همشهری آنلاین - محمد سرابی: برای این کار باید اردوگاههایی شبیه یک محله درست کرد که ظرفیت زیادی داشته باشد و تمام نیازهای افراد در آن تامین شود. این طرح با عنوان «مراکز امید و زندگی» در مراحل اولیه اجرا قرار دارد و ساخت تاسیسات مربوط به آن در برخی از استانها شروع شده است. سلیمان عباسی، مدیرکل درمان ستاد مبارزه با موادمخدر برنامه فعالیت این مراکز - که گاهی با نام دهکده امید و زندگی هم نامیده شده است - را برای همشهری شرح میدهد. مرکز امید و زندگی در آینده جایگزین مراکز ماده۱۶ فعلی خواهند شد.
مجموعه چند هکتاری
برای مراکز امید و زندگی چند زون طراحی شده است که همگی در یک مجموعه بزرگ و بسته ساختمانی قرار میگیرند. زمینهایی که برای ساخت این مراکز استفاده میشود باید چند هکتار مساحت داشته و در خارج از شهر واقع شده باشند. از این نظر، مراکز امید و زندگی بسیار بزرگتر و از مراکز ماده۱۶ هستند و کاربردهای گوناگونی دارند.
---- زون ورودی مراکز امید و زندگی به غربالگری اختصاص دارد. بعد از حمام و نظافت و دریافت لباس جدید، برای معتاد پروندهای تشکیل میشود. پزشک، نماینده پلیس، نماینده قوهقضاییه، مددکار و... در حضور معتاد این پرونده را بررسی میکنند و او را برای دوره سمزدایی، رفتار درمانی و مهارت آموزی میفرستند. افرادی که بهعنوان قاچاقچی و توزیعکننده شناسایی شوند، از این گروه جدا و برای طی مراحل قانونی به مراجع مسئول سپرده میشوند.
---- زون آخر شبیه یک محله کامل با کارگاه، فروشگاه، پارک، کتابخانه، سالن ورزشی و... است. بخشی از درآمد کارگاهها صرف نگهداری از مرکز امید و زندگی میشود تا قسمتی از هزینهها تامین شود. بقیه درآمد هم بهصورت دستمزد به کارگران پرداخت میشود.
۴گروه از معتادان بهبود یافته در زون آخر اقامت میکنند.
الف - کسانی که نه محل زندگی و نه شغل داشته باشند در خوابگاههای مرکز امید و زندگی اقامت و در کارگاههای آن کار میکنند.
ب - کسانی که خانه دارند ولی شغلی ندارند. این افراد روزها در کارگاه مشغول کار میشوند و شبها به خانه میروند.
ج - کسانی که شغل دارند ولی جایی برای زندگی پیدا نمیکنند، شبها از محل کار خود به مرکز امید و زندگی برمیگردند و روزها از آن خارج میشوند.
د - سالمندان بیمار که مدت زیادی موادمخدر مصرف کردهاند و نمیتوانند مانند جوانان وارد دوره قطع مصرف شوند، در فضای جداگانه و با برنامه «مدیریت مصرف» زیرنظر پزشک نگهداری میشوند. ماده مصرفی آنها با دارو جایگزین میشود و بهتدریج کاهش پیدا میکند.
همه معتادها متجاهر نیستند
امروزه معتادان را پس از دستگیری توسط پلیس به مراکز ماده۱۶ منتقل میکنند و با حکم قاضی برای چند ماه نگه میدارند تا مواد را ترک کنند اما ممکن است افرادی در میان دستگیرشدگان باشند که معتاد متجاهر محسوب نشوند، مانند برخی معتادان که شغل و درآمد ثابت دارند و با وجود اعتیاد در محلی همراه با خانواده خود زندگی میکنند یا کسانی که داوطلبانه تحت درمان هستند و مراحل درمان و کاهش مصرف را میگذرانند؛ همچنین تعدادی از قاچاقچیان و خردهفروشان هنگام دستگیری، خود را بهعنوان معتاد نشان میدهند تا شامل پیگرد و مجازات قانونی نشوند.
امید و زندگی برای درمان اعتیاد
سلیمان عباسی
مدیرکل درمان ستاد مبارزه با موادمخدر
در برنامه فعالیت مراکز ماده ۱۶و مراکز نگهداری دیگر، حلقههای مفقودهای وجود داشته که باعث میشد طبق انتظارات مقابله با اعتیاد مانند اهداف برنامه هفتم توسعه و دیگر سیاستهای مرتبط با اعتیاد پیش نرویم. مثلا دیده میشد که همه معتادان جمعآوری و براساس دستورات کلی در یک محل نگهداری میشدند؛ درحالیکه هر دسته از آنها با یکدیگر تفاوت دارند. اکنون در مراکز ماده۱۶ معتادان با حکم قاضی بهمدت ۳تا ۶ماه نگهداری و بعد ترخیص میشوند. بعضی از این معتادان دارای شغل هستند که بعد از ۶ ماه همان حرفه را هم از دست میدهند. کارفرما بهدلیل اینکه معتاد ممکن است باعث اعتیاد بقیه کارگرها شود یا مشتریان را فراری دهد، از به کارگیری دوباره او خودداری میکند. بعضی محل زندگی دارند اما در این مدت به دلایل خانوادگی مانند اختلاف وراث یا طلاق، دیگر نمیتوانند به آن خانه برگردند. در مقابل مراکز امید و زندگی برای «درمان و پس از درمان اعتیاد» ساخته میشوند. اگر معتادان را از سطح خیابان به مراکز امید و زندگی ببریم، دسترسی قاچاقچیان و فروشندگان به آنها کمتر میشود و میتوانند مراحل درمان را طی کنند. اگر در همه استانها مراکز امید و زندگی ساخته شود، دیگر نیازی به مراکز ماده۱۶به شکل فعلی نخواهیم داشت. امیدواریم مراکز امید و زندگی بهدلیل وجود کارگاههای کوچک و بزرگ بتوانند در آینده، خودگردان شوند و بخشی از هزینههای خود را بر عهده بگیرند.