به گزارش همشهری آنلاین، از طرفی مطالعات جدید نشان میدهد بسیاری از فوایدی که به رژیم بدون گلوتن نسبت داده میشود در حقیقت ناشی از کاهش مصرف غذاهای فوقفرآوریشده است، نه کنار گذاشتن خودِ گلوتن.
گلوتن، پروتئین اصلی است که در همه انواع گندم، جو، چاودار یافت میشود. گلوتن همان چیزی است که بافت جویدنی مطلوب غذاهایی مثل پیتزا و پاستا را فراهم میکند و باعث بافت کشسانی بهتر و طعم خوشایندتر آنها میشود. رژیم بدون گلوتن به معنی حذف این غلات یا هر ماده مشتقشده از آنهاست.
بسیاری از افراد تلاش میکنند رژیم غذایی خود را با تمرکز بر یک یا چند گروه غذایی یا ماده مغذی خاص (مانند پروتئین) یا حذف برخی غذاها (مثلا گوشت، لبنیات یا گلوتن) سالمتر کنند اما پرسش این است که این حذفها و تغییرات در رژیم غذایی، واقعا چقدر مفیدند؟
برخی مشکلات سلامتی وجود دارند که افراد را به پیروی از رژیم بدون گلوتن ملزم میکند. مهمترین آنها بیماری سلیاک است. اگر فردی سلیاک داشته باشد، مصرف گلوتن میتواند باعث آسیب به روده کوچک او شود و علائمی مانند اسهال، نفخ، گاز زیاد و کمبود ریزمغذیها را ایجاد کند.
بر اساس اطلاعات کتابخانه ملی پزشکی آمریکا، تنها درمان سلیاک، پیروی مادامالعمر از رژیم بدون گلوتن است که میتواند از بروز علائم و سایر مشکلات سلامتی مرتبط با این بیماری جلوگیری کند.
علاوه بر سلیاک، افرادی که به گندم آلرژی دارند یا دچار حساسیت غیرسلیاک به گلوتن هستند نیز باید از گلوتن پرهیز کنند. گندم یکی از هشت آلرژن غذایی اصلی است اما آلرژی به گندم نسبتا نادر است. حدود دوسوم کسانی که در کودکی آلرژی به گندم دارند در بزرگسالی دیگر این آلرژی را ندارند، به طوری که تنها یک درصد بزرگسالان همچنان به گندم حساسیت دارند.
افراد دارای حساسیت غیرسلیاک به گلوتن دسته سومی هستند که هنگام خوردن گندم دچار علائم گوارشی میشوند اما نتیجه آزمایش سلیاک یا آلرژی گندم آنها منفی است.
آیا رژیم بدون گلوتن سالمتر است؟
متخصصان میگویند اگر به لحاظ پزشکی به پیروی از رژیم بدون گلوتن الزام ندارید، حذف گلوتن از رژیم غذایی به معنی داشتن یک رژیم غذایی سالمتر نیست زیرا با این کار ممکن است دریافت برخی مواد مغذی ضروری موجود در گندم کاهش یابد. غذاهای حاوی گندم منبع فیبر، ویتامینهای گروه ب، آهن و منیزیم هستند و بدون جایگزینهای مناسب افراد معمولا در دریافت این مواد مغذی دچار کمبود میشوند.
از طرفی حذف کامل یک گروه غذایی بدون دلیل پزشکی مثل آلرژی یا بیماری خودایمنی، معمولا به سلامت کلی آسیب میزند. علاوه بر این، مطالعات نشان دادهاند محصولات بدون گلوتن موجود ممکن است کمکیفیتتر از نمونههای گلوتندار باشند.
یک مطالعه منتشرشده در مجله غذاهای گیاهی برای تغذیه انسان (Plant Foods for Human Nutrition) نشان داد که محصولات بدون گلوتن نسبت به محصولات مشابه حاوی گلوتن بهطور متوسط پروتئین بسیار کمتر و قند و کالری بیشتری دارند و معمولا هم گرانترند.
همچنین تحقیقات نتوانستهاند برای رژیم بدون گلوتن، فراتر از درمان علائم سلیاک فوایدی نشان دهند. مثلا یک مرور علمی که ۲۷ مطالعه روی افراد مبتلا به سلیاک و بدون سلیاک را بررسی کرد، هیچ اثر معنیداری را روی وزن، دور کمر یا میزان چربی بدن پیدا نکرد.
در این باره:
همیشه «گلوتن» مقصر نیست! بیشتر علائم گوارشی ناشی از عوامل دیگر است
آیا «گلوتن» همیشه مقصر علائم ناراحتکننده روده است؟
آیا رژیم بدون گلوتن فایدهای هم دارد؟
سوال اینجا است که اگر رژیم بدون گلوتن این همه پیامدهای منفی دارد، چرا در سالهای اخیر اینقدر محبوب شده است؟
متخصصان میگویند اگرچه درست است که برخی افراد با حذف گلوتن واقعا احساس میکنند حالشان بهتر شده، دلیل این موضوع معمولا خود گلوتن نیست بلکه کاهش مصرف غذاهای فوقفرآوریشدهای است که غالبا حاوی گلوتن هستند مانند چیپس، شیرینیها و غلات صبحانه شیرین.
مصرف کمتر کربوهیدراتهای تصفیهشده و افزودنیها ممکن است حال برخی افراد را بهتر کند یا سلامت قلبیــمتابولیک آنها را بهبود دهد اما این هم زمانی حاصل میشود که افراد بشقاب خود را با غذاهای طبیعی بدون گلوتن پر کنند، نه اینکه محصولات فرآوریشده معمولی را با نسخههای فرآوریشده بدون گلوتن جایگزین کنند.
میوهها و سبزیجات همراه با گوشت، مرغ، ماهی، لبنیات، حبوبات، مغزها و دانههای بدون طعمدهنده، همگی غذاهایی متعادل و بهطور طبیعی بدون گلوتن هستند. اگر روی مصرف آنها تمرکز کنید، آثار آن را احساس خواهید کرد اما یادتان باشد این فواید احتمالا بیشتر به دلیل آن چیزهایی است که میخورید نه آن چیزهایی که نمیخورید.