همشهری آنلاین - گروه سیاسی: چین روز جمعه اعلام کرد که در واکنش به تصمیم ایالات متحده برای فروش تسلیحات به تایوان، تحریمهایی علیه ۲۰ شرکت دفاعی آمریکایی و ۱۰ مدیر اجرایی اعمال میکند که شامل مسدود کردن داراییهای آنها در خاک چین و ممنوعیت همکاری چینیها با آنهاست. این بسته تحریمی، که پکن میگوید بخشی از «اقدامات پاسخمحور» در برابر فروش نظامی بیش از ۱۱.۱ میلیارد دلار تسلیحات آمریکا به تایوان است، واکنش بیسابقهای در تنشهای پکن - واشنگتن بر سر سیاست تایوان بهشمار میآید. چین اعلام کرده این تحریمها تحت قانون ضدتحریمهای خارجی خود اجرا میشود و شرکتها و افراد هدفگرفتهشده را از ورود و برخورداری از داراییهایشان در چین محروم میکند.
تحریم جدید چین علیه شرکتهای آمریکایی؛ اولین تجربه یا نقطهعطف؟
اگرچه چین پیش از این نیز در واکنش به تحریمهای ایالات متحده از ابزارهای تلافیجویانه استفاده کرده است و چند شرکت آمریکایی، بهویژه در بخشهای هوافضا و فناوری را در فهرستهای «نهادهای غیرقابلاعتماد» یا «مشمول محدودیتهای تجاری» قرار داده، تحریم اخیر علیه شرکتهای دفاعی آمریکا بهدلیل فروش تسلیحات به تایوان از نظر دامنه و پیام سیاسی در نوع خود بیسابقه است. پکن در سالهای گذشته از قانون ضدتحریم خارجی خود استفاده کرده و محدودیتهایی را اعمال کرده که مقابله به مثل قانونی در برابر تحریمهای آمریکایی باشد، اما هدف قرار دادن مستقیم شرکتهایی مانند نورثروپ گرومن یا بخشهای دفاعی بوئینگ در واکنش به تصمیمات سیاست خارجی واشنگتن نشان میدهد که چین این بار از ابزار تحریمی بهعنوان یک سیگنال راهبردی و نه صرفا تجاری بهره برده است.
براساس گزارش بیزینساستاندارد، این بسته فروش تسلیحات آمریکا به تایوان، شامل تجهیزات مدرن نظیر موشکهای میانبرد، پهپادها و سامانههای توپخانهای پیشرفته است و در صورت تصویب کنگره آمریکا یکی از بزرگترین فروشهای تسلیحاتی به این جزیره خودگردان خواهد بود. پکن «مسئله تایوان» را در هسته منافع ملی خود میداند و میگوید هرگونه اقدام نظامی یا پشتیبانی تسلیحاتی خارجی در این باره را «عبور از خطوط قرمز» تلقی میکند. سخنگوی وزارت خارجه چین تاکید کرده که پکن تلاش دارد راهبرد «صلحآمیز» را دنبال کند، اما برای دفاع از تمامیت ارضی و حاکمیت خود آماده پاسخهای قاطع است.
اگرچه بسیاری از تحلیلگران بازار میگویند این تحریمها از نظر اقتصادی اثر اندکی بر شرکتهای آمریکایی خواهد داشت، چون اغلب آنها در فعالیتهای تجاری با چین حضور جدی ندارند، اما تاکید بر فهرست اسامی و محدودیتهای اعمالشده نشان میدهد پیام سیاسی این اقدام بسیار فراتر از جنبههای اقتصادی است. شرکتهایی مانند نورثروپ گرومن، بخش دفاعی بوئینگ در سنتلوئیس و التریهریس در میان اهداف قرار دارند، و از مدیران اجرایی برجسته در این فهرست نام برده شده است که سایر کشورها نیز میتوانند به آن بهعنوان نشانهای از وخامت روابط دوجانبه نگاه کنند.
در واکنش به خبر تحریمها، سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده گفته است که واشنگتن «بهشدت با اقدام پکن مخالف است» و تاکید کرده فروش تسلیحات به تایوان بخشی از تعهد آمریکا برای حمایت از دفاع مشروع این جزیره است. این موضعگیری نشان میدهد که واشنگتن ضمن پافشاری بر قانون خود در خصوص کمک به دفاع تایوان، به دنبال ارسال پیام بازدارنده به پکن نیز هست که حمایت نظامی از دموکراسیهای منطقهای را ادامه خواهد داد.
تأثیر راهبردی این تحریمها حتی اگر از نظر اقتصادی محدود باشد، میتواند در میدان رقابت ژئوپلیتیک گستردهتر بین چین و ایالات متحده خوانده شود. از سالها قبل تایوان به یکی از بزرگترین نقاط تنش بین این ۲ قدرت بدل شده است و تحریمهای جدید نشان میدهد پکن نهتنها خواستار توقف فروش تسلیحات خارجی به تایوان است، بلکه میخواهد از هر ابزار ممکن برای سیگنالدهی به واشنگتن، متحدان آسیایی و شرکتهای چندملیتی استفاده کند. این تحریمها میتواند حتی سیاستهای سرمایهگذاری و زنجیرههای تامین جهانی را تحتتاثیر قرار دهد، بهویژه در بخشهای مرتبط با فناوریهای پیشرفته دفاعی و هوافضا که در سالهای اخیر محل رقابت شدید میان دو کشور بودهاند.
اتحادها و چارچوبهای امنیتی منطقهای نیز در سایه این تحولات پیچیدهتر شدهاند. تایوان خود را موظف به ارتقای قابلیتهای دفاعی میداند و از حمایتهای واشنگتن استقبال میکند، امری که پکن آن را دخالت جنگافروزانه میخواند. در حالی که برخی تحلیلگران نگرانی از احتمال تشدید درگیری نظامی مستقیم را مطرح میکنند، برخی دیگر میگویند که این تحریمها و عکسالعملهای مشابه بیشتر به رقابت استراتژیک چندسطحی و فشار نمادین شبیه هستند تا یک بحران نظامی تمامعیار.
این اقدام چین در واکنش به فروش تسلیحات آمریکا به تایوان، بیش از آن که صرفا یک تنبیه اقتصادی یا تجاری باشد، نشانهای از تثبیت یک الگوی تقابلی تازه در روابط واشنگتن–پکن است؛ نمادی که میتواند الگوهای همکاری و رقابت در عرصه جهانی را شکل داده و در سالهای آینده تعیینکننده در نظم ژئوپلیتیک شرق آسیا باقی بماند.