همشهری آنلاین - فاطمه عباسی: تابلویی از ساشا جفری، هنرمند بریتانیایی، اولین اثر هنری «رسمی» خواهد بود که اواخر امسال (۲۰۲۲) به‌طور دائم بر روی ماه نصب می‌شود. این نقاشی با عنوان «ما با هم طلوع می‌کنیم - با نور ماه»، طرحی به شکل قلب است که پیام امید روی آن حکاکی شده؛ جنس این اثر هنری از آلومینیوم است تا در برابر شرایط آب و هوایی ماه مقاوم باشد.
اما این تنها قطعه هنری نیست که روی ماه قرار گرفته؛ مجسمه «فضانوردان سقوط کرده» که آن هم از جنس آلومینیوم است با ۹ سانتی‌متر طول، در سال ۱۹۷۱ برای بزرگداشت فضانوردانی که با هدف اکتشافات فضایی جان باختند، روی سطح ماه قرار گرفت.
پیش آن هم شاخه طلایی زیتون توسط نیل آرمسترانگ -ماه‌نوردی که در سال ۱۹۶۹ با آپولو ۱۱ به این کره دوردست سفر کرد- به عنوان نماد صلح بر روی ماه جا گذاشته شد.
ماه ۳۸۴,۴۰۰ کیلومتر با زمین فاصله دارد و طبیعی است که با رسیدن دست آدم به آن، طبق معمول، چیزهایی بیش از رد پا یا آثار هنری روی آن جا مانده باشد! اما این فهرست عجیب‌تر از آن است که فکرش را می‌کنید:
بشر در طول ده‌ها ماموریت انسانی و بدون خدمه، نزدیک به ۱۸۲ هزار کیلو «چیز» را روی ماه بر جای گذاشته، بسیاری از این اشیاء بقایای فضاپیماها، کاوشگرها و موشک‌هایی هستند که از بین رفته‌اند و پس از پایان مأموریت به عمد به سطح ماه برخورد کرده‌اند. اما علاوه بر این زباله‌های علمی و آثار هنری، وسایل ورزشی و حتی کیسه‌های مدفوع نیز روی ماه پیدا می‌شود!
۱) ۹۶ کیسه ادرار و مدفوع و کیسه‌های زباله آپولو که در طول ماموریت‌ها استفاده می‌شده روی ماه جا مانده است. این طبیعی است که یک انسان چه در زمین و چه در فضا مجبور به دفع مواد زائد از بدن خود باشد و فضانوردان این کیسه‌ها را برای کاهش بار فضانورد خود روی ماه رها کرده‌اند.
جالب اینجاست که برخی از اختر زیست‌شناسان علاقه به بررسی این زباله‌ها هستند تا ببینند آیا باکتری موجود در مدفوع زنده مانده و آیا به دلیل قرار گرفتن در معرض تشعشعات کیهانی جهش یافته‌اند؟
۲) ۱۲ جفت چکمه فضایی و حدود ۹۰ شیء دیگر، به غیر از کیسه‌های مدفوع، در پایان ماموریت آپولو ۱۱ توسط نیل آرمسترانگ و باز آلدرین با هدف سبک کردن فضاپیما روی ماه رها شد. این وسایل شامل چکمه‌های فضایی، دوربین‌ها و ابزار فیلم‌برداری بود. برای رعایت تشریفات، آنها همچنین پرچم ایالات متحده را نیز در خاک ماه کاشته بودند اما هنگام خروج با اگزوز موشک منفجر شد.
۳) لوحی با امضای ریچارد نیکسون که رئیس هر شش ماموریت انسانی به ماه بود، نیز روی این کره گذاشته شده؛ ظاهرا آمریکایی‌ها علاقه زیادی داشته‌اند که رد واضحی از خود روی ماه به جا بگذارند تا به جنگ سرد و علمی خود را روسیه حس بهتری داشته باشند! علاوه بر این یک دیسک سیلیکونی که حدود ۱۰۰ پیام حسن نیت از سوی سیاستمداران آمریکایی، مدیران ناسا و سران کشورهای جهان بود نیز روی ماه گذاشته شد.
۴) یک قطعه هنری قاچاق شده نیز احتمالا روی ماه وجود دارد؛ هرچند این شایعه هیچ‌وقت تایید رسمی نشد اما بر اساس گزارش‌ها، در طول دهه ۱۹۶۰، فارست مایرز، مجسمه‌ساز، این ایده را داشت که شش هنرمند را برای همکاری در یک اثر هنری کوچک که روی ماه باقی می‌ماند، جذب کند و در نهایت نام‌های بزرگی را برای ایجاد قطعه کوچکی که او موزه ماه می‌نامید، به کار گرفت. دانشمندان آزمایشگاه بل آثار این شش هنرمند را کوچک و روی یک قطعه سرامیکی حک کردند.
با این حال، مایرز نتوانست ناسا را متقاعد کند که این سرامیک را به ماه ببرد، پس تصمیم گرفت که یک مهندس را متقاعد کند تا این اثر را در پتویی قاچاق کرده و به ماه بفرستد. مایرز ماجرای این اقدام خود را بعد از بازگشت آپولو ۱۲ برای نیویورک‌تایمز فاش کرد.
۵) دو توپ گلف متعلق به دهه ۱۹۷۰ نیز روی ماه نشسته‌اند. طی آزمایشی برای جمع کردن خاک ماه و سنجش ریزگرانش سطح این کره، یک چوب گلف آهنی این دو توپ را چندین کیلومتر پرتاب کرد و هیچ کس هم به خودش زحمت نداد تا آنها را جمع کند و به زمین بازگرداند.
۶) نزدیک پایان ماموریت آپولو ۱۵، فضانوردان آزمایش کلاسیک پر/توپ بولینگ را انجام دادند تا نشان دهند که در خلأ، هر دو جسمی که با هم بیفتند، همزمان فرود می‌آیند. البته در این آزمایش به جای توپ بولینگ از یک چکش استفاده شده بود. در پایان و با کسب نتیجه یکسان، پر روی ماه جا ماند.
۷) سال‌ها بعد و با به کارگیری یک ماه‌نورد برای کاوش در ارتفاعات دکارت، چارلز دوک یک عکس کوچک از خود، همسرش دوروتی و پسرانشان چارلز و توماس را روی ماه رها کرد؛ او هیچ‌وقت توضیح نداد چرا این کار را کرده اما با گذشت بیش از ۴۰ سال هم گمان نمی‌رود چیزی از این عکس باقی مانده باشد.
شاید روزی که با عادی شدن سفر به فضا - به اندازه سفرهای روی زمین - پای انسان‌های بیشتری به این کره زیبا باز شود نیاز باشد قبل از هر چیز یک سیستم بازیافت و دفع پسماند راه‌اندازی شود و پویش‌هایی نیز برای جمع‌آوری زباله به راه بیفتد.