به گزارش همشهری آنلاین به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، کوچنشینی کهنترین شیوه زیست بشر است که پابرجا بودن آن تا عصر حاضر از بزرگترین جاذبههای این سبک زندگی است. عشایر به شیوهای جذاب و باورنکردنی طی قرنها و سالهای طولانی به حفظ سنن و آدابورسوم گذشته خود اقدام کردهاند و این اصالت به جاذبهای برای صنعت گردشگری تبدیلشده است.
عشایر در چادرهایی زندگی میکنند که از موی بز بافتهشده است و میتواند آنان را در مقابل سرما و گرما محافظت کند. نوع مسکن عشایر و نوع زندگی آنها، زبان و موسیقی، غذاهای محلی، صنایعدستی، رقص و لباسهای محلی به همراه آیینهای بهجای آوردن جشنهای عروسی و محلی از مهمترین جاذبههای زندگی ایلات و عشایر است.
بارزترین مشخصه ایلات و عشایر شیوه زیست آنان است که برخلاف یکجانشینان روستایی و شهری، در کوچ و نقلوانتقال دائمی سیاهچادرها و رمههای خود هستند.
عشایر کوچ رو که یکی از جاذبههای مهم گردشگری فرهنگی به شمار میآیند در همه نقاط ایران، در حوزههای غرب و جنوب غرب، شرق و جنوب شرق، شمال غرب، شمال شرق و مرکزی ایران ایلات و عشایر پراکنده شدهاند.
در استان کرمانشاه کوچنشینی هنوز رواج دارد، ایلات و عشایر کُرد ایران نیز بهعنوان حافظان آدابورسوم و سنتهای این قوم بزرگ از اهمیت خاصی برخوردار هستند و دارای جاذبههای گردشگری فراوانی هستند. جامعه عشایری جایگاه ویژهای دارند. قوم کرد از لحاظ فرهنگی سابقه چشمگیری دارد.
ایلهایی که در استان کرمانشاه در حال کوچ هستند شامل ایل کلهر، سنجابی، زنگنه، زوله، جمهور، ترکاشوند، کرند، گوران، قلخانی، ثلاث باباجانی، قایروند، بالوندزردلان و ایل بانزرده هستند.
جوامع عشایر کوچ رو یک میراث فرهنگی
محمدجواد عظیمی، کارشناس گردشگری و میراث فرهنگی استان کرمانشاه گفت: جوامع عشایر کوچ رو در اصل یک میراث فرهنگی محسوب میشوند، نوع معیشت عشایر دارای اصالت کارکردی است و همافزایی انسان را با طبیعت نشان میدهد.
او اضافه کرد: در طول قرون گذشته از صورتبندیهای اجتماعی ایران زندگی عشایری بوده بهطوریکه در اوایل قرن بیستم یکسوم جمعیت ۱۰ میلیونی ایران را عشایر تشکیل دادهاند.
عظیمی افزود: در گستره رشتهکوههای زاگرس سنتی عشایر از رونقی تام برخوردار بوده و وجود قلل سترگ و برفگیر، درههای عمیق، رودخانههای خروشان، چشمهسارها و مراتع غنی، محیط مساعدی برای عشایر کوچ رو فراهم میکرده چرا که اساس زندگی ایلیاتی مبنی بر دام است و دام محتاج علف و گیاه است.
تعریف عشایر و نحوه زندگی آنها
رضامیرپناهی، مسئول روابط عمومی اداره کل عشایر استان کرمانشاه نیز گفت: عشایر به کسانی گفته میشود که در قالب گروهها و دستههای مختلفی براساس نوع نگاهی که به زندگی دارند و بر اساس نسبت فامیلی در قالب گروههای چند ده نفره یا چند نفره باهم از نقطهای به نقطه دیگر در سال کوچ میکنند.
او بیان کرد: کار اصلی آنها دامپروری و صنایعدستی است.
میرپناهی افزود: عشایر به دو دسته تمام کوچ رو و عشایر نیمه کوچ (سکونت روستایی دارند و در یک فصولی برای چرای دامهایشان به مناطق عشایری میروند و نصفهنیمه کوچ را انجام میدهند) تقسیم میشوند اما جامعه هدف ما عشایر کوچ رو هستند که عشایر واقعیند و ما به آنها خدمت میکنیم.
او اظهارکرد: عشایر در سال دو بار کوچ میکنند یک کوچ ییلاق که زمان آن تمامشده و در اواخر فروردین از مناطق سردسیر به مناطق خوش آبوهوا کوچ میکنند و کوچ دیگر اوایل پاییز است که کوچ قشلاق یا پاییزه نام دارد و به مناطق گرمسیری میروند.
میرپناهی ادامه داد: با توجه به ۴ فصل بودن استان معمولاً اکثر عشایر در مناطق گرمسیری در سرپل ذهاب و قصر شیرین هستند، اما عشایرمان دامنه حرکت خارج استان هم دارند و به مناطق گرمسیری و خوش آبوهوای فصل زمستان استان ایلام و مرزهای استان خوزستان هم میروند.
او ادامه داد: بر اساس آخرین سرشماری ده سال پیش آمار عشایر ۸۰ هزار نفر بود البته اکنون این آمار بیشتر شده است و ما به ۱۴ هزار خانوار در قالب ۱۴ ایل استان خدمات میدهیم.
خدمات ارائهشده به عشایر توسط اداره امور عشایر
میرپناهی خدمات ارائهشده به عشایر را اینگونه عنوان کرد: در قالب شرکتهای تعاونی که خود عشایر عضو شدند و به مدیریت اداره امور عشایر است در فصول گرم سال آبرسانی میکنیم و امسال این آبرسانی رایگان انجام میشود و در کنار آن آرد با سوبسیت و قیمت مناسب و سیلندرهای گاز برای پختوپز و جلوگیری از استفاده از سوختهای فسیلی هیزم و درخت و نفت سفید در اختیارشان قرار میدهیم.
او ادامه داد: از دیگر خدمات ارائهشده به عشایر ایل راهها (راههایی که عشایر از آن تردد میکنند) است که در قالب ابنیه و پل و خود مسیر راهها آنها را مرمت و بازسازی میکنیم . قالب پروژههایی که تعریف میشود از طریق بخش خصوصی انجام میشود. ما برای عشایر راههای جدید احداث و راههای قبل را که به خاطر بارندگی اغلب راه شوسه و خاکی است مرمت و بازسازی میکنیم.
میرپناهی اضافه کرد: خدمات دیگر تسهیلات سالیانه برای پرواربندی دام و خرید علوفه است چون عشایر فلسفه کاریشان نگهداری دام سبک است و دام سنگین ندارند.
او گفت: برای جلوگیری از قاچاق دام عشایر و خروج دام مولد از استان طرح شناسنامهدار کردن و پلاککوبی دام را در برنامه داریم.
میرپناهی اظهارکرد: هویت عشایر براساس شناسنامهای است که به اسم دفترچه عشایر در اختیار عشایر قرار میدهیم و این بیمه سازمان را مکلف کرده که عشایر در قبال بیمه خدمات دریافت کنند.
او افزود: از دیگر خدمات ارائه به عشایر صادر کردن کارت تردد در مناطق مرزی است. مناطق مرزی ۳ بخش است که بخشی در اختیار نیروی انتظامی، بخشی در اختیار سپاه و بخشی در اختیار ارتش است، براساس نوع تردد و مناطقی که عشایر برای چرای دام و برای عبور و مرور انتخاب میکنند در مناطق مرزی برای آنها کارت تردد صادر میشود.
این مسئول ادامه داد: کار دیگر بحث آموزش است که با همکاری معاونت سوادآموزی اداره کل آموزشوپرورش برای کودکان عشایر انجامشده و با همکاری اداره نوسازی مدارس ۱۱ کانکس مدرسهای سیار یا کلاس سیار برای عشایر در نظر گرفتیم.
او بیان کرد: در استان کرمانشاه ۴۴۳ مدرسه عشایر و ۹۰۳۲ دانشآموز عشایر در دورههای مختلف داریم که خیلی از مدارس عشایر ما ثابت هستند و کوچ رو نیستند. ۳۰ مدرسه کوچ رو داخل استان و ۴ مدرسه کوچ رو خارج استان(به مناطق خارج استان یعنی خوزستان ایلام و ... کوچ میکنند) در کرمانشاه وجود دارد که معلمان ما با دانشآموزان کوچ میکنند.
او افزود : ۸۰ درصد دانشآموزان عشایر مدارس ثابت ما به اینترنت و فضای مجازی دسترسی دارند.
آموزش بهداشت فردی به عشایر
میرپناهی در ادامه افزود: امسال در کنار خدمات بهداشتی و آموزشی، آموزش بهداشت فردی در بحث کرونا در اختیار عشایر قرار دادهشده مواد ضدعفونیکننده محیطی، ماسک و مواد شوینده به آنها دادهشده و تا الآن در جامعه عشایر فرد مبتلابه کرونا گزارش نشده است، ولی ما همچنان پایش خود را انجام میدهیم و ترغیب آنها را به عضویت در سامانه سلامت وزارت بهداشت برای خود اظهاری یا غربالگری که از طریق شرکت تعاونی وادارات تابع انجام میشود در دستور کار داریم.
او گفت : عشایر کار اصلی آنها تولید گوشت قرمز و محصولات لبنی روغن حیوانی پشم پوست کرک است. عشایر ۴ درصد جمعیت استان ما را تشکیل میدهند که سهم اندکی ازنظر سرانه استان دارند، ولی بیش از ۳۰ درصد محصولات پروتئینی استان را تأمین میکنند. صادرات مستقیم در جامعه عشایری نداریم، اما محصولات فرآوری شده قطعاً صادر میشود.
تولیدات عشایر جهشی در بحث نامگذاری شعار سال
میرپناهی گفت: با توجه به شعار امسال که مقام معظم رهبری جهش تولید نامگذاری کردند از ابتدای امسال جلساتی بهصورت ویدئو کنفرانس برگزارشده، قطعاً جهش خوبی در بحث تولید عشایر خواهیم داشت. با توجه به شرایط کشور تسهیلات به عشایر داده میشود که دامنه فعالیت را ارتقا و گستره کار را وسعت بدهند.
او افزود: برنامه ایجاد کارخانه تولید خوراک دام در استان؛ تولید داروهای گیاهی در کنار توسعه صنایعدستی که اولویت خوبی است و استفاده از ظرفیتهای گردشگری مناطق عشایری که سال گذشته برنامه و تفاهمنامههایی با اداره کل میراث داشتیم در دستور کار داریم و ۱۳ تا ۱۴ نقطه گردشگری معرفی کردیم قرار است مطالعات آن انجام شود که با سرمایهگذاری در بحث توریسم در جامعه عشایری که خروجی آن جهش تولید در جامعه عشایری است میتوانیم این صنعت را توسعه دهیم.
بهزادمحمدی، مدیرکل امور عشایر کرمانشاه با اشاره به فصل کوچ بهاره عشایر استان از مناطق گرمسیری به ییلاقی، به خبرنگار ما گفت: عشایر استان ۲ دسته یکجانشین و کوچرو هستند که آغاز رسمی کوچ بهاره عشایر استان نیمه دوم اردیبهشتماه است و معمولاً عشایر یکجانشین از ۱۵ اسفند به مراتع کوچ میکنند که امسال از این کار در راستای پیشگیری از بیماری کرونا جلوگیری شد و حال با مجوز امور عشایری کشور برای کوچ عشایر استان هیچ محدودیتی وجود ندارد.
او با اشاره به شیوع بیماری کرونا افزود: تاکنون هیچ مورد مشکوکی مبتلابه این بیماری در بین عشایر استان مشاهده نشده و با توجه به نحوه زندگی آنها، جامعه عشایر از این بیماری پاک است.
مدیرکل امور عشایر کرمانشاه به بازگشت هزار خانوار عشایر از استانهای همجوار اشاره کرد و گفت: تمام تمهیدات لازم مانند گندزدایی محل اسکان ییلاق و همچنین ضدعفونی کامیونهای حامل دامهای آنها در راستای پیشگیری از بیماری کرونا اندیشیده شده است.
وحید الهی، رئیس اداره امور عشایر شهرستان گیلانغرب هم افزود: گیلانغرب تنها شهرستان استان کرمانشاه است که هر دو فصل ییلاق (در گواور و قلاجه) و قشلاق (در مناطق گرمسیری زله زل شک میدان) پذیرای عشایر هستند.
او گفت : ۱۴۴۸ خانوار عشایر با ۸۲۲۰ نفر جمعیت؛ ۲۷۰ هزار راس دام سبک در اختیاردارند که ۴ هزار تن تولیدات دامی ازجمله ۱۱۰۰ تن گوشت قرمز ۲۶۵۰ تن شیر ۱۷۵ تن الیاف پشم کرک موی تولید میکنند.
او تصریح کرد: از جمله خدمات ارائهشده به عشایر، آبرسانی هفتهای یکبار سیار؛ توزیع آرد ماهانه؛ پرداخت تسهیلات ارزانقیمت برای خرید علوفه و تأمین نهادههای دامی با سود ۴ درصد و بازپرداخت ۵ ساله است.
عشایر ذخایر انقلاب و سرمایههای کشور هستند که سهم بزرگی را در تولید فرآوردههای دامی و لبنی ایفا میکنند و با توجه به این تعریفات این جمعیت مولد با توجه به خودکفایی و نقشی که در تولید دارند در اقتصاد کشور و استان کرمانشاه بسیار تأثیرگذارند.