تاریخ انتشار: ۶ خرداد ۱۳۸۸ - ۰۵:۲۳

زهرا رفیعی: وقتی از مرد میانسال سیه‌چهره سیستانی می‌پرسم چرا این سرزمین را که خشکسالی‌اش بیشتر از ترسالی است ترک نمی‌کند می‌گوید: ما دیگر به شرایط‌مان عادت کرده‌ایم.

عادت کرده به بادی که جلوی رویش را می‌گیرد و گرمایی که توان ایستادن و راه‌رفتن را از افراد غیربومی سلب می‌کند. چاره‌ای نیست؛ اینجا سرزمینی است که رستم برایمان گرفته و به یادگار گذاشته است.از زمانی که رستم این سرزمین را با انبارهای گندم و بادگیرهای باستانی به جا گذاشته  مدت زیادی می‌گذرد و حالا بادهای 120‌روزه توان ایستادن را از گیاه و آدمی می‌گیرد.

ولی همه مشکل این نیست؛ حالا سرزمین رستم به‌دلیل هم مرز شدن با 2کشور پرآشوب و ناآرام (در سال‌های پس از اشغال افغانستان توسط نیروهای شوروی و بروز جنگ‌های داخلی و حکومت دولت‌های نظامی و متغیر پاکستان) به سرزمین نامناسبی برای زیستن تبدیل شده است. در چنین شرایطی یکی از بهترین راه‌های کسب درآمد، برای مردم منطقه قاچاق سوخت و کالا به این کشورها و مواد‌مخدر به داخل و ترانزیت آن به کشورهای اروپایی است.

قیمت تریاک در کشور افغانستان حدود 51 دلار است اما زمانی که به تهران برسد با قیمتی حدود یک میلیون تومان به فروش می‌رسد. سود بالای مواد‌مخدر خیلی از بومی‌ها را وسوسه می‌کند که دست از کاشت گندم که یک سال شرایط کاشتنش هست و سال دیگر نیست، بردارند و خطر به جان بخرند و از هر راهی که شده از اینجا سوخت به آن طرف ببرند و از آن طرف تریاک و مشتقاتش، کراک و شیشه که معمولا در پاکستان تولید می‌شود را وارد کنند.

گسترش مرزبانی در سال‌های اخیر عرصه را بر‌ خیلی از کسانی که  به‌کار  قاچاق سوخت ،آرد، سیمان، پلاستیک و... می‌پرداختند  تنگ‌تر کرده است. آنها در این سال‌ها مجبور شده‌اند که از راه‌های دیگری  کسب درآمد کنند. برای خیلی‌ها که مواد‌مخدر به ایران می‌آورند نیز داستان به همین منوال است.

تا سال‌61 که برای اولین بار مصوبه‌ای برای تشکیل ستاد مرزهای کشور ارائه شد غیر از مرزهای شمالی کشور بیشتر مرزها به‌صورت ریش‌سفیدی و سنتی اداره می‌شد. پس از شروع جنگ به‌دلیل مشکلاتی که در مرزهای غربی به‌وجود آمد چند پاسگاه برای ایجاد امنیت و انسداد مرزها ایجاد شد.

اما از 3سال پیش طرح انسداد مرزهای شرقی شروع شد و از آن زمان تاکنون از حدود 2هزار کیلومتر مرز مشترک با دو کشور همسایه،  حدود 480‌کیلومتر آن مسدود شده است. این انسداد با 80‌کیلومتر دیوار، 160 برجک دید‌بانی مرزی و 460‌کیلومتر کانال در مرز (که در دو طرف این کانال‌ها دو برابر این مقدار، خاک‌ریز وجود دارد) اتفاق افتاده است.

فرمانده نیروی انتظامی در مانور اخیر نیروی انتظامی در سیستان و بلوچستان قول داد که تا 2 سال آینده تمام مرزهای شرقی مسدود شود تا امکان ورود مواد‌مخدر به کشور به‌صورت کامل گرفته شود. وی تاکید کرد که از زمانی که انسداد 480 کیلومتر از مرز به اتمام رسیده 50 درصد از جرائم خشن و 80 درصد از انتقال مواد‌مخدر غیرقانونی و دزدانه در این قسمت از کشور کاهش و کشف مواد‌مخدر به دوبرابر افزایش یافته است.

مانور نیروی انتظامی که با حضور 40 گروهان، 400‌دستگاه خودرو و 5هزار نفر از عناصر انتظامی و مرزبانی در منطقه « زیبا شهر» زاهدان برگزار شد با نمایشگاهی از کشفیات اخیر نیروی انتظامی به پایان رسید. سردار حسین‌آبادی بیش از 3 هزار کیلو انواع مواد‌مخدر شامل تریاک، هروئین، کراک و حشیش با نام‌های تجاری جمیله، ستاره هلمند و خوشنام را به رئیس اداره مبارزه با مواد‌مخدر سازمان ملل نشان داد. آنها برای بازدید از مرز به همراه تیم خبرنگاران و سایر دیپلمات‌ها سوار بالگردهای ارتش شدند.

از فراز سیستان

تا چشم کار می‌کند این سرزمین ادامه دارد. کوهستان‌های بلند و دشت‌های فراخ در این فصل از سال که گرما به 30 درجه می‌رسد  و مانند  مرزهای غربی در این فصل از سال چشم نواز نیست؛ با این حال ظاهرا امسال سال پر بارانی بوده و هیرمند باز پر آب شده است، کشاورزان این طرف مرز برای گندم‌هایشان خوشحالند و کمی آن طرف‌تر برای تریاک‌هایی که  از گل‌‌های درشت‌تر خشخاش به دست می‌آید.

از ارتفاع 10 هزار پایی از سطح زمین دنیا شکل دیگری است. مرز نیز خط بی‌انتهایی است که تا دوردست‌ها ادامه می‌یابد. در ابتدای مسیر زاهدان به زابل در امتداد مرز، کوهستان‌های صعب‌العبور مرزی طبیعی را ایجاد کرده‌اند اما هر چقدر به سمت زابل حرکت کنید دشتی بی‌انتها پیش رویتان ظاهر خواهد شد. بالگرد‌ها از فراز رمل‌ها، تپه‌ماهورهای شنی و زمین‌های لم‌یزرع عبور می‌کنند. مرز، عبارت از کانالی به طول460 کیلومتر و پهنای 4 متر و عمق 5 متر است.

این مرز در نزدیکی روستاها تبدیل به دیوارهای بلند سه متری با سیم‌های خاردار می‌شود.در طول مسیر برجک‌های دید‌بانی با چند سرباز دیده‌ می‌شوند. در طبقه دوم این برجک‌ها علاوه بر تجهیزات نظامی 3تختخواب وجود دارد که بالای هر کدام از آنها پنجره‌ای با طول و عرض 15‌سانتی‌متر نور و چشم‌انداز بیرون را به داخل می‌آورد و سربازان به نوبت در آن نگهبانی می‌دهند. در آن طرف مرز در هیچ‌جا اثری از نیروهای امنیتی پاکستان و افعانستان دیده نمی‌شود. به قول فرمانده نیروی انتظامی انگار که ایران برای آنها مرز درست کرده است.

آنها خیالشان از این قسمت از مرزهایشان راحت شده است.احمدی‌مقدم درباره همکاری نیروهای مرزبانی پاکستان و افغانستان در امر مبارزه با مواد‌مخدر با نیروهای ایران می‌گوید: به‌دلیل اینکه دو کشور افغانستان و پاکستان با مشکلات عدیده بی‌ثباتی در داخل مواجه هستند و به واسطه اینکه هیچ تهدیدی از جانب مرزهای ما متوجه آنها نیست با خیال آسوده به سایر تهدیدات مقابل خود در کشورشان پرداخته‌اند و مرز مشترک را به امید ایران رها کرده‌اند.

در تمام طول مسیر جای چرخ خودروهایی که تا پیش از این به‌راحتی مواد‌مخدر به داخل کشور می‌آوردند دیده می‌شود. در بسیاری از موارد در کنار این مسیر‌ها یک برجک دید‌بانی احداث شده است. این خودروها حالا مسیر طولانی‌تری را باید طی کنند تا به جایی برسند که نه از گودال خبری هست نه از دیوار و نه از برجک؛ چرا که هنوز بخش عمده‌ای از راه در بلوچستان و خراسان بزرگ مسدود نیست.

بالگردها در کنار پاسگاه مرزی میلک فرود می‌آیند و مصاحبه‌ای مطبوعاتی با حمید‌رضا حسین آبادی(ئیس پلیس مبارزه با مواد‌مخدر ناجا) و ماریو کاستا(معاون اجرایی دبیرکل سازمان ملل در امور مبارزه با موادمخدر) برپا می‌شود. هرازگاهی نسیم بهاری تلی از خاک را بر سر و روی میهمانان می‌ریزد. یکی از سربازان به کنایه می‌گوید: امسال بهار پر آبی داشته‌ایم و هامون مانع بلند شدن خاک  شده است.

سردار حسین‌آبادی در این نشست از نحوه کمک  سازمان‌های بین‌المللی در سال‌های اخیر برای مبارزه با مواد‌مخدر گله کرد و گفت: ایران در 3سال گذشته حدود 700‌میلیون دلار برای انسداد مرزهای شرقی هزینه کرده و این در حالی است که کمک‌های بین‌المللی در سال‌های اخیر حدود 8‌میلیون دلار بوده است.

سالانه برای همه هماهنگی‌های مرزی و تامین تجهیزات از جمله بیل مکانیکی و همچنین تیم‌های مهندسی برای نگهداری، مرمت و بازسازی کانال‌ها هزینه‌ای نزدیک به 10‌میلیارد تومان مصرف می‌شود.آنتونیو ماریو کاستا نیز در کنار میزبان خود از تلاش‌های ایران در انسداد مرزها و مبارزه با مواد‌مخدر بسیار تعریف و تمجید کرد ولی آنجا که از او در مورد میزان کمک‌های بین‌المللی پرسیده شد گفت: پول اهمیتی ندارد؛ اگر شما به پول فکر کنید خیلی چیزها را از دست می‌دهید.

چندی پیش فداحسین مالکی- رئیس وقت ستاد مبارزه با مواد‌مخدر ایران- خواستار کمک 500‌میلیون دلاری سازمان ملل برای مبارزه با قاچاق مواد‌مخدر شده بود. با این حال مدیرکل مبارزه با جرم و اعتیاد سازمان ملل متحد در سخنان خود اعلام نکرد تهران چه مقدار از این مبلغ را دریافت کرده است. او با شوخی و خنده مسئله کمک‌های بین‌المللی به ایران را در میان گردوخاک بالگرد‌ها بدون پاسخ گذاشت و به تهران بازگشت.

رزمایش نیروهای انتظامی پیش از حضور دیپلمات‌ها در حوالی شهر زاهدان برگزار شد و برای این منطقه از کشور آرامشی نسبی به همراه آورد اما هنوز مشخص نیست این آرامش و احساس امنیت بنا به وعده فرمانده نیروی انتظامی، روزگار بیشتری را در سرزمین رستم بماند یا مانند بادهای 120‌روزه تاریخ مصرف داشته باشد.

rafeiee@hamshahri.org