در صدها شهر چین شهروندان به خیابان‌ها ریختند تا در تظاهراتی مسالمت‌آمیز درخواست آزادی، دولت پاسخگو و پایان فساد را مطرح کنند و دولت با وجود اینکه در آن زمان بسیار سرکوبگر بود ایستاد و اجازه داد تا این تظاهرات برگزار شود.
اما این وضعیت چندان ادامه نیافت. صبح روز 4 ژوئن دولت چین تغییر مسیر داد و ارتش را برای سرکوب این تظاهرات به میدان تیان‌آنمن پکن فرستاد. در این درگیری صدها نفر کشته شدند و بهار پکن به آخر رسید.
از آن روز به بعد چین دچار چنان تغییر و تحولات گسترده‌ای شده که چین امروز را نمی‌توان با چین گذشته کنار هم گذاشت. اقتصاد به روی بازار گشوده شده، املاک خصوصی و تجارت خارجی مجاز شده و استانداردهای زندگی بهبود یافته‌اند. دولتی که زمانی برای دنیا موعظه انقلاب می‌کرد اکنون برای کمک به مصرف‌کنندگان آمریکایی بودجه در اختیار این کشور می‌گذارد. دانشجویان چینی به خارج می‌روند تا در دانشگاه‌های خارج و در قلب جهان سرمایه‌داری تحصیل کنند.
اما وقایع خونین سال1989 هنوز در چین موضوع زنده‌ای است. ماه گذشته خاطرات زائو‌زیانگ، رهبر حزب کمونیست آن زمان چین که به خاطر همدردی با تظاهرات‌کنندگان آن زمان، از مقام خود برکنار شد، در سطح وسیعی منتشر شد. در این خاطرات که زمانی سندی مخفی و سری بود او سرکوب تظاهرات‌کنندگان را به‌عنوان یک تراژدی حیرت‌انگیز برای دنیا محکوم می‌کند و می‌گوید که کشورش مستحق دولتی مناسب‌تر و متناسب یک جامعه دموکراتیک است.
طبیعتا این کتاب در داخل چین در دسترس عموم نیست اما آنها که به اینترنت دسترسی دارند و از کمند سانسور آن گریخته‌اند به آن دسترسی دارند. دولت هر گونه بحث و مراسم در سالگرد واقعه تیان‌آنمن را ممنوع کرده و حتی سایت‌های اینترنتی را هم به همین خاطر مسدود کرده‌است. اما حساسیت این موضوع در چین بسیار بالاست اگر چه بسیاری از جوانان این واقعه را به یاد ندارند. این واقعه تاثیر شگرفی بر چین داشت و هنوز هم خواب دولت این کشور را آشفته می‌کند. این واقعه اکنون دیگر اتفاقی نیست که در آن سال روی داد. حاکمان چین درس‌های زیادی از این واقعه گرفتند که مهم‌ترین آن این بود که باید شرایط زندگی مردم را بهبود بخشید و اندکی از این همه کنترل بر زندگی آنها کاست.
اکنون انتخابات دموکراتیک در سطح شهرها و حتی روستاهای چین به امری معمولی تبدیل شده است. دولت آشکارا در سیاستگذاری‌هایش افکار‌عمومی را در نظر می‌گیرد. وقتی زلزله شدید استان سیچوان را سال گذشته ویران کرد گزارشگران خارجی اجازه یافتند که با آزادی کم‌سابقه‌ای برای پوشش خبری این واقعه به دورترین نقاط چین سفر کنند. اکنون حکومت قانون در چین در حال ظهور است.
اکنون افراد به‌طور متوسط در چین از آزادی فردی و استقلال بیشتری نسبت به نسل‌های گذشته برخوردارند. تا 10 یا 20سال پیش متصور نبود که مردم چین با چنین آزادی به بیان افکار خود بپردازند. وبلاگ‌‌ها و وب‌سایت‌های چینی از انتشار هیچ انتقادی درباره معضلات اجتماعی و سوءاستفاده‌های دولتی دریغ نمی‌کنند و بیش از 300میلیون چینی اکنون به اینترنت دسترسی دارند. فقط در سال گذشته بیش از 120هزار مورد اعتصاب و تظاهرات و اعتراض عمومی در کشور چین برگزار شد.
البته هنوز به چالش کشیدن دولت در چین ریسک دارد. هنوز زندان‌های چین پر است از معترضان کارگری و حقوق بشری و مذهبی. دولتی که واقعه تیان‌آنمن را رقم زد هنوز قدرت دارد اما با ثروتمندتر شدن جامعه روند دموکراتیک‌شدن هم سرعت می‌گیرد و این را تاریخ نشان داده‌است. تایوان و کره‌جنوبی هم همین مسیر را رفته‌اند.
ریزن آنلاین- 4 ژوئن 2009