یکی از این مراکز خیریه غیردولتی شناسنامه‌دار مؤسسه خیریه حمایت از کودکان مبتلا به سرطان یا همان مؤسسه«محک» است که در این سال‌ها اسمش بر سر زبان‌ها افتاده و توانسته کانون توجه افکار عمومی قرار گیرد و به‌عنوان یک مؤسسه خیریه مردم‌نهاد موفق شناخته شود.
حدود 20 سال پیش، مادری که کودکش مبتلا به سرطان بود و امروز سنین جوانی را پشت‌سر می‌گذارد تصمیم گرفت پس از بهبودی فرزندش، با کمک کسانی که او را در این مسیر سخت همراهی می‌کردند، مرکزی برای حمایت از کودکان بیمار دایر کند. «خانم سعیده قدس» بنیانگذار محک به یاد می‌آورد که در آغاز دهه 70، والدین کودکان بیمار، تنها و بی‌پول، بچه‌های تب‌دار و سرطانی خود را به دوش کشیده و در بیمارستان‌های بدون امکانات به این سو و آن سو می‌بردند. خانم قدس برای مداوای فرزند خود به آلمان می‌رود و آنجا با پدر و مادرانی آشنا می‌شود که فرزندان بیمار داشتند و تشکلی برای حمایت از کودکان سرطانی تشکیل داده بودند.
سعیده قدس در بازگشت تصمیم می‌گیرد چنین گروهی را در ایران سازماندهی کند، تا اینکه این مؤسسه سرانجام با نام «محک»در سال ۱۳۷۰ با مشارکت افراد داوطلب و هیات امنایی ۱۶ نفره به ثبت رسید. اما محک که با نیت این مادر پا گرفت، چگونه موفق شد و توانست در مدت کوتاهی به یکی از معتبرترین مراکز درمانی کودکان مبتلا به سرطان در ایران و حتی خاورمیانه تبدیل شود.
این موضوع و همچنین نگاه به فراز و نشیب‌های پیش روی سازمان‌های مردم نهاد و مؤسسه‌های خیریه غیردولتی دستمایه گفت‌وگوی ما با «آراسب احمدیان» مدیرعامل محک است. او بر این موضوع تاکید دارد که تشکل‌های غیردولتی به ویژه مؤسسه‌های خیریه نمی‌توانند برای درآمدزایی بیشتر زیر چتر یک دستورالعمل واحد بروند و رنگ و بوی دولتی شدن به‌خود بگیرند.
- وقتی صحبت از یک مؤسسه خیریه مردم نهاد می‌شود نخستین پرسشی که در ذهن نقش می‌بندد آن است که هزینه‌های سرسام آور چنین تشکل‌هایی چگونه تامین می‌شود و اساسا چه باید کرد تا بدون به خطر افتادن استقلال درآمدزایی هم شود؟
از همان روزی که انگیزه مادری که کودک مبتلا به سرطان داشت و او را واداشت تا با حمایت دوستانش سنگ بنای محک را بگذارد، حفظ استقلال محک در عین تعامل با دیگر مؤسسه‌ها و سازمان‌های همسو و حامی، راهبرد ما بوده است. «ما در سیستم جلب کمک، تلاش کرده‌ایم که خدمات حمایتی خود را برای نیکوکاران تعریف و آنها را به پکیج‌های مشخصی تبدیل کنیم. به‌عنوان نمونه ما پکیج کمکی داریم به نام «سرپرستی» یک کودک در یکسال با هزینه یک و نیم میلیون تومان. پکیچی داریم به نام«روزیاری»بیمارستان که نیکوکاران با پرداخت 3 میلیون تومان هزینه یک روز اداره بیمارستان محک را تامین می‌کنند.
پکیجی داریم با نام «هزینه ناهار یک روز»بیمارستان که حدود ۲۵۰هزار تومان است. به این ترتیب، نیکوکارانی که به محک مراجعه می‌کنند، براساس علاقه‌مندی و نیت و حجم کمکی که در نظر دارند، می‌توانند از ۱۰۰۰ تومان تا یک میلیارد تومان کمک کنند. الگوی مدرنی که مسئولان محک به آن پای بند هستند، شفافیت، اعتماد، پاسخگویی در کار و سیستم تعریف شده‌ای برای جذب حمایت‌های علاقه‌مندان و نیکوکاران است. بنابراین من تصور می‌کنم که رمز پایداری سازمان‌های خیریه غیردولتی، کمک‌کننده بسیار با رقم پرداختی کوچک است. به این ترتیب آسیب پذیری و وابستگی آنها نیز کمتر خواهد شد.
- یعنی تنها پشتیبان مالی محک کمک مردمی است؟
بله، البته باید توجه داشت که با توجه به شرایط دشوار اقتصادی در حال حاضر با مشکل مواجهیم. بودجه امسال ما(87) حدود 100میلیارد تومان برآورد شده است و به‌طور متوسط روزی 3میلیون تومان هزینه بیمارستان فوق تخصصی ماست. این در شرایطی است که با وجود تورم روزافزون به ویژه گرانی داروهای تک نسخه‌ای خاص، وضعیت چندان خوب نیست و بیماران ما را نیز در تنگنا قرار داده است.
همین چند لحظه پیش یکی از بیماران تحت پوشش ما به آمپولی نیاز پیدا کرد که یک میلیون و 200 هزار تومان قیمت دارد و شما هم شاهد بودید.
- بله، همین‌طور است. فکر نمی‌کنید برای حفظ استقلال و کاهش نگرانی‌ها بهتر است به فکر تامین منابع مالی پایدار هم باشید؟
دقیقا برای همین هم هست که محک، 2سال متوالی است که فستیوال موسیقی کلاسیک را در ایران برگزار می‌کند. این فستیوال که با همکاری ارکستر مجلسی ارمنستان به رهبری «لوریس چکناواریان» در سالن آمفی تئاتر محک اجرا می‌شود، به پدیده‌ای در محافل فرهنگی تبدیل شده و مردم منتظر زمان برگزاری کنسرت در تهران هستند. این اواخر نیز نمایشگاه آثار نقاشی در کاخ نیاوران با ۱۰۰ اثر از ۱۰۰ هنرمند ایرانی با نام «رنگ عشق» برگزار شد و تقریبا در روز اول، ۵۰ درصد آثار آن به فروش رفت. جالب است بدانید که همسر آقای قطبی(سرمربی پرسپولیس)، خانم یوروم هم یک تابلو از مجموعه شهرآورد (دربی) بزرگ پایتخت را برای کمک به مؤسسه اهدا کردند که به مبلغ 3 میلیون تومان فروخته شد. از این گذشته با آغاز به کار بیمارستان فوق تخصصی محک ما می‌توانیم به بیماران عادی هم خدماتی آن هم با تعرفه دولتی ارائه دهیم.
- حامیان شما بیشتر چه کسانی هستند؟
میانگین سنی حامیان این مؤسسه، ۲۵ تا ۳۵ سال است. بیشترین کمک‌های مالی از سوی افراد بین ۳۵ تا ۴۵ سال پرداخت می‌شود و از نظر جنسیتی نیز، تا به حال خانم‌ها با اختلاف ۶ درصد، در کمک‌ها پیشتاز بوده‌اند.
- از ارائه خدمات درمانی به شهروندان گفتید. بگویید بیمارستان محک می‌تواند چه خدماتی را به عموم شهروندان بدهد؟
بیمارستان فوق تخصصی مؤسسه خیریه محک که در تپه‌های دارآباد تهران قرار دارد، دارای تمامی امکانات پاراکلینیک و کلینیک از جمله MRI و ICU است. این بیمارستان 120 تخت برای بستری کودکان دارد. اما درباره اینکه ما می‌توانیم چه خدماتی را به شهروندان عادی ارائه دهیم باید بگویم که امکان ارائه خدمات کامل اورژانسی، خدمات کامل آزمایشگاهی و تصویربرداری‌های پیشرفته برای همه شهروندان در بیمارستان فوق تخصصی محک فراهم است.
- یعنی شما به بیماران فاقد بیمه نیز براساس تعرفه دولتی خدمات ارائه می‌دهید؟
بله، به شهروندان و هموطنان نوعدوست خودمان هم توصیه می‌‌کنیم که با انتخاب محک به‌عنوان مرکز درمانی خود به کوچولوهای دوست داشتنی بیمار کمک کنند.
- درباره توافقنامه مشترک با کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل بگویید، ظاهرا شما به کودکان پناهنده زیر 14 سال عراقی و افغانی مبتلا به سرطان هم خدمات درمانی می‌دهید؟
بله، ما علاوه برحمایت از کودکان ایرانی، بچه‌های پناهنده افغانی و عراقی مبتلا به سرطان را هم با همراهی کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل زیر چتر حمایتی محک قرار داده‌ایم. از سال ۱۹۹۵میلادی، مددکاران ما در بیمارستان‌ها با کودکان افغانی و عراقی روبه‌رو می‌شدند که پول و بیمه نداشتند و درمان آنها هزینه‌های بسیار بالایی داشت. مسئولان محک با کمیساریا و دولت ایران گفت‌وگوهایی را شروع کردند که منجر به توافقی سه‌جانبه شد. قرار شد که در قالب این پیمان، هزینه درمان کودکان پناهنده عراقی و افغانی مبتلا به سرطان از سوی کمیساریای سازمان ملل به محک پرداخت شود. حجم این پرداخت در سال اول ۱۶ هزار دلار بود که اینک به ۲۰۰ هزار دلار رسیده است، به‌طوری که حدود ۱۶۰ کودک پناهنده زیر پوشش درمانی محک هستند.
- در حال حاضر چه تعداد کودک مبتلا به سرطان زیر 14 سال از خدمات مؤسسه خیریه محک استفاده می‌کنند و اساسا وضعیت درمان آنان چگونه است؟
الان 11 هزار و 500 کودک مبتلا به سرطان کم توان به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم تحت حمایت‌های مؤسسه محک قرار دارند. در سال گذشته 6500کودک با کمک‌های این مؤسسه به درمان پرداختند که میزان بهبود و قطع درمان آنان نسبت به آغاز فعالیت ما با رشد دست کم 27درصدی همراه بوده است.امروز اگر امید به زندگی در ایران 78 سال باشد امید به زندگی در کودک 14ساله سرطانی که بهبود یافته، 64سال است.
میزان پاسخگویی مثبت کودکان مبتلا به سرطان به درمان‌های رایج در سطح دنیا 75 درصد برآورد می‌شود، این در حالی است که عدد استخراج شده در مؤسسه محک 35 درصد است که این نشان‌دهنده وضعیت نسبتا خوب درمان کودکان مبتلا به سرطان در کشور هم هست. تا خاطرم هست باید بگویم که یکی دیگر از کارهایی که ما سعی می کنیم انجام دهیم برآورده‌کردن آرزوهای کوچک کودکان مبتلا به سرطان و خانواده های آنان تا سر حد امکان است.ما امیدواریم ۲۰ سال دیگر از میان این بچه‌ها، کسانی به مدیریت محک برسند. اینها فرآیند گذر از رنج سرطان را خیلی خوب می‌شناسند و حتما مدیران موفقی خواهند شد.