«جمال محمودی» نماینده بیمه ایران در مریوان، به «همشهری» می‌گوید: «بیشتر قراردادهایی که ما در مریوان می‌بندیم یا بیمه شخص ثالث است یا سایر بیمه‌های اجباری؛ صاحبان صنایع و مجریان طرح‌های عمرانی بزرگ، قراردادهای بیمه‌ای خود را در تهران می‌بندند.» البته این وضع برای کردستان که درمیان استان‌های کشور از نظر ضریب نفوذ بیمه در رتبه آخر قرار دارد، چندان هم دور از انتظار نیست. درحالی که میانگین ضریب نفوذ بیمه در کشور حدود 1/39درصد است، اما این ضریب در استان کردستان از 0/86 درصد فراتر نمی‌رود. از آنجا که با ضریب نفوذ بیمه می‌توان میزان توجه ساکنان یک منطقه به خدمات بیمه‌ای را بررسی کرد، تفاوت 0/53 درصدی ضریب نفوذ بیمه در کردستان و میانگین کشوری به معنای آن است که در این استان تمایل کمتری به استفاده از خدمات بیمه‌ای وجود دارد، بنابراین مشکلات ناشی از بیمه نشدن نیز بیشتر دامنگیر مردم می‌شود.
20شرکت بیمه در کشور فعالند که از این میان، 18شرکت در استان کردستان شعبه دارند. تنها شرکت دولتی بیمه در کشور، بیمه ایران است که بسیاری از نهادهای دولتی نیز فعالیت‌های بیمه‌ای خود را در همین شرکت دنبال می‌کنند. برای نمونه، می‌توان از شرکت گاز استان کردستان نام برد که به‌دلیل حوادث زیاد گاز در این استان، همه مشترکانش را در شرکت بیمه ایران، بیمه کرده است. این شرکت در سال گذشته حدود 160میلیون تومان خسارت به مشترکان پرداخته است.
با اینکه راه‌اندازی شعبه‌هایی از سوی شرکت‌های بیمه خصوصی در یکی دو سال گذشته موجب شده نوعی رقابت میان بازاریابان بیمه در کردستان شکل بگیرد، همچنان حجم مالی قراردادهای بیمه در این استان بسیار ناچیز است.
میزان تولید حق بیمه در کردستان نمایانگر سهم اندکی است که صنعت بیمه در اقتصاد استان دارد. البته آمارها گویای این است که تولید حق بیمه در سال89 در مقایسه با سال88 افزایش یافته است، اما همین آمارها نیز خاطرنشان می‌کند که سهم تولید حق بیمه در کردستان نسبت حق بیمه‌ای که در کل کشور تولید شده، کمتر از یک درصد و به عبارت دقیق 0/59درصد است. از سوی دیگر سهم خسارت‌های پرداختی از سوی بیمه در استان کردستان حدود 0/49درصد کل کشور برآورد شده است که نزدیک بودن این رقم به تولید حق بیمه نشان می‌‌دهد، شرکت‌های بیمه بیش از 80درصد از درآمدهای بیمه‌ای خود را در قالب پرداخت خسارت به بیمه‌شوندگان باز می‌گردانند.
در سال گذشته، صنایع بیمه استان کردستان توانستند در سراسر این استان، 18میلیارد و 300میلیون تومان حق بیمه جذب کنند که حدود دو برابر حق بیمه جذب شده استان در سال88 بود. با این حال، به گفته علی‌مراد مرادی، مدیر شرکت بیمه ایران در استان کردستان، کل حق بیمه‌های دریافتی در طول یک سال در استان کردستان، فقط به اندازه حق بیمه یک شرکت بزرگ تولیدی و صنعتی در استان‌های برخوردار کشور است.
به‌دلیل مستقر نبودن صنایع سنگین در کردستان، این استان در مقایسه با استان‌های صنعتی کشور، میزان کمتری می‌تواند از راه صنعت حق بیمه جذب کند، اما انگار صاحبان صنایع کوچک نیز، برای بستن قراردادهای بیمه به خارج از استان می‌روند.
سیدعماد حسینی، نماینده قروه و دهگلان در مجلس، 2سال پیش، در این باره هشدار داده و گفته بود: «برخی از مسئولان واحدهای صنعتی و تولیدی استان، در یک بدعت آشکار اقتصادی، سرمایه بیمه‌ای خویش را در شرکت‌های بیمه‌گذار خارج از استان قرار می‌دهند.» اما از آن زمان تاکنون این روند همچنان ادامه دارد. مدیر شرکت بیمه ایران در استان کردستان می‌گوید: «قریب به اتفاق شرکت‌های تولیدی و صنعتی در استان کردستان و بیشتر بانک‌ها امور بیمه خود را در تهران انجام می‌دهند که این اقدام باعث تضعیف شرکت‌های فعال بیمه در استان و در نتیجه کاهش میزان ضریب نفوذ بیمه در کردستان شده است.» بر این اساس، چندی پیش مدیران استانداری تصمیم گرفتند تا صاحبان صنایع را توجیه کنند که قراردادهای بیمه را داخل استان ببندند. ارسلان ازهاری، معاون برنامه‌ریزی استانداری، در اردیبهشت ماه امسال اعلام کرد که به‌دنبال اجرای طرح توسعه و تسهیل سرمایه‌گذاری توسعه‌ای در مناطق غرب و شرق کشور، سرمایه‌گذاری‌های بیمه‌ای نیز داخل استان انتقال می‌یابد.
بازاریاب‌های بیمه در راه روستاها
تمایل صنایع مستقر در کردستان به بیمه کردن فعالیت‌های خود در خارج از استان، به نوعی دیگر در شهرستان‌های استان کردستان نیز بازتولید می‌شود. محمودی که 12 است در مریوان نمایندگی شرکت بیمه را اداره می‌کند، می‌گوید: «تقریبا همه طرح‌هایی که در استان کردستان اجرا می‌شود، در سنندج بیمه می‌شوند؛ یعنی حتی اگر طرحی قرار است در مریوان اجرا شود، قرارداد بیمه آن در مرکز استان و نه محل اجرای طرح بسته می‌شود.» به گفته وی، عرف شدن این کار باعث شده است که بازاریاب بیمه در مریوان نتواند حتی شرکت‌های فعال در این شهرستان را که در مناقصه‌ها برنده می‌شود، متقاعد کند طرح یا قراردادش را در مریوان بیمه کند.» جمالی می‌گوید: «طرح‌های بزرگ که به وسیله شرکت‌های ملی و بین‌المللی اجرا می‌شود، در خارج از استان بیمه می‌شوند و از آن سو، شرکت‌هایی که طرح‌های کوچک‌تر را در دست می‌گیرند، امور بیمه‌ای خود را در مرکز استان انجام می‌دهند، به همین دلیل، بیشتر درآمد ما به حق بیمه‌های اجباری مربوط می‌شود که سود چندانی هم ندارند. الان ما فقط رانندگان را بیمه می‌کنیم.»
نمایندگان شرکت‌های بیمه در شهرهای کوچک استان کردستان، به‌دلیل اینکه از بستن قرارداد بیمه با صنایع و پیمانکاران ناامید شده‌اند، این روزها بازاریاب‌های خود را بیشتر به روستاهای استان روانه می‌کنند. نماینده بیمه ایران در مریوان درباره اینکه شرکت‌های بیمه در روستاها چه خدماتی را به روستاییان معرفی می‌کنند، می‌گوید: «بازاریاب‌ها در این مناطق بیمه مسکونی می‌فروشند.»
وی اضافه می‌کند: «فرهنگ بیمه در استان هنوز به خوبی جا نیفتاده است و ما نهایتا توانسته‌ایم با اصرار به مدیران برخی از کارگاه‌های کوچک و با یادآوری حوادث در کارگاه‌های مشابه، آنان را راضی کنیم که بیمه شوند.»
آسیب‌پذیری بیمه‌های خصوصی
با وجود اینکه در استان کردستان حق بیمه زیادی جذب نمی‌شود، میزان خسارت‌های پرداختی در این استان به قدری زیاد است که بسیاری از شرکت‌های بیمه خصوصی با ضرر و زیان مواجه شده‌اند. بیشتر این خسارت‌ها مربوط به حوادث رانندگی و تصادف‌های بین جاده‌ای است که کردستان در این حوزه رتبه نخست کشوری را داراست.
بیشترین تعداد پرونده‌های مربوط به پرداخت دیه از سوی شرکت‌های بیمه نیز به استان کردستان مربوط می‌شود. در چنین وضعی، شرکت‌های بیمه خصوصی که آسیب‌پذیرترند، بیشتر با مشکل روبه‌رو می‌شوند؛ به‌طوری که اکنون این شرکت‌ها در شهرهای کردستان شعبه ندارند و حوزه فعالیت خود را به مرکز استان محدود کرده‌اند. محمد باغبان، کارشناس بیمه، به «همشهری» می‌گوید: «معمولا صاحبان صنایع بزرگ و شرکت‌هایی که به‌صورت ملی کار می‌کنند، تمایل دارند که پروژه‌های خود را در شرکت‌های بیمه قدیمی و دولتی بیمه کنند. همچنین این دیدگاه نیز وجود دارد که شعبه یک شرکت بیمه در مرکز کشور یا استان ممکن است خدماتی بهتر از شعبه‌های مستقر در شهرستان‌ها ارائه کند.»
وی در همین حال از تغییر تدریجی این دیدگاه سخن می‌گوید و خاطرنشان می‌کند: «اخیرا مدیران به شرکت‌های بیمه خصوصی نیز تمایل پیدا کرده‌اند.» باغبان می‌گوید: «گرایش اخیر مدیران صنایع به همکاری با شرکت‌های بیمه خصوصی به این دلیل است که آنان می‌دانند رقابت بین شرکت‌های خصوصی برای جذب مشتری، باعث افزایش کیفیت خدمات در این شرکت‌ها می‌شود، اما از آنجا که این رقابت چندان میان شرکت‌های بیمه دولتی وجود ندارد، کیفیت خدمات نیز پایین مانده است. بنابراین برخی مدیران صنایع به این باور رسیده‌اند که اگر در یک شرکت خصوصی بیمه شوند، پرداخت خسارت احتمالی آنها دیر نمی‌شود و مشکلاتی از این دست نیز پیش نمی‌آید.» با اینکه مدیران بیمه در استان کردستان اعلام کرده‌اند صنایع و طرح‌های اجرایی بزرگ در خارج از استان بیمه می‌شوند، محمد سعید نقشی‌زادیان، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع و معادن سنندج که به نوعی نماینده بخش خصوصی استان شناخته می‌شود، این موضوع را تأیید نمی‌کند. او به همشهری می‌گوید: «خیلی از صنایع طرح‌های خود را در داخل استان بیمه می‌کنند.» نقشی‌زادیان اضافه می‌کند: «یکی از طرح‌های بزرگ استان که 40میلیارد تومان ارزش دارد، مربوط به تولید گوشت مرغ از تخم مرغ نطفه‌دار می‌شود که این طرح در سنندج بیمه شده است.»به گفته وی، شاید انتقادهای مطرح شده به این دلیل باشد که بیمه‌نامه‌ها برای صدور به تهران فرستاده می‌شود.