مايكل بوند
ترجمه: زينب همتي
يقيناً ديويداتنبور (D.Attenborough) بيش از هر پيام رسان تلويزيوني ديگري در بريتانيا و احتمالاً در جهان توانسته است چشمان مردم عادي را به زيبايي و پيچيدگي دنياي طبيعي بگشايد. طي ۵۰ سال همكاري با BBC او توانسته است برنامه هايي از دورافتاده ترين نقاط جهان تهيه كند. او شغل هاي سطح بالايي در شركت هاي بزرگ داشته است وليكن همواره به سمت حرفه دوست داشتني خود بازگشته است. او عاشق ساختن فيلم هايي در مورد طبيعت بوده است. مايكل باند (M.Bond) قصد دارد ياد بگيرد كه چگونه پيام خودش را به مخاطبين برساند.
•••
• شما به طبيعت عشق مي ورزيد و همچنين دوست داريد براي مردم در اين زمينه چيزي تهيه كنيد. آيا اين دو در كنار يكديگر رشد يافته اند؟
Homo sapiens يك ارتباط گر اجباري است. به افراد بي شماري كه در اطرافتان در حال راه رفتن و صحبت كردن با تلفن هاي همراهشان هستند نگاه كنيد. به نظر مي رسد ما داراي ظرفيت بي نهايتي براي برقراري ارتباط با يكديگر بوده و با يكديگر ارتباط برقرار مي كنيم. من مطمئن نيستم كه چگونه مي توان اين كار را ستايش كرد ولي مطمئنم كه اين رفتار به خوبي نشان دهنده اين مسئله است كه ما موجوداتي اجتماعي هستيم. برقراري ارتباط با برنامه هاي علمي بسيار مشكل تر از برقراري ارتباط با مطالبي است كه من مي گويم. اگر من دانشمندي در رشته فيزيك كيهاني باشم مطمئناً براي من انجام آزمايش هاي فيزيكي بسيار آسان تر از توضيح اين رشته علمي براي مردم عادي خواهد بود. تاريخ طبيعي از نظر توضيح به عوام بسيار آسان است. اين امر پيچيدگي هاي خاص خود را داراست وليكن شما در هيچ كجا نمي توانيد خارج از محدوده تجربي مردم با آنها صحبت كنيد. شما ممكن است در مورد گونه اي كه خارج از محدوده تجربي آنهاست بتوانيد صحبت كنيد، وليكن اين مسئله به اندازه فيزيك فضايي دور از ذهن نيست.
|
|
|
به عنوان عشق و علاقه خاصم به طبيعت، هنوز هم زماني را كه براي اولين بار در دوران كودكي فسيلي را يافتم به ياد دارم. من در ليسستر، درست در مركز بريتانيا، بزرگ شده ام. غيرممكن است كه بتوانيد چيز زيادي از دريا به دست آوريد. بنابراين هنگامي كه تكه سنگي را جابه جا مي كردم و چيزهايي را كه در دريا زندگي كرده بودند پيدا مي كردم شگفت زده مي شدم. من فكر مي كردم كه اين مي تواند بسيار رمانتيك باشد و اگر به شما راست گفته باشم هنوز آن كار را انجام مي دهم. علاوه بر اين، ادعاي بچه گانه اي براي جست وجو و جمع آوري اشياء وجود دارد كه اين ويژگي ديگر انسان است. من اين ويژگي را در خود داشته و هنوز هم اين كار را انجام مي دهم.
• اگر شما اكنون در سن رشد يا در نوجواني خود بوديد به طور قانوني نمي توانستيد تخم پرندگان را جمع كنيد. آيا اين براي شما اهميت داشت؟
من فكر مي كنم كه اين كار بسيار باشكوه است. من نياز به حفاظت از گل ها، پرندگان يا هوا را حاشا نمي كنم. وليكن به عنوان يك پسربچه، من تخم پرندگان را جمع مي كردم. اين كار بعدها به صورت قانوني در آمده و ما داراي نظم اخلاقي اي براي انجام اين كار هستيم. شما مي دانيد كه هنگامي به شما اجازه جمع آوري يك تخم داده مي شود كه مطمئن باشيد پرنده ماده حتماً تخم ديگري خواهد گذاشت. بنابراين من چيزهاي زيادي در مورد پرندگان، جايي كه آشيانه مي سازند و چگونگي تخمگذاري آنها و غيره ياد گرفتم. تمامي طبيعي دانان بزرگ نيز چنين كارهايي را انجام داده اند. به داروين نگاه كنيد، كسي كه علاقه وافري به سوسك ها داشته و ديوانه جمع آوري تاريخ طبيعي بود.
• شما يك درجه دانشگاهي در علوم طبيعي و يكي هم در مردم شناسي داريد. آيا هرگز انگيزه اي براي زندگي دانشگاهي داشته ايد (آيا هرگز دلتان مي خواست يك استاد دانشگاه بشويد)؟
پدر من استاد دانشگاه بود. اما در سال ۱۹۴۰ هنگامي كه من درجه علوم طبيعي ام را در رشته زيست شناسي گرفتم تحقيقات صورت گرفته در اين رشته بيشتر آزمايشگاهي بود. به عنوان مثال اگر شما مي خواستيد در مورد حركت يا جابه جايي حيوانات چيزي بدانيد مي بايست يك كبوتر را در جلوي نوعي گراتيكول به حركت درمي آورديد. كاري كه شما انجام نمي داديد اين بود كه به صحرا رفته و ببينيد چگونه يك زرافه با قدم هاي بلند خود افق را مي پيمايد و اين دقيقاً همان چيزي است كه من از گذشته تاكنون انجام داده ام. من مايل نيستم كه مابقي عمرم را در آزمايشگاه بگذرانم. علاوه بر اين مطمئن نيستم كه بتوانم در انجام كارهاي آزمايشگاهي موفق باشم. من فكر نمي كنم كه ذهن تحليلگري بيش از ديگران و يا درجه تحصيلي قدرتمندتري بيش از سايرين داشته باشم تا بتوانم يك دانشمند تراز اول از آب درآيم.
• آيا شما حوصله تان از برنامه هاي تلويزيوني سر نمي رود و فكر نمي كنيد مي بايست در اين برنامه ها عميق تر به مسائل مربوط به حيات بپردازند؟
تنها يك درصد. من ژورناليستي هستم كه از تصاوير استفاده كرده و بيشتر وقت خود را صرف اين مسئله كرده ام كه ديگران چه كشفياتي را انجام داده اند. مطالعه مقالات علمي در اين زمينه به اندازه كافي كفايت مي كند. به عنوان مثال، من پرنده شناس خوبي نيستم و در جهت نوشتن يك مجموعه تلويزيوني خوب در مورد پرندگان، مي بايست چيزهاي زيادي را در مورد پرندگان بهشتي (Paradise) ياد بگيرم و مايلم كه اين كار را تكرار كنم. وليكن براي ساختن فيلمي در مورد پرنده آلاچيق شما مي بايست با كساني مشغول به كار شويد كه نزديك به ۲۰ سال بر روي آنها كار كرده اند.
• آيا هرگز شما متهم شده ايد كه براي تهيه فيلم هاي تلويزيوني خود كيفيت علمي آنها را كم كرده باشيد؟
چنين چيزي وجود داشته است اما نه مستقيماً در مورد من. شما در مجله نيوساينتيست با مقالات علمي روز در ارتباط هستيد. اما من معتقدم كه عده زيادي از مردم چيز زيادي در مورد بيولوژي پايه نمي دانند. بنابراين من برنامه هاي خودم را براساس درك و فهم دانشجويان سال اول دانشگاه ها تهيه مي كنم. شما بايد كارتان را صحيح انجام دهيد ولي اين به آن معنا نيست كه اگر كار خود را صحيح انجام داده باشيد كيفيت آن را سقوط داده ايد. تعداد زيادي از برنامه هاي من از ۲۰ سال قبل تاكنون در دوره هاي كارشناسي دانشگاه ها نشان داده مي شوند.
• اما شماگاه نتايج تحقيقات برجسته اي را نشان داده ايد و همچنين تعدادي گونه جديد را معرفي كرده ايد.
درست است. در آخرين مجموعه تلويزيوني در مورد پستانداران، ما آندوسكوپي را در داخل سد سگ آبي در اواسط زمستان قرار داديم تا ببينيم در داخل اين سد چه روي مي دهد. اين مسئله از اين نظر حائز اهميت بود كه تا قبل از اين چنين كاري صورت نگرفته بود. از طريق آندوسكوپ جاسازي شده در سد ما متوجه موجودي شديم كه ظاهراً شبيه سگ آبي بود اما نهايتاً ماسك رات (Muskrat) از آب درآمد. تا آنجا كه من به خاطر دارم هيچ كس تاكنون مطلبي در مورد اينكه ماسك رات با سگ آبي در زمستان زندگي مي كند ننوشته است. حتي از برخي از صحنه هاي فيلم هايي كه ما تهيه كرده ايم برمي آيد كه ماسك رات براي سگ آبي چوب جمع آوري مي كند. من معتقدم كه اين صحنه ها بسيار اثرگذارند.
• طي ساليان سال، شما به مورد كنسرواسيون محيط زيست و تخريب آن علاقه مند شده ايد. آيا شما هرگز وسوسه شده ايد كه بدل به يك طرفدار محيط زيست شويد. شبيه ديويد بلمي (D.Bellamy)؟
من معتقدم كه شما مي بايست اين كارها را از طريق فرآيند دموكراتيك طبيعي انجام دهيد. اگر شما بخواهيد كه به مقوله حفاظت دست پيدا كنيد مي بايست در وهله اول مردم را متقاعد كنيد كه جهان طبيعي، زيبا، باارزش و پيچيده بوده و ارزش نگهداري را دارد. در صورتي كه مردم اين مسئله را درك نكنند و به اين مسئله در قلب هايشان اعتقادي نداشته باشند كنسرواسيون شانسي براي بقا نخواهد داشت. اين اولين مرحله در انجام كار است و اين دقيقاً همان كاري است كه من انجام مي دهم. من فكر نمي كنم كه نتوانسته ام مجموعه تلويزيوني بزرگي را تنها از طريق پخش تعدادي اعلاميه در رابطه با اهميت انجام هر آنچه در رابطه با دنياي طبيعي و ضرر و زيان هايي كه به آن وارد مي شود به پايان برسانم. اما فكر نمي كنم كه شما مي توانيد هر برنامه اي را با دعوت به كنسرواسيون به پايان برسانيد. چرا كه فكر مي كنم مردم به سادگي نخواهند پذيرفت.
• طي ساليان سال شما دنياي طبيعي را مورد مطالعه قرار داده ايد. شما مي بايست شاهد تغييرات بسياري بوده باشيد. آيا تغييرات ويژه اي وجود داشته كه شما را به وحشت انداخته و يا فكر كرده باشيد كه بسيار بااهميت هستند؟
شكي ندارم مشكل اساسي كه در حال حاضر سياره زمين را تهديد مي كند افزايش بي اندازه جمعيت انسان هاست. شما شاهديد كه انسان هر جايي را به اشغال خود درآورده است. مكان هايي كه ۵۰ سال قبل از اين بسيار پرت بودند اكنون به اشغال جمعيت انساني درآمده است. افزايش جمعيت انساني اولين مشكل ماست. در سال ۱۹۵۵ من به مكاني در اندونزي براي تهيه فيلم اژدهاي كومودو مسافرت كردم. در آن زمان هيچ كس در اندونزي چيزي در مورد اژدهاي كومودو نشنيده بود و هفته ها طول كشيد تا ما به جزيره كومودو، جايي كه اين اژدهاها در آنجا زندگي مي كردند برسيم. در آن زمان تنها راهي كه مي توانست ما را به اين جزيره برساند استفاده از قايق چوبي كوچك بود. چند سال پيش من براي انجام پروژه ديگري به اين منطقه سفر كردم. با كمال تعجب مشاهده كردم كه روزانه ۲ يا ۳ كشتي توريستي به اين منطقه وارد مي شوند. اين مسئله از اين لحاظ كه جزيره را به صورت يك منطقه توريستي درآورده بود و ساكنين جزيره نيز كه به واسطه آمدوشد توريست ها، وضعيت مالي بالنسبه خوبي يافته اند بسيار حائز اهميت است. چنين به نظر مي رسد كه اين اژدها روزگار بدي نداشته باشد چرا كه جزيره آنقدر بزرگ است كه مي تواند آنها را در شرايط خوبي تأمين كند. اين آمدوشد بيش از حد افراد در اين منطقه مي تواند باعث درهم كوبش منطقه شود.
• آيا شما در مورد آينده جهان و تنوع زيستي خوش بين هستيد يا بدبين؟
من فكر مي كنم، ما مايل نيستيم كه در ۲۰ سال آينده يك بيابان اكولوژيك داشته باشيم بنابراين شكي وجود ندارد كه تعداد زيادي از گونه هاي گياهي و جانوري خود را از دست خواهيم داد. در حال حاضر تعداد زيادي از گونه هايي كه ما مي شناسيم در آستانه انقراض قرار دارند. از طرفي بسياري از مهره داران بزرگي كه من آن ها را مي شناختم شاهد از ميان رفتنشان در طول زندگي خود بوده ام. عليرغم تمامي اين تفاسير نسبت به ۳۰ سال گذشته تعداد گوريل هاي كوهستاني، كرگدن ها و فيل ها بيشتر شده است و خدايا متشكرم.
• غافلگيركننده ترين و عجيب ترين چيزي كه در طبيعت ديده ايد چه بوده است؟
ديدن پرنده آلاچيقي و گلكاپي كه در حال ساختن يك سايبان است، نشستن و تماشاي پرنده آلاچيق نري كه با حوصله تمام شكوفه ها را آورده و طبق الگوي مشخصي آن ها را مرتب مي كند، او پس از اندكي تامل يك شكوفه را برداشته و جاي آن را تغيير مي دهد تا ببيند كه آيا اين كار تاثيري در بزرگ شدن يا بهتر شدن آلاچيق خواهد داشت يا نه؟ اين يكي از خارق العاده ترين و مسحوركننده ترين چيزهايي است كه من در طبيعت ديده ام. چرا كه عده بسيار كمي از مردم موفق به تماشاي اين صحنه شده اند.
• در مورد لحظات يا موارد معروفي كه شما با گروهي از گوريل هاي پشت نقره اي در كوه هاي ويرونگا در گوآندا دوست شده بوديد چه مي گوييد؟
اين يكي از بهترين خاطراتي است كه من به ياد مي آورم و تنها به اين دليل كه تنها ماهي يك بار از تلويزيون پخش مي شود. من فكر مي كنم كه تماشاچيان اين برنامه تلويزيوني نيز از اين وضعيت اندوهگين هستند.
• اگر شما بخواهيد به راز موفقيت خود در رساندن پيام به ديگران اشاره كنيد چه چيزي را عامل موفقيت خود قلمداد مي كنيد؟
نكته مهم اين است كه بتوان در مقابل دوربين، بدون متن از قبل آماده شده و بدون كمك ديگران صحبت كرد. استفاده از Teleprompter (متن رسان) و نوشتن چيزي در مورد آن بسيار مشكل است. شما مي توانيد در مورد موضوع فيلم هاي خود مطالب اديبانه اي را تهيه كنيد ولي مردم به چنين مطالب اديبانه اي علاقه اي نشان نمي دهند. اگر شما چيزي را واقعاً باور داشته و آن را به طور روشني شناخته ايد مي توانيد در مورد آن بدون كمك ديگران صحبت كنيد.
• آيا آرزوي برآورده نشده اي داشته ايد؟
من در اين راه هيچ روياي برآورده نشده اي ندارم. تنها كاري كه شما مي توانيد انجام دهيد اين است كه به اين اكوسيستم ها نگاه كنيد، سعي كنيد آن ها را درك كنيد و بفهميد كه چقدر جذاب هستند. دست يافتن به يك رويا به معني ربودن يك جايزه است. در اينجا است كه همه چيز به پايان مي رسد.
وليكن در مورد طبيعت مسئله فرق مي كند. طبيعت، سوالي براي ربودن جايزه يا به دست آوردن يك لحظه خاص نيست. آنچه كه شما مي بايست سعي در رسيدن به آن داشته باشيد فهميدن و درك طبيعت است و اين را نمي توان از طريق تعقيب روياها به دست آورد.
• آن چيزي كه به نظر مي رسد تماشاچيان را به سمت برنامه هاي شما جلب مي كند انرژي و حرارت فراواني است كه شما در گفت وگوي خود با آن ها به خرج مي دهيد. آيا اين شيوه كار شما است يا اين كه در هنگام اجراي برنامه به طور طبيعي پيش مي آيد؟
من فكر مي كنم كه اين تنها شيوه سخن گفتن در مورد طبيعت است و به طور اتفاقي پيش مي آيد اما من از آنچه كه انجام مي دهم بسيار خرسندم. اين يك مزيت فوق العاده است و تقريباً تمامي موجوداتي كه من با آن ها در ارتباط بوده ام چيزهاي بسيار مهيجي بوده اند. به عنوان مثال، محال است كه آدمي از ديدن ۱۰ هزار پنگوئن امپراتور به شوق و هيجان نيايد.
New Scientist,Jul.۲۰۰۲
