اگر برای سفر به دوردستهای ایران و تماشای کتیبههای صخرهای پول کافی ندارید، اگر میخواهید بدون پیمودن دهها مسیر طولانی در تابستان و زمستان و بدون بالارفتن از کوهها و صخرههای صعبالعبور، کتیبههای صخرهای ایران را از نزدیک و رودر رو تماشا کنید، تنها کافی است خود را به ته باغ کاخ نیاوران برسانید.
همشهری آنلاین، بازدید از این مجموعه نیاز به تهیه بلیت و پرداخت پول ندارد. گرچه باغ کتیبهها برای همه، نکتههای جالب و جذاب بسیاری برای یادگرفتن دارد، اما دانشجویان رشتههای فرهنگ و زبانهای باستانی، باستانشناسی، تاریخ ایران باستان، پژوهش هنر و موزهداری بیش از بقیه صفا خواهند کرد. اگر دانشجوی یکی از این رشتهها هستید، اینجا همان جایی است که خیلی زودتر باید میآمدید. اگر اهل روی زمین نشستن نیستید، همراه داشتن یک صندلی کوچک و سبک تاشو پیشنهاد میشود.
براي باغ كتيبهها چند راهنماي مفيد هم تهيه شده اما شايد براي خريد در نياوران موجود نباشد؛ چراكه ديگر پژوهشكدهاي به نام زبانشناسي، كتيبهها و متون در كار نيست.اگر به باغ كتيبهها رفتيد و توانستيد بعد از يك گشت و گذار بيآنكه به كتيبهاي دست بزنيد از آنجا بيرون بياييد، جايزه داريد. به راستي چرا همه ميخواهند كتيبهها را لمس كنند؟حس لمس خطي از هزارههاي دور را هر جايي نميتوان تجربه كرد. اين تنها جايي است كه لمس اثر آسيبي به اصل آن نميزند.مطالعه در باغ مصفاي كتيبهها بسيار دلانگيز و به يادماندني است. فقط هوا كمي كه تاريك يا ابري شود، ديگر كار تمام است و براي هر كتيبه نورپردازي موضعي در كار نيست .مرد سمت راست با اينكه ساعتي از توقفش در باغ ميگذرد، سنگيني كيف را از ياد برده و سرباز نيز ديگر روزهاي باقيمانده خدمت را نميشمارد و هر دو ميخ تماشاي ميخهاي كتيبه سهزبانه هخامنشياند.اگر گذرتان به بيشاپور هم بيفتد عمرا بتوانيد اين كتيبه را به اين خوبي ببينيد؛ چراكه بر بالاي ستوني بلند حك شده كه ارتفاع نمونهاش را اينجا كوتاه گرفتهاند تا بتوان راحت تماشا كرد.اگر اين مرد اين بز را با تير نميزد و براي سيركردن شكم فرزندش به خانه نميبرد و بچه ميمرد، ممكن بود خيلي از ما اكنون در اين جهان نبوديم و اگر خود اين مرد يا يكي ديگر تصوير او را براي ما ثبت نميكرد، ما از حقي كه به گردنمان دارد بيخبر بوديم.اينها ديگر خواندني نيستند و تاريخ ندارند. معلوم نيست براي دلش خطاطي كرده، براي محبوبش نقش كرده يا براي رقيبش خط و نشان كشيده. معلوم نيست نقشه كاري يا جايي است يا نقاشي منظره زيبايي؟اين نام گرامي روي تختهسنگي در نزديكي خمين حك شده بوده كه حالا حُسن آغاز باغ كتيبههاست.راستي ميدانيد بالاي سر اين شير چه نوشتهاند؟ براي خواندن آن بايد زبانهاي باستاني ايران را بياموزيد.آيا ميدانيد خوسف كجاي ايران است؟ چند كتيبه پهلوي بسيار باارزش و تك و تاريخي به خط پهلوي اشكاني بر بالاي كوههاي بلند خوسف قرار دارد كه بعضي از آنها زير برف و باران و آفتاب سوزان نابود شده.وقتي اين نقش را بر تنه كوه سرپل ذهاب كندند كه هنوز هخامنشياني در كار نبودند و تخت جمشيدي ساخته نشده بود. انوباني ني پادشاه قدرتمند سرزمين لولوبيها، نام بخشهايي از غرب ايران در هزارههاي دور. هر كه ميتواند تيري بلندتر از تير من بيندازد، بيايد بياندازد. اين خلاصه متن پهلوي كتيبه شاپور ساساني است.اين كرتير است. موبد موبدان بزرگ و قدرتمند عصر ساساني؛ مردي كه بسياري در آن زمان از شنيدن نام او به لرزه ميافتادند.