همشهری آنلاین: چندسالی است که با بارش‌های بسیار خوب، سیطره خشکسالی در ایران پایان یافته و برخی می‌گویند ترسالی جای آن را گرفته. اما ما به‌عنوان ساکنان این سرزمین همچنان می‌ترسیم، چه آسمان ببارد چه نبارد!
در سال‌های سیطره خشکسالی، بارها شاهد آتش‌سوزی در مراتع و جنگل‌های کشور بودیم و بیشتر کارشناسان و متولیان امر سوای عوامل انسانی، خشکسالی را عامل اصلی این اتقاقات می‌دانستند. حالا یکی دو سال هست که آسمان خوب می‌بارد. ترسالی، خشکسالی را از این سرزمین رانده، ولی آتش همچنان برجان طبیعت‌مان می‌افتد و آن را می‌بلعد. در این‌باره هم کارشناسان و متولیان امر می‌گویند سوای عوامل انسانی، ترسالی دلیل اصلی این آتش‌سوزی‌هاست. حالا ما مانده‌ایم به آسمان بگوییم ببارد یا نبارد.
در هفته‌ای که گذشت بنا به گفته سرهنگ «علی عباس نژاد»، فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، ۱۱۰ نقطه از مراتع و جنگل‌های غرب و جنوب زاگرس و جنوب کشور دچار آتش‌سوزی شد و عوامل برخی از این آتش‌سوزی‌ها طبیعی بوده و برخی انسانی. در مورد عوامل انسانی هم برخی سهوی و برخی عمدی گزارش شده‌است.
وضعیت استان بوشهر
عصر چهارشنبه هفتم خرداد به علت وقوع صاعقه، ارتفاعات کوه سیاه بخش بوشکان دشتستان واقع در استان بوشهر دچار آتش‌سوزی شد و بعد از ۴ روز با تلاش نیروهای امدادی روز شنبه خاموش شد. در این حادثه یکهزار و ۱۰۰ هکتار از مراتع ارتفاعات کوه سیاه بخش بوشکان دشتستان سوخت. براساس برآوردهای اولیه ۳۰ درصد از پوشش درختی و ۸۰ درصد از پوشش مرتعی در محدوده آتش‌سوزی ارتفاعات کوه سیاه خسارت دیده‌است.
تداوم آتش‌سوزی در کهگیلویه و بویراحمد
در آتش‌سوزی‌های عرصه‌های طبیعی دامنه‌های زاگرس، استان کهگیلویه و بویر احمد بیشترین خسارت را دیده که مهم‌ترین آن، حادثه در مراتع و جنگل‌های گچساران است. آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع منطقه دیل این شهرستان خسارت زیادی برجا گذاشته‌است. این آتش‌سوزی ساعت ۲ بامداد جمعه نهم خرداد به دلیل نامعلومی شروع و در نهایت مهار شد . هفته گذشته نیز آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع مناطق «خنگ بنار»، «کوه گوهر نارک» در شهرستان گچساران پس از ۵ روز تلاش طاقت‌فرسا مهار شد. منطقه حفاظت شده خائیز در کهگیلویه وبویراحمد هم پنج‌شنبه هشتم خرداد دچار آتش‌سوزی شد که عملیات اطفای آن هم با موفقیت به پایان رسید.
سرهنگ «علی عباس‌نژاد»، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور درباره وضعیت آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس در رسانه ملی اعلام کرد: در پی گرم شدن هوا در طی هفته گذشته و حضور مردم در سطح عرصه منابع طبیعی و افزایش میزان رویش گیاهان جنگلی، شاهد آتش‌سوزی در ۱۱۰ نقطه کشور هستیم که بخش عمده این آتش‌سوزی در جنوب کشور و جنگل‌های زاگرس بوده‌است.
آتش‌سوزی مهار شد، اما پایش‌ها ادامه دارد
مدیر کل محیط زیست استان کهگیلویه و بویر احمد در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری آنلاین اظهار کرد: آتش‌سوزی‌های مراتع و جنگل‌های استان بعد از تلاش بی‌وقفه و شبانه‌روزی مردم منطقه، طبیعت‌دوستان، پرسنل و کارکنان منابع طبیعی و محیط زیست و همچنین دیگر نیروهای امدادی استان اطفا شد. اما نیروهای ما تا ۴۸ ساعت در مناطق مزبور حضور خواهند داشت تا اگر در نقطه‌ای آتشی زیر خاکستر مانده باشد آن را خاموش سازند و از آتش‌سوزی احتمالی جلوگیری کنند.
«اسدالله هاشمی» گفت: دلیل تاخیر اطفای حریق، سخت‌گذر بودن مناطق بوده البته برای این مناطق هم امکانات کافی وجود نداشته‌است.
متخلفان به دستگاه قضایی تحویل داده شدند
مدیر کل محیط زیست استان کهگیلویه و بویر احمد درباره علت آتش‌سوزی‌ها و تعمدی یا غیرتعمدی بودن آنها بیان کرد: عمدی یا غیرعمدی بودن آتش‌سوزی‌ها یک مساله است و خسارتی که به محیط زیست وارد شده مساله دیگر. اکنون ما در شرایطی قرار داریم که خسارت دیده‌ایم. به همین دلیل در ابتدا همه تلاش ما بر این بوده جلوی حریق را بگیریم و سپس به علت حادثه بپردازیم. در خصوص علت آتش‌سوزی‌ها هم افرادی شناسایی و به دستگاه قضایی استان معرفی شده‌اند که تصمیمات بعدی بر عهده دستگاه مزبور است.
هاشمی ادامه داد: در مجموع حوادث پیش آمده ۱۰۰ هکتار از منابع طبیعی کهگیلویه و بویر احمد دچار حریق شد و ۴۰ هکتار هم به شدت آسیب و صدمه دید.
وی در پاسخ به این پرسش که این آتش‌سوزی‌ها آیا به دامداری استان آسیب زد؛ اظهار کرد: بی‌شک در برخی نقاط آسیب زد، اما شرایط به گونه‌ای نیست که تاثیر آن در آینده ملموس باشد. اولا باید بگویم که عمده دامداری ما در استان به صورت صنعتی است، پس علوفه دام‌ها از مراتع تامین نمی‌شود. درثانی بیشتر نقاط آسیب دیده ما مربوط به مناطق حفاظت شده‌است و در این مناطق هیچ دامداری حق استفاده از منابع گیاهی را ندارد.
علت آتش‌سوزی در خائیز و گچساران
«محمد درویش»، فعال محیط زیستی کشور درباره آتش‌سوزی‌های خائیز و گچساران در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین اظهار کرد: گفته می‌شود علت آتش‌سوزی در منطقه خائیز نزاع بر سر محدوده مرتعی بین دو دامدار بوده که برای انتقام‌گیری مراتع یکدیگر را آتش زده‌اند. اما در مورد گچساران گفته شده شخصی در جنب محدوده ساختمان دانشگاه آزاد این شهر ته‌سیگار خود را در میان علف‌های خشک پرت می‌کند که همین باعث شعله ور شدن آتش و گسترش آن در منطقه می‌شود.
این فعال محیط زیست گفت: آتش‌سوزی هر علتی که داشته باشد باید خاموش شود. برای خاموش شدن امکانات و اعتبارات کم است. یک دستگاه دمنده برای اطفای حریق بین ۸ تا ۲۰ میلیون تومان قیمت دارد. به همین دلیل در تلاش هستیم تا از طریق سازمان‌های مردم‌نهاد و کمک‌های مردمی نیازمندی‌های هر استان را در رابطه با تهیه وسایل مورد نیاز حفاظتی، تهیه کنیم.
وی افزود: برای اطفای حریق باید کفش و لباس مخصوص داشت. باید مجهز به آتش‌کوب و دمنده بود به همین دلیل از طبیعت دوستان می‌خواهم بدون تجهیزات به مناطق دچار حریق وارد نشوند.
هشدار برای حوادث احتمالی
درویش اظهار کرد: اگرچه فراگیری حریق در مراتع نسبت به سال‌های گذشته زودتر به وقوع پیوسته، اما باید توجه داشته باشیم همه کارشناسان وقوع آتش‌سوزی‌های گسترده در مراتع را امسال هشدار داده بودند.
وی ادامه داد: امسال شاهد بارش خوبی در سراسر کشور بودیم. همین مساله باعث رویش علف در مراتع کشور شد که در ۵۰ سال گذشته بی‌سابقه بوده. این عوامل باعث مهار ریزگردها و تاب‌آوری زمین می‌شود. با وجود این ظرفیت اما خود می‌تواند مانند بشکه باروت عمل کند. حال هر کسی که دنبال منفعت باشد ابتدا به خود آسیب می‌زند. زیرا اگر تاب‌آوری زمین کم بشود، چیزی جز بیابان برای ما باقی نخواهد ماند.
درویش گفت: براساس وجود مراتع، پیش‌بینی می‌شود سوای مناطق مرتعی و جنگلی گرفتار آتش شده، دیگر مراتع در امان فعلی این استان‌ها در آینده ممکن است گرفتار همین بلایا شوند مگر این‌که متولیان امر بخواهند برای حفاظت از آنها تمهیدات لازم را بیندیشند.
او افزود: مراتع و جنگل‌های استان‌های زاگرس نشین، منطقه ارسباران در آذربایجان غربی، گیلان، مازندران، گلستان و خراسان شمالی و نواحی‌ای از سمنان نیز در معرض تهدید هستند.
- یزد | احتمال بروز آتش‌سوزی مجدد در مراتع بهاباد
- کوه دیل گچساران همچنان می‌سوزد
- آتش در کمین مراتع و باغ‌های ارومیه
فصل خشک زاگرس
بارندگی‌های خوب امسال باعث رویش گیاهان یک‌ساله از جمله علف‌ها در مراتع کشور شد. اما بعد از گرم شدن تدریجی هوا این علف‌ها هم تدریجا خشک می‌شوند و با کوچک‌ترین جرقه‌ای ممکن است مشتعل شوند.
جواد حیدریان، روزنامه‌نگار و فعال محیط‌زیست اظهار کرد: فصل خشک زاگرس از ابتدای خردادماه آغاز می‌شود و برهمین اساس می‌توانیم خشک شدن تدریجی علف‌ها را در عرصه‌های طبیعی ببینیم.
او گفت: این روزها شاهد آتش‌سوزی‌های متعدد در منطقه زاگرس هستیم. درواقع همین علف‌های خشک در گسترش حریق نقش اصلی را دارند. در شرایط کنونی گرما در برخی مناطق گرمسیری زاگرس به ۴۵ درجه سانتی‌گراد در روز می‌رسد که همین دمای بالا در این روزها موجب شده تا عملیات اطفای حریق در مناطق یاد شده با مشکل مواجه شود.
این فعال محیط‌زیست درباره موقعیت طبیعی خائیز بیان کرد: متاسفانه منطقه خائیز بزرگ‌ترین کلونی جمعیت حیات وحش جنوب و جنوب غرب ایران را در خود دارد که اکنون در معرض تهدید است. کل و بز، قوچ و میش، پلنگ و دیگر گونه‌ها اینجا در معرض تهدید هستند. سنجاب‌ها که مهم‌ترین عامل رویش بلوط‌ها در زاگرس هستند اکنون خطر تهدیدشان می‌کند، چون اغلب آنها در همین درخت‌های بلوط در حال سوختن لانه دارند. هنوز آمار و ارزیابی قطعی از شدت خسارت به حیات وحش در دست نیست، اما باید پذیرفت یکی از بزرگ‌ترین صدمات تاریخ حفاظت از حیات وحش در جنوب و جنوب غرب با این آتش‌سوزی‌ها به‌وجود آمده است.
حجم قابل تامل آتش‌سوزی‌ها
آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی امری عادی است. اما براساس آمارهای موجود هیچ‌گاه در این زمان از سال شاهد این حجم آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی نبوده‌ایم. برخی عوامل طبیعی مانند صاعقه و برخی دیگر عوامل انسانی را عامل وجود این حوادث می‌دانند. بخش دوم خود شامل چند بخش دیگر می‌شود. گاهی این آتش‌سوزی‌ها سهوی است گاهی عمدی. گاهی هم به افراد سودجویی نسبت داده می‌شود که با برافرختن آن مقاصدی را دنبال می‌کنند.
او در این‌باره گفت: آتش‌سوزی همیشگی است و باید پذیرفت بخشی از تعاملات اکوسیستمی است. گاهی مفید است و آفات را هم حتی از بین می‌برد. اما در جنگل‌های تنک زاگرس که بارش در آنجا دائمی نیست، اگر حریق گسترده شود، بسیار خطرناک خواهد بود. اما از این نظر که هم‌زمان بیش از ۱۰۰ محدوده جنگلی در زاگرس آتش گرفته، قابل تامل و کم‌سابقه است. در مورد خائیز گفته شده نزاع میان دامداران آغازگر آتش‌سوزی بوده، اما به نظر می‌رسد، دامداران کوچ کرده و الان به سمت منطقه سردسیر آمده باشند.
- بازگشت آتش به ارتفاعات کوه ادیو در اندیکا
- آتش‌سوزی در کمین جنگل‌ها و مراتع مازندران
- احتمال آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع در آذربایجان شرقی
آثار منفی آتش‌سوزی‌ها بر اقتصاد
در یکی دو سال اخیر ما شاهد رشد مهارنشدنی قیمت انواع کاهای ضروری و غیر ضروری دربازار کشور بوده‌ایم. در این میان فقط قیمت گوشت بعد از افزایش ناگهانی به صورت تدریجی ولی چشمگیر پایین آمد و به ثبات رسید. دلیل این کاهش قیمت بارنگی خوب یکی دوسال اخیر بوده، زیرا موجب رویش علف‌ها و کاهش هزینه تولید در دامپروری سنتی شده‌است. برای فعالان بخش تولید سنتی، وجود مراتع غنی مهم‌ترین و جذاب‌ترین بخش دامپروری است؛ امری که برای بخش دامپروری صنعتی ممکن است جذاب نباشد و تاثیری در روند تولید آن نداشته باشد. به عنوان مثال در طول این مدت بخش فراورده‌های لنبی همچنان با افزایش قیمت روبه‌روست و این تناقضی آشکار است.
کارشناسان اذعان دارند کاهش منابع علوفه‌ای هر مرتعی بی‌شک هزینه تولید را بالا خواهد برد.
درویش اظهار کرد: تا کنون سندی و نشانه‌ای دال بر سودجویی در خصوص این آتش‌سوزی‌ها ارائه و منتشر نشده، اما ضرری که از آن نصیب اقتصاد می‌شود غیر قابل اغماض است.
بعد از یک هفته تلاش درنهایت آتش‌سوزی‌های مراتع و جنگل‌های کهگیلویه و بویر احمد مهار شد. اما باید توجه داشته باشیم که مناطق یاد شده فقط بخشی از ذخیرگاه‌های طبیعی این استان هستند. این در حالی است که این استان ذخیرگاهای دیگری دارد که پوشش گیاهی و جنگلی مشابه با مناطق یاد شده دارد. حال باید پرسید آیا مسئولان و متولیان امر در استان و سایر نقاط کشور هوشیاری و آمادگی لازم را برای مراقبت آنها دارد یا نه؟ آیا این آتش‌سوزی‌ها باز رخ می‌نمایند تا طبیعت بیشتری را به کام خود ببرند؟