به گزارش همشهری آنلاین، در آستانه سفر منطقه‌ای رئیس‌جمهور آمریکا به خاورمیانه، گمانه‌زنی‌ها پیرامون اهداف این سفر در شرایط کنونی منطقه، در کانون بحث‌های محافل سیاسی و بین‌المللی قرار دارد و کارشناسان معتقدند «پیگیری پروژه اتئلاف‌سازی علیه جمهوری‌اسلامی ایران»، «پیشبرد پروژه عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی» و «چاره‌جویی برای بحران انرژی در غرب» از مهم‌ترین محورهای رایزنی در جریان حضور بایدن در تل‌آویو و ریاض خواهد بود.
این درحالی است که کارشناسان معتقدند با توجه به وضعیت کنونی منطقه، «ایران» یکی از مهم‌ترین محورهای رایزنی منطقه‌ای بایدن در این سفر خواهد بود؛ موضوعی که در هفته‌های اخیر با تلاش‌های فراوانی ازسوی مقام‌های رژیم صهیونیستی با هدف ائتلاف‌سازی علیه جمهوری‌اسلامی نیز همراه شده است.
بر همین اساس هم بود که دیروز وزیر جنگ رژیم صهیونیستی طی یک سخنرانی در جمع فارغ‌التحصیلان دانشکده امنیت‌داخلی این رژیم اعلام کرد که در سفر پیش‌روی رئیس‌جمهور آمریکا به منطقه، موضوع تشکیل ائتلاف نظامی با کشورهای عربی در قبال ایران را با جو بایدن در میان خواهد گذاشت.
بنی‌گانتس پیش از این نیز اظهاراتی را درباره تلاش‌ها به رهبری آمریکا برای انجام یک توافق دفاع هوایی میان رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی منطقه در قبال تهدید پهپادها و موشک‌های ایران مطرح کرده بود؛ توافقی که شامل برخی کشورهای عربی ازجمله امارات متحده عربی، مصر، اردن، بحرین، عربستان سعودی و قطر می‌شود.
تکاپوی ناموفق واشنگتن - تل‌آویو علیه ایران
تکاپوی صهیونیست‌ها برای شکل‌دهی به ائتلاف منطقه‌ای علیه جمهوری‌اسلامی در شرایطی است که در روزهای اخیر مقام‌های برخی کشورهای عربی که از آنها به‌عنوان محور تشکیل چنین ائتلافی نام برده می‌شد، ضمن تکذیب مشارکت در چنین ائتلافی، تأکید کردند که قصدی برای ایجاد چالش با جمهوری‌اسلامی ندارند و بیش از هر چیز به‌دنبال امنیت‌سازی در منطقه هستند.
اما در مقابل جان کربی، سخنگوی شورای امنیت‌ملی کاخ‌سفید معتقد است که رئیس‌جمهور آمریکا در سفرش به منطقه، به‌دنبال کار روی موضوع‌هایی مانند پدافند هوایی جهت مقابله با ایران خواهد بود. این موضوع در شرایطی مطرح می‌شود که کارشناسان معتقدند واشنگتن سال‌های زیادی است که قصد ایجاد سامانه دفاع هوایی یکپارچه با همکاری شورای همکاری خلیج‌فارس را دارد، اما تاکنون در این زمینه موفقیتی به‌دست نیاورده است.
پایگاه تحلیلی آمریکایی «ریسپانسیبل استیت‌کرفت» در گزارشی دراین باره نوشت: «اگر اتحاد دفاع هوایی خاورمیانه (MEAD) واقعی باشد، تنها آخرین مورد از یک‌سری تلاش‌های طولانی تحت هدایت ایالات‌متحده برای ایجاد یک اتحاد نظامی رسمی در خاورمیانه است. آخرین تلاش در سال ۲۰۱۷ زمانی انجام شد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، ائتلاف استراتژیک خاورمیانه (MESA) را راه‌اندازی کرد که هدف آن، قرار دادن شورای همکاری خلیج‌فارس، اردن، مصر و آمریکا تحت یک چتر امنیتی یکسان بود.»
این گزارش به سرانجام ناموفق پیگیری چنین راهبردهایی از سوی واشنگتن نیز اشاره می‌کند و معتقد است: «در پایان این ائتلاف با همان مجموعه‌ای از موانع که هر اتحاد دفاع هوایی آینده ممکن است با آن مواجه شود، برخورد کرد. قابل توجه است که شرکت‌کنندگان بالقوه دارای منافع امنیتی متنوعی هستند که گاهی اوقات در تضاد با یکدیگر است.»
تناقض آمریکایی
ازسوی دیگر برخی کارشناسان معتقدند سفر منطقه‌ای بایدن در شرایط کنونی، بیش از پیش تناقض‌های موجود در ساختار سیاستگذاری در حوزه روابط خارجی این کشور را نمایان می‌کند. رئیس‌جمهور آمریکا که در کوران رقابت‌های انتخاباتی خود و به‌دنبال قتل جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار مشهور سعودی‌تبار، منزوی کردن ریاض را به‌عنوان یکی از برنامه‌های خود در خاورمیانه اعلام کرده بود، اکنون در چرخشی آشکار، به دیدار بن‌سلمان می‌رود؛ ولیعهد عربستان‌سعودی که در سال‌های اخیر به یکی از منفورترین چهره‌های ضد حقوق بشر در جهان تبدیل شده‌است.
این چرخش متناقض در شرایطی است که مشاور امنیت‌ملی کاخ سفید در نشست‌خبری دیروز خود با تأکید بر اینکه واشنگتن به‌دنبال توسعه روابط با ریاض است، گفت که رئیس‌جمهور آمریکا در سفر به غرب آسیا به موضوع‌های مختلفی، ازجمله مسئله فلسطینی‌ها نیز می‌پردازد.
جیک سالیوان با بیان اینکه بایدن همیشه در پی «تنظیم مجدد و نه قطع» روابط با عربستان سعودی بوده است، از دیدار رئیس‌جمهور آمریکا با ولیعهد سعودی با حضور پادشاه و دیگر سران این کشور خبر داد؛ موضوعی که در هفته‌های اخیر با تردیدها و گمانه‌زنی‌های بسیاری همراه شد.
پیش از این بایدن در پاسخ به سؤال خبرنگاری که پرسیده بود در سفر به عربستان چگونه با موضوع قتل خاشقچی کنار خواهد آمد، تأکید کرد که «قرار نیست با او دیداری داشته باشم. من برای شرکت در یک اجلاس بین‌المللی می‌روم و او هم قرار است در آنجا باشد.» مشاور امنیت‌ملی کاخ سفید در نشست خبری خود به این موضوع هم اشاره کرد که آمریکا خواهان توسعه روابط با عربستان سعودی از طریق دستیابی به صلح در منطقه است؛ «دیپلماسی ما در قبال سعودی به نتایجی ازجمله آتش‌بس در یمن و شورای همکاری خلیج‌فارس یکپارچه‌تر، رسیده‌است.»
سالیوان اگرچه در این نشست خبری ادعا کرد که «آمریکا سیاست چک سفید برای عربستان سعودی که ازسوی ترامپ اتخاذ شده بود» را تغییر داده‌است، اما کارشناسان معتقدند سفر بایدن به این کشور در شرایطی انجام می‌شود که بن‌سلمان در ماه‌های اخیر اقدام‌های قابل‌توجهی را برای تثبیت جایگاه خود به‌عنوان پادشاه آینده سعودی انجام داده‌است و در جریان این سفر نیز بیش از هرچیز به‌دنبال تأیید این موضوع ازسوی واشنگتن است.
ادامه تلاش‌های شکست‌خورده
ازسوی دیگر مشاور امنیت ملی کاخ سفید با تکرار ادعاهای مقام‌های برخی کشورهای منطقه‌ای مبنی بر تهدید بودن ایران، مدعی شد بایدن در سفر خود به خاورمیانه درباره هماهنگی پیرامون تهدید چندجانبه ناشی از جمهوری‌اسلامی گفت‌وگو خواهد کرد؛ موضوعی که موضع‌گیری‌های اخیر سران برخی کشورهای عربی نشان می‌دهد تلاش برای ائتلاف‌سازی علیه ایران، راهبردی از پیش شکست‌خورده‌است.
یک کارشناس مسائل خاورمیانه دراین باره به همشهری گفت: سفر خاورمیانه‌ای بایدن در شرایطی انجام می‌شود که منطقه با مشکلات و تهدیدهای قابل‌توجهی مواجه شده که بیش از هرچیز ناشی از فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده رژیم‌صهیونیستی است. اکنون شاهدیم که این رژیم دچار بی‌ثباتی در حوزه داخلی و امنیت‌ملی است، اما می‌کوشد با راهبرد «ایران‌هراسی» نگاه‌ها را از خود منحرف کند. اصغر زارعی با بیان اینکه اکنون محور مقاومت در شرایطی قرار گرفته که توانسته آسیب‌پذیری رژیم صهیونیستی را بیش‌از هر زمان دیگری نمایان کند، افزود: در شرایط کنونی شاهدیم که این رژیم هم در حوزه سخت‌افزاری و هم در بخش نرم‌افزاری با بحران‌های عدیده‌ای مواجه شده که مقاومت‌های شکل گرفته در سرزمین‌های اشغالی و همچنین جامعه یهودی نمودی از این واقعیت به‌حساب می‌آید.
وی با اشاره به تلاش‌های شکست‌خورده رژیم‌صهیونیستی در دهه‌های اخیر برای عادی‌سازی روابط خود با کشورهای اسلامی و عربی گفت: آخرین نمونه از این تلاش‌ها، توافق موسوم به «صلح ابراهیم» بود که اگرچه 3،2 کشور عربی وارد این سناریو شدند، اما رژیم صهیونیستی نتوانست به اهداف مدنظر خود دست یابد.
حربه‌ای به نام «ایران‌هراسی»
زارعی گفت: با وجود تلاش‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی برای پیشبرد پروژه عادی‌سازی روابط با کشورهای عربی، آنها هنوز موفق نشده‌اند عربستان‌سعودی، به‌عنوان اصلی‌ترین و مؤثرترین بازیگر جهان عرب را برای بازی در این پازل قانع کنند و بر این اساس می‌کوشند با حربه «ایران‌هراسی»، سعودی‌ها را که هنوز برای پیوستن به «پروژه عادی‌سازی روابط» احتیاط پیشه کرده‌اند، به این امر راضی کنند.
وی ادامه داد: اگرچه سعودی‌ها به‌صورت کج‌دار و مریز با صهیونیست‌ها ارتباط گرفته‌اند و حتی آسمان کشور خود را در اختیار هواپیماهای این رژیم قرار می‌دهند، اما همچنان برای عادی‌سازی روابط با تل‌آویو ملاحظاتی دارند؛ بنابراین معتقدم این سفر می‌تواند نقطه‌عطفی برای تغییر در معادلات منطقه‌ای به‌حساب آید.
فرصتی برای اتئلاف‌سازی ضدایرانی
این استاد دانشگاه همچنین یکی دیگر از مهم‌ترین اهداف سفر منطقه‌ای بایدن به خاورمیانه را پیشبرد تلاش‌ها در جهت ائتلاف‌سازی علیه جمهوری‌اسلامی ایران دانست و گفت: واشنگتن و تل‌آویو اخیرا تلاش‌های ویژه‌ای برای ساماندهی ائتلافی موسوم به «ناتوی خاورمیانه» به‌کار گرفته‌اند. آنها از مدت‌ها قبل می‌کوشند برخی کشورهای عربی را برای پیوستن به ائتلافی ضدایرانی ترغیب کنند؛ رویکردی که البته با شکست مواجه شده‌است.
زارعی با اشاره به شکست‌های منطقه‌ای آل‌سعود در سال‌های اخیر، گفت: ناکامی‌های منطقه‌ای عربستان در سوریه، عراق، لبنان و یمن نشان می‌دهد پیگیری راهبرد ائتلاف‌سازی علیه جمهوری‌اسلامی نیز عایدی مشخصی برای آنها به‌دنبال نخواهد داشت و اکنون شرایط برای آنها دشوارتر از قبل شده‌است. وی با اشاره به اینکه ناکامی‌های غرب در بحران اوکراین زمینه‌ساز تردید بیش‌از پیش برخی کشورهای منطقه برای پیوستن به ائتلافی ضدایرانی، موسوم به «ناتوی خاورمیانه» شده‌است، گفت: پیروزی‌های محور مقاومت سبب شده غرب و همچنین برخی کشوری‌های منطقه در سیاست‌ها و برنامه‌های ضدایرانی خود دچار تردید شوند؛ همچنان‌که آنها در معادلات امنیتی خود در یمن شکست خوردند، ناتوی خاورمیانه‌ای هم راه به جایی نخواهد برد.
برجام از محورهای اصلی سفر بایدن نیست
این کارشناس مسائل خاورمیانه همچنین با اشاره به برخی گمانه‌زنی‌ها درباره طرح موضوع گفت‌وگوهای برجامی در سفر منطقه‌ای بایدن گفت: گمان نمی‌کنم که موضوع مذاکرات برجامی، از محورهای اصلی در رایزنی‌های این سفر باشد. هرچند برخی کشورهای عربی بی‌میل نیستند آمریکا و به‌طورکلی غربی‌ها، فشارها بر ایران را افزایش دهند و تحریم‌های بیشتری علیه کشورمان وضع شود، اما فکر می‌کنم این موضوع بخش کوچکی از رایزنی‌ها را به‌خود اختصاص دهد و محوریت نداشته باشد. زارعی با اشاره به ناخرسندی جدی کاخ‌سفید از عملکرد بن‌سلمان، گفت: با وجود این اما سعودی‌ها سعی می‌کنند از این سفر به‌عنوان دستاوردی برای خود بهره‌برداری کنند. وی اضافه کرد: اگرچه بایدن در این سفر ملاقاتی هم با بن‌سلمان خواهد داشت، اما واقعیت این است که واشنگتن فعلا آلترناتیو جدی برای ولیعهد سعودی ندارد و سعی می‌کند به‌صورت کج‌دار و مریز با وی کار کند.
رایزنی بایدن درباره ایران در تل‌آویو و ریاض
عضو هیأت علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران درباره اهداف سفر منطقه‌ای بایدن به خاورمیانه به همشهری گفت: رایزنی درباره ایران، یکی از مهم‌ترین اهداف این سفر به‌شمار می‌رود که بایدن در سفر به عربستان نیز دراین زمینه با مقام‌های سعودی گفت‌وگو و رایزنی خواهد کرد. فواد ایزدی با اشاره به اهداف سه‌گانه این سفر افزود: حمایت از رژیم صهیونیستی، گفت‌وگو درباره جمهوری‌اسلامی و امتیازگیری از عربستان‌سعودی از مهم‌ترین اهداف این سفر به‌شمار می‌رود.
وی ادامه داد: ازسوی دیگر باید به این موضوع هم اشاره کرد که آمریکایی‌ها اگرچه چندان از بن‌سلمان راضی نیستند، اما در شرایط کنونی ترجیح می‌دهند به‌دلیل مشکلات موجود، به همکاری با وی ادامه دهند. ایزدی با اشاره به تناقض‌های موجود در اتخاذ چنین رویه‌ای ازسوی واشنگتن، گفت: بایدن اگرچه در ابتدای آغاز به‌کار انتقادهای فراوانی را متوجه ولیعهد سعودی کرد، اما بحران انرژی کنونی، به‌عنوان پیامد جنگ در اوکراین، کاخ‌سفید را مجبور کرده‌است که فعلا به همکاری با وی ادامه دهد. وی با اشاره به برخی گمانه‌زنی‌ها پیرامون استفاده تبلیغاتی ولیعهد سعودی از سفر منطقه‌ای بایدن برای تثبیت پادشاهی خود در آینده نزدیک، افزود: آمریکایی‌ها اگر فرصتی داشته باشند روی گزینه‌های دیگری حساب باز می‌کنند، اما اکنون شرایط به‌گونه‌ای است که فقط به پیشبرد اهداف‌شان فکر می‌کنند. ایزدی اضافه کرد: درمجموع بن‌سلمان برای آمریکایی‌ها مهره قابل اعتمادی به‌حساب نمی‌آید؛ چون آدمی که دستور قطعه قطعه کردن یک خبرنگار را صادر می‌کند، تعادل روحی و روانی ندارد؛ به همین دلیل به‌نظر می‌رسد واشنگتن قصد سرمایه‌گذاری روی وی را ندارد، اما شرایط کنونی و بحران‌های گریبانگیر آنها، فعلا کاخ‌سفید را ناگزیر به همکاری با ولیعهد سعودی کرده‌است.