اگر تعداد سازها کم یعنی بین 2 تا 9 نفر باشد، آن ارکستر را سازگان مجلسی (chamber orchestra) می‌نامند. اما نوازندگان و سازها در ارکسترهای کامل مانند ارکستر سمفونیک، ارکستر فیلارمونیک و فیلارمونیک، از چهار دسته کلی تشکیل می‌شوند که عبارتند از: سازهای زهی، سازهای بادی چوبی، سازهای بادی برنجی و سازهای ضربی. ارکستراسیون یا سازبندی نیز، هنر و علم به کارگیری سازهای مختلف در یک ارکستر است که به شناخت سازها و استفاده از آنها در جای مناسب، نیاز دارد.
شاید بتوان علینقی وزیری را اولین کسی دانست که ارکستری از نوازندگان سازهای ایرانی و خارجی را در سالهای اولیه دهه 1300بنیان گذاشت.
او پس از تحصیل در اروپا و بازگشت به ایران، ارکستری را در مدرسه عالی موسیقی تشکیل داد که بعدها با دلسوزی‌ها و پشتکار روح الله خالقی، این ارکستر فعالیتش را ادامه داد که امروز آن را با عنوان ارکستر موسیقی ملی می‌شناسیم.
در واقع در هنرستان موسیقی به علت حضور چندین ساله غلامحسین مین‌باشیان و مخالفت‌های او با تدریس موسیقی ایرانی در هنرستان، موسیقی ایران در حال فراموشی بود که روح‌الله خالقی در سال ۱۳۲۲ انجمن موسیقی ملی را با گروهی از نوازندگان و موسیقی‌دانان موسیقی کلاسیک ایران؛ تشکیل داد.
به پیشنهاد خالقی اولین ارکستر ملی ایران در سال ۱۳۲۲ تشکیل و در اوایل سال ۱۳۲۳ این ارکستر برای اولین بار به اجرای برنامه پرداخت که موسیقی‌دانانی همچون ابوالحسن صبا، عبدالعلی وزیری و بنان در آن حضور داشتند. خالقی همچنین در سال 1338، ارکستر گلها را تشکیل داد که در رادیو فعالیت داشت.
پس از آن خالقی ارکستر بزرگ رادیو تلویزیون را به راه انداخت که با عنوان ارکستر موسیقی ملی، ابتدا خودش و بعد از او، فریدون ناصری، مرتضی حنانه و فرهاد فخرالدینی، رهبری آن را به عهده داشتند. از میان این نامها تنها فرهاد فخرالدینی باقی مانده است.
او از سال 1352 تا 1358 این ارکستر را رهبری می‌کرد، تا این که با توجه به شرایط بعد از انقلاب و جنگ تحمیلی، پس از وقفه‌ای 19 ساله در سال 1377، ارکستر موسیقی ملی، دوباره به رهبری این آهنگساز کار خود را آغاز کرد.
با وجود آنکه بسیاری از منتقدان موسیقی معتقدند که نمی‌توان به این ارکستر موسیقی که اغلب متشکل از سازهای غیر ایرانی است، نام ملی را اطلاق کرد، برخی یکی از ویژگی‌های ارکستر موسیقی ملی ایران را حضور نوازندگان و خوانندگان جوان اما حرفه‌ای در آن می‌دانند.
