محمد مهدی تندگویان: در طول تاریخ معماری و شهرسازی ایران پس از اسلام، در مقاطع مختلف زمانی شاهد نشیب و فرازهای بسیار هستیم.

محمد مهدی تندگویان

نشيب و فرازهايي كه شايد امروز ما را به انحراف از اصول نهادين معماري ايراني و اسلامي كشانده باشد. حضيض‌­هايي چون حمله مغولان و انحطاط مفهوم شهرنشيني، حمله تيمور و... و فرازهايي چون شكوه معماري و شهرسازي دوران صفوي از ديرباز پايه‌هاي معماري و شهرسازي را دچار تغيير كردند.

اوج شخصيت بومي ايران در كنار تجسم اسلام و اصول اسلامي را مي‌توان در معماري و شهرسازي صفويه مشاهده كرد. مكتب معماري اصفهان با معرفي ارزش‌هاي معمارانه و شهرسازانه نظير وحدت در كثرت، تقارن، توازن، تعادل و... برگ جديدي را در تاريخ معماري و شهرسازي زادبوم ايران گشود. صفويان با به اوج رساندن هنر و معماري در ساخت ابنيه و فضاهاي شهري ناب‌­ترين تجلي اسلام را در معماري و شهرسازي ايران به ارمغان آوردند. در كلامي كلي، روح غالب اسلامي در معماري و شهرسازي اين دوران مشهود است.

اما مسلماً سرزمين ايران نيز نياز به همسويي با جهان و مدرنيته را در خود مي­‌پروراند. در دوران قاجار و به‌­ويژه دوران حكمراني ناصرالدين شاه پايه‌هاي چنين تحولاتي در ايران بنا شد. وليكن با توجه به تفاوت بسيار فرهنگي ايران و كشورهاي مورد تقليد ناصرالدين‌شاه روند سير به مدرنيته داراي شكاف­‌هاي بسيار بود كه در مواردي اين جريان را پس مي‌زد. چنين شرايطي به همراه حضور روحانيون در ركن جامعه مذهبي و اصرار مردم در حفظ پايه‌هاي ديني و اعتقادي‌شان سبب شد تا سبك زندگي و به تبع آن معماري و شهرسازي قاجاريه همچنان پيرو اصول اسلامي بوده و تفاوتشان با سبك­‌هاي غربي مشهود بماند.

تقليد از كشورهاي غربي اگرچه در بسياري موارد تبعات جبران‌ناپذيري كه امروزه نيز اثرات آن به چشم مي­‌خورد را براي ايران به همراه آورد، اما در مواردي نيز مسيرهاي جديدي را در نظام شهري گشود. تاسيس بلديه و اقداماتي در راستاي سامان‌­بخشي به وضعيت بهداشت و تاسيسات شهري در اين دوران شكل پذيرفت.

با ورود مدرنيته و افزايش آسايش در سفر به كشورهاي ديگر، رويكرد طبقه اعيان و روشنفكران جامعه در تضادي نسبي با جامعه سنتي قرار گرفت. بر اين اساس در ساخت كاخ‌­هاي اشراف قاجار سعي در الگوبرداري و بعضاً تقليد عيني از معماري غربي به چشم مي­‌خورد. چنين تقليدي پايه‌هاي اتخاذ رويكردي نامناسب در راستاي مدرن نمودن جامعه در زمان پهلوي را فراهم كرد.
سه‌شنبه بعد مي‌خوانيم: مختصري از معماري و شهرسازي ايراني پس از قاجار

  • عضوكميسيون‌معماري‌وشهرسازي
کد خبر 288776

برچسب‌ها

دیدگاه خوانندگان امروز

پر بیننده‌ترین خبر امروز

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha