همشهری آنلاین - گروه سیاسی: از لحظهای که مسعود پزشکیان در گفتوگوی اخیر خود فضای کنونی کشور را «جنگی تمامعیار» توصیف کرد، بازتاب این تعبیر در رسانههای خارجی بهسرعت به یکی از موضوعات اصلی تحلیلهای سیاسی تبدیل شد. تقریبا تمام رسانههای معتبر بینالمللی این جمله را نه صرفا یک توصیف لفظی، بلکه نشانهای از بازتعریف رسمی موقعیت ایران در معادلات ژئوپلیتیک دانستند؛ بازتعریفی که پیامدهای آن فراتر از سیاست داخلی ایران ارزیابی میشود.
رسانه فایننشالتایمز در گزارشی با تیتر «ایران در «جنگ تمامعیار» با آمریکا، اروپا و اسرائیل است، مینویسد که سخنان مسعود پزشکیان، منتشرشده در سایت رسمی رهبر ایران، بهطور بیسابقهای از تشدید تنشها بین تهران و غرب حکایت دارد. این رسانه بخش مهمی از صحبتهای پزشکیان را تاکید بر این موضوع آورده که ایران با فشارهای اقتصادی، سیاسی و امنیتی گسترده روبهرو است و آن را «جنگی تمامعیار» توصیف کرده است. تحلیل فایننشالتایمز بر این است که این نوع لحن سختگیرانه نشاندهنده تغییر جهت سیاست خارجی ایران بهسمت مقابله آشکارتر با غرب است و نه صرفا بیان یک موضع دفاعی، و این امر باعث شده سایه تقابل بر گفتوگوهای مذاکرات هستهای و دیپلماتیک سنگین شود.
خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز در گزارشی جداگانه با تیتر «رئیسجمهور ایران میگوید کشورش در جنگ تمامعیار با غرب است» به بخشهایی از مصاحبه اشاره کرده که پزشکیان گفته «این جنگ حتی از جنگ ایران و عراق دشوارتر است» و این اظهارات را درست پیش از دیدار برنامهریزیشده نتانیاهو و ترامپ برجسته کرده است. تحلیل این رسانه بیشتر معطوف به پیام سیاسی فوری این سخنان در عرصه روابط خارجی است و مینویسد چنین بیانی میتواند در سیاست منطقهای و روابط تهران با واشینگتن و تلآویو بر مذاکرات و بحرانهای جاری تأثیر مستقیم بگذارد.
در مقابل، نیویورکپست در بازتابی با تیتر «ایران «جنگ تمامعیار» با آمریکا، اسرائیل و اروپا اعلام کرد» بر بخش دیگری از سخنان پزشکیان تمرکز کرده است؛ آنجا که او میگوید «آنها میخواهند کشور ما را به زانو درآورند» و ضمن مقایسه وضعیت کنونی با جنگ هشتساله با عراق، به تلاش تهران برای تقویت توان نظامی و موشکی اشاره کرده است. نیویورکپست این سخنان را در چارچوب افزایش تنشهای منطقهای و ارزیابی تهدیدات بالقوه نظامی تحلیل کرده و نوشته که بیانات رئیسجمهور ایران نشان میدهد دولت او قصد ندارد از مواضع راهبردیاش عقبنشینی کند.
الجزیره در تیتر اصلی خود تاکید کرد که رئیسجمهور ایران شرایط کنونی را ادامه مستقیم سیاست «فشار حداکثری» غرب توصیف کرده و این وضعیت را در امتداد یک جنگ چندلایه اقتصادی، رسانهای و امنیتی دانسته است. تحلیل الجزیره بر این محور استوار بود که این ادبیات بیش از آنکه صرفا خطاب به خارج باشد، پیامی راهبردی به جامعه ایران برای مشروعیتبخشی به دورهای طولانی از فشار و سختی اقتصادی است و دولت تلاش دارد افکار عمومی را برای یک «مقاومت ساختاری» آماده کند.
تایمز اسرائیل زاویهای متفاوت برگزید و تمرکز خود را بر بخشی از سخنان پزشکیان گذاشت که در آن از آمریکا و اسرائیل بهعنوان طرفهای این تقابل یاد شده بود. این رسانه نوشت که ادبیات رئیسجمهور ایران نشان میدهد تغییری در بنیان سیاست منطقهای تهران رخ نداده و حتی دولت جدید نیز تقابل با اسرائیل را در سطحی استراتژیک حفظ کرده است. تحلیل تایمز اسرائیل این بود که چنین لحن صریحی پیام هشدارآمیزی برای تلآویو است مبنی بر اینکه نباید انتظار کاهش تنش بنیادین از دولت جدید تهران داشت.
واینت، پایگاه خبری امنیتی اسرائیل، سخنان پزشکیان را نشانه افزایش سطح «تنش ادراکی» در سیاست خارجی ایران توصیف کرد. به باور این رسانه، تهران اکنون جنگ اقتصادی، فشار دیپلماتیک، درگیریهای نیابتی و تهدید نظامی را بهعنوان اجزای یک میدان واحد میبیند و سخنان رئیسجمهور بیان رسمی همین نگاه است. واینت نتیجه گرفت که این تغییر در زبان سیاسی ایران میتواند رفتار بازیگران منطقهای را محتاطتر و همزمان پرریسکتر کند.
اورشلیمپست بر مقایسهای که پزشکیان میان وضعیت کنونی و جنگ ایران و عراق انجام داد متمرکز شد. این رسانه نوشت در فرهنگ سیاسی ایران، چنین قیاسی صرفا نمادین نیست بلکه اعلان ورود به دورهای پرهزینه، فرسایشی و بلندمدت از تقابل است. تحلیل اورشلیم پست این بود که تهران عمدا از این استعاره استفاده کرده تا هم پیام پایداری به داخل بدهد و هم به خارج بفهماند که عقبنشینی سریع در کار نخواهد بود.
پولیتیکو این موضعگیری را در چارچوب سیاست داخلی آمریکا بررسی کرد و نوشت این سخنان دقیقا در مقطعی مطرح شده که واشنگتن در حال بازطراحی سیاست ایران خود است. به باور پولیتیکو، چنین ادبیاتی فضای هرگونه تنشزدایی سریع را برای دولتهای غربی دشوارتر میکند، زیرا هر نوع عقبنشینی در برابر ایران در افکار عمومی غرب بهعنوان امتیازدهی در شرایط «جنگی» تعبیر خواهد شد.
نیوزویک نیز با تمرکز بر پیام ژئوپلیتیک این سخنان نوشت پزشکیان عملا ایران را در یک صفبندی جهانی مقابل آمریکا و متحدانش قرار داده و این موضع نشانه عبور از زبان صرفا دیپلماتیک به زبان بازدارندگی آشکار است. تحلیل نیوزویک تاکید داشت که این تغییر لحن میتواند مبنای شکلگیری یک چارچوب جدید در سیاست امنیت ملی ایران باشد که بر دوام فشار و نه رفع فوری آن بنا شده است.
جمعبندی کلی رسانههای خارجی این است که سخنان پزشکیان بیش از یک توصیف از شرایط اقتصادی یا سیاسی بوده و در واقع اعلام رسمی ورود ایران به مرحلهای تازه از رقابت بلندمدت با غرب است؛ مرحلهای که دولت ایران میکوشد آن را هم برای جامعه داخلی قابل درک و تحملپذیر کند و هم برای بازیگران خارجی بهعنوان یک واقعیت راهبردی تثبیت کند. در این چارچوب، پزشکیان نه وعده عبور سریع از بحران، بلکه وعده مدیریت یک دوره طولانی از تقابل را به جهان مخابره کرده است.