برخی زوج‌ها به دلایل مختلف جسمانی و پزشکی قدرت بچه‌دار شدن نداشته و با وجود درمان‌های متعدد و سال‌ها انتظار از نعمت پدر و مادر شدن محروم هستند. در گذشته بیشتر این زوج‌ها به همین شرایط عادت کرده و با آن می‌ساختند و کمتر کسی از آنها می‌توانست به قبول فرزندی از بهزیستی راضی شود. اما سال‌هاست که این امر خیر با فرهنگ‌سازی‌هایی که انجام شده و تغییر نگاه‌ها به فرزندخواندگی، جایگاه بهتری پیدا کرده و اکنون نه‌تنها زوج‌هایی که بچه‌دار نمی‌شوند، بلکه خانواده‌هایی هم که فرزند دارند و حتی بانوان مجرد نیز می‌توانند از بهزیستی فرزندی را به فرزندخواندگی بگیرند.
از طرفی هم با توجه به افزایش تعداد کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست در مراکز بهزیستی و با هدف برخورداری این کودکان از حقوق خانواده مانند دیگر کودکان، سازمان بهزیستی قوانین را از گذشته که فقط به زوج‌های نابارور، آن هم با شرایط خیلی سخت واگذار می‌کرد، اکنون با شرایط راحت‌تری البته با بررسی و نظارت‌های لازم، به دیگر زوج‌ها و همچنین بانوان مجرد نیز فرزند واگذار می‌کند.
- ۸ ماه پیش درخواست فرزندخواندگی دادیم
یکی از زوجینی که با گذشت ۸ سال از زندگی مشترک و مراحل درمانی مختلفی که گذرانده، بچه‌دار نشده است، می‌گوید: حدود ۸ ماه پیش برای فرزندخواندگی به بهزیستی البرز درخواست دادیم. «مریم افلاکی» می‌افزاید: روند اداری طولانی و سختگیری‌های زیادی در این راه وجود دارد که اذیت‌کننده، اما طبق قانون و بجاست.
وی می‌گوید: در مدت زمان درمان در سال‌های گذشته سختی‌های زیادی کشیدیم که نتیجه نداد تا در نهایت با توافق همسرم به قبول فرزندخوانده از بهزیستی تصمیم گرفتیم. البته ابتدا نگرانی‌هایی داشتیم که بعد از چند سال که فرزندمان بزرگ و وابستگی دوطرفه ایجاد شد، خانواده‌ای ادعای پدر و مادر بودن وی را نکنند، اما در مراجعه و مراحل درخواست تاکید داشتیم که فرزندی را که بی‌سرپرست باشد و بعدا ادعایی در این خصوص نشود، معرفی کنند. وی می‌افزاید: منتظر رسیدن روزی هستیم که با حضور کودکی در خانه و شیطنت‌های کودکانه او و این‌که ما را پدر و مادر صدا کند، زندگی‌مان گرم‌تر شود.
- نظریه یک فعال حقوق کودک و نوجوان
یک فعال حقوق کودک و نوجوان با بیان این‌که این فرایند یک معامله دنیوی و اخروی است، می‌گوید: در این مسیر هم افراد متقاضی از لذت فرزند داشتن بهره‌مند می‌شوند و هم کودکی که به هر دلیل از نعمت داشتن کانون گرم خانواده محروم شده، می‌تواند در محیط خانواده رشد کند و با داشتن پدر و مادر زندگی سالم‌تری را تجربه کند. «فریبا جیحونی» می‌افزاید: کودک و نوجوانی که در محفل خانوادگی آرام و بی‌حاشیه‌ای بزرگ می‌شود، در آینده از مشکلات رفتاری کمتری رنج می‌برد و به‌راحتی با اطرافیان و جامعه ارتباط سالم برقرار می‌کند. وی عنوان می‌کند: کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست بهزیستی به اندازه کودکان معمولی حق زندگی و داشتن خانواده را دارند و بین کودکی یک‌ساله، پنج‌ساله یا نوجوان تفاوتی از نظر این حقوق وجود ندارد؛ همه آنها تشنه محبت و توجه هستند. بنابراین نیاز است خانواده‌های ایرانی نسبت به پذیرش فرزندخوانده تجدید نظر کرده و این کار را انجام دهند.
جیحونی می‌افزاید: یکی از مشکلات جدی که در مسیر فرزندخواندگی وجود دارد، استقبال قابل توجه خانواده‌ها از نوزادان و تمایل نداشتن به پذیرش کودکان با سنین بالاتر است. یک کودک اگر تا سن دوسالگی شانس حضور در یک خانواده را پیدا کند، از مراکز سازمان بهزیستی خارج می‌شود، اما اگر این اتفاق محقق نشود، کمتر خانواده‌ای از پذیرش او استقبال می‌کند. این موضوع نیز اکنون به یک چالش برای کودکان بی‌سرپرست تبدیل شده است.
وی با تاکید بر این‌که کودکان همه به یک اندازه حق زندگی در میان خانواده را دارند اضافه می‌کند: باید دیدگاه‌ها نسبت به این مساله تغییر پیدا کند. از طرفی با توجه به این‌که انتخاب فرزند به اختیار خود خانواده‌هاست، همین موضوع باعث شده که کودکان دختر به نسبت پسران، متقاضیان بیشتری داشته باشند. جیحونی می‌گوید: به دلیل افکار عمومی جامعه خانواده‌ها تمایل به سرپرستی کودکان و نوزادان و همچنین دختران را دارند، زیرا تصور می‌کنند با این ۲ دسته راحت‌تر کنار می‌آیند و تطابق پیدا کنند، درصورتی که این امکان برای پذیرش نوجوانان و حتی معلولان نیز وجود دارد.
- اولویت‌بندی برای واگذاری فرزند
مدیرکل بهزیستی البرز با بیان این‌که زن و شوهر دارای فرزند مشروط بر این‌که حداقل یکی از آنها بیش از ۳۰ سال سن داشته باشد نیز می‌توانند برای فرزندخواندگی اقدام کنند، ادامه می‌دهد: اولویت در پذیرش سرپرستی به ترتیب با زن و شوهر بدون فرزند، سپس دختران و زنان بدون شوهر فاقد فرزند و در نهایت با زن و شوهر فرزنددار است. «اسدالله حیدری» می‌گوید: در این فرایند متقاضیان باید شرایط ویژه‌ای داشته باشند که تقید به انجام واجبات و ترک محرمات، عدم محکومیت جزایی موثر با رعایت موارد در قانون مجازات اسلامی، تمکن مالی، سلامت جسمی و روانی لازم و توانایی برای نگهداری و تربیت کودکان و نوجوانان تحت سرپرستی، نداشتن اعتیاد به مواد مخدر، مواد روانگردان و الکل و صلاحیت اخلاقی و عدم ابتلا به بیماری‌های واگیردار یا صعب‌العلاج از نمونه‌های این شرایط است.
وی اظهار می‌کند: ۲۴ مرکز نگهداری کودک در استان وجود دارد که ۳ مرکز دولتی شامل یک شیرخوارگاه و ۲ مرکز نگهداری دختران بوده و باقی مراکز غیردولتی هستند و عمده مراکز در شهرستان کرج متمرکز شده‌اند. حیدری با بیان این‌که بیشتر متقاضیان برای جنسیت دختر و کودکان زیر ۲ سال درخواست دارند می‌گوید: این امر علاوه بر محدود شدن واگذاری در این رنج سنی باعث می‌شود کودکان و نوجوانان دیگر از این امتیاز و نعمت ورود به خانواده محروم شوند. با کمی تغییر نگاه متقاضیان می‌توان در این روند تغییراتی ایجاد کرد که کارشناسان ما سعی بر آگاه و متقاعد کردن متقاضیان دارند تا بتوانند دیگر کودکان را نیز در این مسیر قرار دهند.
- افزایش کودکان بد سرپرست در البرز
مدیرکل بهزیستی البرز با بیان این‌که ۳۸۴ کودک در مراکز بهزیستی البرز نگهداری می‌شوند، می‌گوید: در سال‌های اخیر ورود کودکان بدسرپرست به دلیل شرایط خاص البرز و رشد فزاینده آسیب‌های اجتماعی، به صورت قابل توجهی روند افزایشی داشته است. «اسدالله حیدری» با اشاره به فرایند فرزندخواندگی می‌گوید: برای واگذاری فرزند به خانواده‌ها شرایطی تعیین شده که طبق آن زن و شوهری که ۵ سال از تاریخ ازدواج آنها گذشته باشد و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند، مشروط بر این‌که حداقل یکی از آنها بالای ۳۰ سال سن داشته باشد، می‌توانند برای گرفتن فرزند اقدام کنند. حیدری می‌افزاید: دختران و زنان بدون شوهر، در صورتی که حداقل ۳۰ ساله باشند نیز می‌توانند حق سرپرستی بگیرند که در این مورد منحصرا حق سرپرستی دختران را خواهند داشت.
- ۵۲ کودک فرزند خوانده شدند
مدیر اطلاع‌رسانی و روابط عمومی بهزیستی البرز با بیان این‌که از ابتدای سال، ۵۹ فرزند در مراکز بهزیستی پذیرش شده‌اند، می‌افزاید: ۵۲ کودک نیز به خانواده‌های فرزندپذیر سپرده شده‌اند. به گزارش همشهری «امیرحسین امیری» با تاکید بر این‌که پس از واگذاری فرزند به خانواده فرزندپذیر کارشناس مربوطه به صورت بازدید از خانه و تماس تلفنی در بازه‌های زمانی مشخص از شرایط و وضعیت بعد از تحویل کودک مطلع می‌شود، می‌گوید: از ابتدای سال یک مورد فسخ فرزندخواندگی به دلیل مسائل و مشکلات والدین فرزندپذیر انجام شده است.
وی با تاکید بر این‌که در فرایند فرزندپذیری به‌هیچ‌وجه سختگیری زیادی وجود نداشته است می‌گوید: گاهی ضعف فرهنگی، اجتماعی، مالی و ناآگاهی و بی‌مهارتی و تحصیلات پایین تعداد کثیری از متقاضیان که منجر به نگرانی سازمان در خصوص آینده تربیتی و پرورشی و آموزشی فرزندان می‌شود، روال کار را طولانی یا از نظر آنها سخت می‌کند. امیری می‌افزاید: تأکید بر تحصیلات از این نظر ضروری است که با توجه به پیشرفت‌های سریع و روزافزون جامعه و تکنولوژی و فناوری اطلاعات، بدون شک ضروری است خانواده‌ها از نظر آگاهی و تحصیلی در حدی باشند که بتوانند شرایط مناسب‌تری از نظر تربیتی و آموزشی برای فرزندان ایجاد کنند، خصوصاً که با عنایت به تعداد بسیار بالای متقاضیان فرزندپذیری، حق انتخاب برای سازمان محفوظ بوده و می‌توان با هدف تأمین مصالح عالیه کودکان و نوجوانان تحت سرپرستی، بهترین و مطلوب‌ترین خانواده را برای فرزندان انتخاب کنیم.
وی می‌افزاید: از دیگر دلایل سختگیری یا طولانی شدن روند فرایند فرزندخواندگی، می‌توان تعداد بالای زوجین متقاضی فرزندپذیری و تعداد پایین فرزندان دارای شرایط فرزندخواندگی، آمار بالای کودکان بدسرپرست غیرقابل واگذاری در مقابل کودکان بی‌سرپرست، تعداد زیاد متقاضیان برای فرزند دختر در مقابل فرزند پسر و همچنین تعداد زیاد متقاضیان در گروه سنی زیر ۲ سال و لزوم بررسی شرایط پرونده اجتماعی کودکان به منظور فراهم کردن زمینه بازگشت کودکان به خانواده اصلی و در صورت عدم امکان این موضوع، معرفی به متقاضیان فرزندپذیری نام برد.
مدیر روابط عمومی بهزیستی البرز در مورد ضرورت آماده‌سازی کودکان و نوجوانان برای ورود به خانواده می‌گوید: در خصوص کودکان زیر ۲ سال با توجه به گروه سنی معمولا اقدام خاصی صورت نگرفته و تنها به بررسی‌های پزشکی و اخذ گواهی سلامت اکتفا می‌شود. در خصوص فرزندان بزرگ‌تر ملاقات با خانواده فرزندپذیر با حضور مددکار اجتماعی و معاشرت با خانواده در خارج از مرکز (حضور در مراکز تفریحی، پارک و بازدید از منزل آینده و...) و همچنین استفاده از خدمات روانشناس متبحر و بررسی وضعیت روانی و میزان آمادگی کودک برای ورود به زندگی جدید استفادهمی‌شود.