مي‌خواهيم به اجرا درآوريم. «قهوه خانه و شاهنامه و پرده‌خواني آن را بايد همانطور كه بوده به اجرا درآورد نه اينكه در اتاق در‌بسته برايش تصميم بگيريم. ما مي‌خواهيم نگاه تجدد زده خود را به شرايط محله‌هايي بسط دهيم كه براي خودشان تاريخ و سابقه و آدم و فرهنگ دارند.»
- «عملكرد زماني» تهديدي براي مناطق شهري است
مصطفي پودراتچي، استاد جامعه‌شناسي شهري معتقد است كه اصناف و بازاريان درانتخاب محل كسب و انبارهاي خود هوشمندانه عمل مي‌كنند. درتهران كه بازار بزرگ در منطقه 12 و مركز شهر قرار دارد معمولا دايره وسيعي از صنوف مختلف را درمناطق اطراف خود جاي داده، انبارهاي بازاريان نيز در همين مناطق و در بافت مسكوني به مرور شكل گرفته و اين انتخاب از نظر اقتصادي، درست و به صرفه است اما اين مناطق عملكرد زماني پيدا خواهند كرد؛ يعني بعد از پايان فعاليت كاري و خروج مردم، به فضاي بدون دفاع و كانون آسيب‌هاي اجتماعي تبديل شده و بعد از مدت زماني جمعيت ساكن آنجا را ترك خواهند كرد.
اين مسئله در مورد مناطق 6 و 12 به عنوان مناطق اداري و اقتصادي كاملا مشهود است. در خصوص ديگر مناطق نيز بايد بررسي‌هاي دقيقي انجام داد تا دلايل مهاجرت منطقهاي مشخص شود. وي در گفت‌وگو با همشهري اظهار كرد: اگر در چنين مناطقي امكان حضور مردم و خانواده‌ها و فعاليت كسبه تا بعد از نيمه شب ميسر شده و كاربري‌هاي مختلف تعريف شود امنيت بيشتري برقرار خواهد بود و امكان حضور آسيب‌ها سلب مي‌شود. البته اين به شرطي است كه براي اين آسيب‌ها و بيماران اجتماعي به صورت كارشناسي و دقيق فكر شود تا كل شهر به محل حضورشان تبديل نشود.
نظر شما