زندگی شهری متضمن شهری زنده

 توجه به نياز شهروندان، زمينه ساز افزايش سطح كيفي زندگي در شهر شده كه اساسي­‌ترين وظيفه مديريت شهري به‌شمار مي­‌آيد. اين در حالي است كه بي‌توجهي به اين نيازها تبعات جبران ناپذيري را براي شهر، شهروندان و در نتيجه مديريت شهري به همراه خواهد داشت.

واضح و مبرهن است كه نيازهاي انسان صرفا در قالب نيازهاي فيزيولوژيكي و زيستي خلاصه نشده و ويژگي اجتماعي بودن انسان، نيازهاي ديگري را براي وي تعريف مي­‌نمايد. در نتيجه انسان به امنيت، اجتماعي بودن، حس احترام و خودشكوفايي نياز دارد. پس شهري موفق خواهد بود كه توانايي تأمين كليه­ نيازهاي شهروندان خود را داشته باشد.

از آنجايي كه شهرها به‌طور معمول، نيازهاي فيزيولوژيك شهروندان خود را پاسخگو هستند، تأمين ساير نيازهاي شهروندان مستلزم شناسايي نقاط قوت در شهرها و تبديل آنها به فرصت است. در همين راستا يكي از مهم‌ترين عوامل در جهت تأمين نيازهاي روحي و رواني شهروندان كه در تمامي شهرها وجود دارد، فضاهاي شهري است.

شناسايي اين فضاها و ارتقاي كيفيت عملكردي، تجربي، زيبايي شناختي و زيست‌محيطي آنها مي‌تواند نقش مؤثري را در جهت افزايش سطح كيفيت زندگي در شهر ايفا نمايد. از سوي ديگر فضاهاي شهري مي‌توانند مديريت شهري را به‌طور گسترده در ارائه خدمات و زير ساخت­‌هاي شهري ياري رساند.

علاوه بر تأثيرات اجتماعي فضاهاي شهري نظير افزايش تعاملات اجتماعي، كاهش روزمرگي، بالاتر رفتن ادراك مردم از كيفيت محيط زندگي، احساس رضايت از محيط زندگي، كاهش استرس و...، تأمين سرانه‌هاي فضاي سبز و تفريحي-گردشگري و نيز پشتيباني از مقوله مديريت بحران ازجمله اهميت­‌هاي فضاهاي شهري، لزوم نگهداري از آنها و نيز تلاش در جهت افزايش سطح فضاهاي شهري است.

در شهرهاي بزرگ با وجود تلاش بي­‌شائبه مسئولين در جهت ارتقاي كيفيت سطح زندگي در شهرها، بالا بودن ارزش زمين تمايل كمتري نسبت به تبديل عرصه‌ها به فضاهاي شهري وجود دارد. اين در حالي است كه فضاهاي باز متعلق به ادارات دولتي، شهرداري­‌ها و... كه با نرده­‌كشي و ديواركشي كاربرد نيمه خصوصي پيدا كرده‌­اند، فرصت تبديل شدن به فضاهاي شهري را دارند. بهره‌­گيري از اين فضاهاي باز در جهت تبديل شدن به فضاهاي شهري همكاري و تعامل في مابين كليه ارگان­‌هاي مرتبط با مديريت شهري را طلب مي‌كند. علاوه بر فضاهاي مذكور كه فرصتي براي ارتقاي كيفي شهرها بشمار مي‌­آيند، پارك‌ها و فضاهاي سبز موجود در سطح شهر نيز ازجمله فضاهاي شهري هستند كه يكي از شاخصه‌هاي تعيين سرانه فضاي سبز بوده و بهره‌گيري از آنها، اهداف مديريت شهري را پاسخگو خواهند بود.

اين در حالي است كه اين فضاها غالباً با استفاده از نرده و ديوار و حصار به بهانه‌هاي مختلف از ساير فضاهاي شهري جدا شده و ماهيت اصلي خود را از دست داده‌اند.حذف نرده‌ها و حصارهاي اطراف بوستان­‌ها و اماكن دولتي داراي عرصه‌هاي گسترده، علاوه بر اينكه يكدست شدن فضاهاي شهري را به‌عنوان حياط­‌هاي شهري به‌همراه خواهد داشت، امكان بهره‌گيري از آنها را در طول شبانه روز نيز فراهم خواهد آورد.

با توجه به اينكه زندگي امروز در كلانشهرها مشكلات اجتماعي بسياري را براي شهروندان به‌همراه داشته است، مسبب خود بيگانگي و فراموشي جايگاه فرد در خانواده، اجتماع و... و توجه صرف به نيازهاي بيولوژيكي و زيستي و بي‌توجهي به نيازهاي اجتماعي شده است. بر اين اساس ادامه اين روند، ناهنجاري‌ها و آسيب‌هاي اجتماعي فراواني پيش روي جوامع به‌وجود خواهد آورد كه مديريت شهري را بر آن مي­‌دارد كه با استمداد جستن از تمامي ظرفيت‌هاي موجود در شهر به رفع اين نقيصه بپردازد.
خانواده‌هاي شهري امروزه به‌دلايل متعدد اعم از مشكلات ترافيكي شهرها، مشغله‌هاي اقتصادي و كاري، گسترش استفاده از وسايل الكترونيكي و... فرصت در كنار هم بودن را كمتر پيدا مي­‌كنند، لذا فضاهاي شهري قابليت اين را داشته كه شهروندان را در تمام طول شبانه روز به استفاده از اين اماكن دعوت نموده و استحكام روابط اجتماعي را منتج شوند.

گسترش زندگي شبانه در شهرها علاوه بر استحكام روابط اجتماعي، پيوستگي ميان اجزاي اجتماع را به‌همراه خواهد داشت. رونق اقتصادي، جذب و گسترش گردشگري و همچنين كارآفريني در شهرها را نيز زمينه ساز خواهد بود. از سوي ديگر امنيت اجتماعي كه يكي از اهداف اصلي شهرسازي و نيز مديريت شهري است، از ديگر دستاوردهاي بزرگ اين مقوله به شمار مي­‌آيد. از اين‌رو مديريت شهري با شناخت كامل و برنامه‌­ريزي صحيح به‌عنوان ركن اصلي اداره شهر و استمداد از تمامي ظرفيت‌هاي موجود در شهر اين وظيفه را برعهده دارد تا كليه نيازهاي شهروندان را پاسخگو باشد. بهره‌گيري از فضاهاي شهري موجود و برنامه‌هاي توسعه‌اي بلندمدت و كوتاه‌مدت براي آنها يكي از راهكارهاي اين مهم خواهد بود تا حيات‌هاي شهري جايگاه اصلي خود را در احيا و استمرار حيات اجتماعي در شهر پيدا كنند.

• عضو شوراي اسلامي شهر تهران