بخش عمده اي از روغنهاي مورد استفاده جهت روغن كاري ماشينها پس از مدتي خواص مورد نياز خود را از دست داده و مي بايست از چرخه مصرف خارج گردند. به اين روغنها، روغنهاي كار كرده و يا روغنهاي سوخته گفته مي شود. اين نوع روغنها از اتومبيلها، كاميونها، لوكوموتيوها، كشتي ها و ساير ماشين آلات  صنعتي و كشاورزي ممكن است به دست آيد. بخش اصلي اين روغنها را هيدروكربنهاي معدني و يا سنتيتك تشكيل مي دهد براي برخي از انواع روغنهاي به كار رفته جهت روغن كاري امكان بازيافت وجود ندارد.
انواع گريسها و روغنهاي به كار رفته در موتورهاي دوزمانه از اين نوع مي باشند در آمريكا از ۹/۲ بيليون گالن روغن فروخته شده ۲/۱ بيليون گالن آن به روغن كاركرده تبديل و جمع آوري مي شود.
مطابق آمار منتشره از سوي مركز آمار ايران مقدار كل روغن موتور و صنعتي توليد شده در سال ۱۳۷۹ توسط شركت ملي نفت ايران، شركت نفت بهران، شركت نفت پارس ۴۷۴۱۲ متر مكعب بوده است. اين سه شركت با استفاده از روغن پايه تحويلي از پالايشگاههاي نفت، انواع روغن هاي صنعتي و موتور توليد مي نمايند.
به دو دليل اصلي روغن خاصيت روغن كاري خود را از دست مي دهد:
- آلودگي از منابع داخلي يا خارجي
- كاهش خصوصيات داده شده توسط افزودنيها به روغن
آلودگي روغن
آلودگي روغن مهمترين عامل ايجاد ساييدگي است و باعث افت كيفيت روغن مي شود، آلوده كننده هاي خارجي مانند گرد و غبار، آب، مواد خورنده و غيره عوامل اصلي ايجاد ساييدگي هستند. عوامل داخلي از قبيل فلز ساييده شده نيز در ماشين آلات به اين مسئله دامن مي زنند. به طور معمول آلودگي ها به تدريج در روغن جمع مي شوند. در صورتي كه شرايط كار سخت نباشد اين آلودگي ها متناوباً از بين مي روند و روغن براي مدت طولاني قابل استفاده مي ماند اما در صورتي كه شرايط كار سخت باشد به تدريج به ميزان آلودگي افزوده مي شود و تجمع آنها باعث بروز خطراتي براي دستگاهها مي گردد.
كاهش خواص افزودني ها
مواد افزودني به دو صورت از بين مي روند. آنها مصرف مي شوند يا تغيير شيميايي مي يابند. در صورت وقوع هر يك از اين مواد در روغن ديگر نمي توان از آن روغن استفاده كرد و بايد آن را تعويض نمود. بعضي مواد افزودني نسبت به حرارت حساس هستند. اين مواد ممكن است تبخير شوند يا ساختمان مولكولي آنها شكسته شود. وجود حرارت و آلودگي و كاهش اثر ماده افزودني باعث اضمحلال روغن پايه گشته و روغن را به پايان عمر مفيد خود نزديك مي كند.
كيفيت هاي روغنهاي كار كرده
روغنهاي مصرف شده غالباً شامل ناخالصيهاي جامدي چون گرد و خاك، شن و ماسه، ذرات فلزي، باقيمانده مواد سرب و كربن است كه براي كار موتور زيان آور مي باشد. در شرايط حرارت بالا و مجاورت با اكسيژن ذرات فلزي موجود در روغن همچون يك كاتاليزور عمل نموده، موجب ايجاد مواد آسفالتي و لجن مي گردند كه تا حدي گرانوي روغن را نيز افزايش مي دهند. روغنهاي پارافيني مواد آسفالتي را به حالت محلول در خود نگه مي دارند كه در اثر گرم شدن به صورت زغال سخت رسوب مي نمايند. روغنهاي نفتيني و يا روغنهايي كه داراي مواد با خاصيت پاك كننده باشند از ايجاد رسوب جلوگيري مي نمايند.
مواد سبك و فرار، شامل قسمتهاي سنگين تر بنزين و محتملاً پليمرهاي اشباع نشده بنزين موجب رقيق شدن روغن و پايين آمدن نقطه اشتعال آن مي شوند. گرچه به طور اصولي اين مواد به مقدار كم زيان عمده اي براي كاركرد موتور ندارد ولي به هر صورت رسوب مي نمايند. ولي به هر حال ناخالص هستند و مي بايست براي احياء روغن از آن جدا گردند.
اثرات زيست محيطي روغنهاي كار كرده
تخليه نمودن روغنهاي كار كرده در طبيعت و محيط زيست شهري ضايعات اسفناكي به بار مي آورد و محيط زيست انسان را به مخاطره مي افكند مهمترين ضايعات زيست محيطي روغن هاي كار كرده عبارتست از:
- يك گالن روغن سوخته مي تواند يك ميليون گالن آب پاكيزه را كه منبع تأمين آب ۵۰ نفر در سال است آلوده كند.
- ورود روغنهاي سوخته به مقدار حداقل ۵۰ تا PPm ۱۰۰ در سيستم تصفيه فاضلاب مي تواند در فرايند تصفيه فاضلاب اختلال ايجاد كند.
- ورود روغنهاي كار كرده به زمين و خاك، حاصلخيزي آن را كاهش مي دهد و موجب اختلال در زندگي موجودات خاك مي گردد.
- ورود روغن به منابع آبهاي سطحي موجب تشكيل لايه نازكي بر سطح آب شده كه اين لايه علاوه بر اينكه مانع ورود نور خورشيد به اكوسيستم آبزي مي شود و خلل در پديده فتوسنتز بوجود مي آورد، حلاليت اكسيژن را در آب كاهش مي دهد.
- ورود روغنهاي كار كرده به منابع آبي بر موجودات آبهاي شيرين و موجودات دريايي اثرات سمي گوناگوني دارد. در بعضي مواقع حتي به ميزان PPm ۱ بر برخي گونه هاي دريايي اثر گذار مي باشد.
- در روغن كار كرده مواد آلوده كننده مانند سرب كلسيم روي، آهن، مس ،كرم وجود دارد كه از سايش قطعات موتور و يا از طريق سوخت وارد روغن شده   اند و يا به صورت مواد افزودني در روغن موجود مي باشند. ورود اين گونه فلزات به محيط زيست موجب تخريب زمين شده و آبها را آلوده مي سازد.
در ترانسفورماتورها، خازن هاي الكتريكي و گرم كن هاي روغني  از ماده روغني شكل و عايق به نام PCB (پلي كلروبي فينل) استفاده شده است اين ماده از دو حلقه بنزن متصل به يكديگر تشكيل شده كه چند اتم كلر جاي ئيدروژن هاي حلقه بنزيني آنها را گرفته است. آشاميدن، استنشاق و جذب آن از راه تماس ايجاد مسموميت مي كند. به طوري كه حد مجاز آن كمتر از يك قسمت در ميليون PPm تعيين شده است. PCB در برابر اسيدها و بازها پايدار است و از طريق آلوده كردن آبها، به محيط زيست لطمه مي زند. به همين جهت كارخانه هاي تصفيه دوم روغن ضمن تحويل گرفتن روغن كار كرده وجود PCB را كنترل مي كنند.
- روغن كار كرده داراي ماده هاي افزودني مضر مي باشد كه اين مواد قادرند منابع آب و خاك را آلوده و در كنار رودخانه ها و جويبارها رسوب كرده و مانع رشد و نمو گياهان و موجودات آبزي شوند.
- سوزاندن روغن كار كرده توليد گازهايي مي كند كه موجب آلودگي هوا شده و به سلامت انسان و جانوران آسيب مي رساند.
با توجه به مطالب فوق الذكر مديريت اصولي پسمانده هاي حاصل از مصرف روغن از طريق واحدهاي تصفيه مجدد روغن هاي كاركرده و يا بازيافت آنها علاوه بر ارزش اقتصادي مزايايي به شرح ذيل دارد.
- حفظ منابع آبهاي سطحي، زيرزميني، خاك و به طور كلي حفظ محيط زيست و موجودات آن.
- كاهش مصرف انرژي ،زيرا انرژي مصرفي جهت پالايش و بازيافت روغن هاي سوخته تقريباً يك سوم ميزان انرژي مورد استفاده براي تهيه روغن موتور از نفت خام مي باشد.
تصفيه مجدد و بازيابي روغن كار كرده
بازيابي به روشهاي مختلف و تصفيه مجدد روغن با توسعه استفاده از روغن در دنيا در سطح وسيعي مطرح بوده است و در كشور ما از حدود ۳۵ سال پيش به ابتكار يكي از مهندسين متخصص، تصفيه مجدد روغن موتور آغاز شد. بدين ترتيب كه جمع آوري روغن سوخته از گاراژهاي تعويض روغن انجام گرفت و با پالايش مجدد و اضافه كردن افزودني ها، اين روغنها به كيفيت مطلوب رسانده شد و در بازار عرضه گرديد.
برخلاف اكثريت فرآورده هاي نفتي كه تنها يك بار قابل استفاده بوده و از بين مي روند، چنانچه روغن مصرف شده به طور صحيح بازيابي گردد، قابل استفاده مجدد مي باشد.
امكان بازيابي روغن هاي كار كرده را مي توان به خاطر عدم تغيير عمده در مواد تشكيل دهنده صمغي روغن پايه دانست.
دكتر منيره مجلسي

يك مقام اتحاديه اروپا هشدار داده است؛ در صورتي كه دولتها اقدامات بيشتري در زمينه پاكسازي صنايع، حمل و نقل و دفع زباله به عمل نياورند، دستاوردهاي يك دهه مراقبت ها و بهبود محيط زيست اين قاره خنثي مي شود.
به گزارش خبرگزاري آسوشيتدپرس از ژنو، گزارش ۳۴۱ صفحه اي اداره محيط زيست اروپا درست پيش از يك نشست سران سازمان ملل در اوكراين، انتشار يافت و تأكيد آن بر وضعيت محيط زيست اين قاره مي باشد. دراين گزارش كه ۵۲ كشور از ايرلند تا روسيه را پوشش مي دهد نسبت به افزايش آلودگي هاي زيست محيطي در قاره اروپا هشدار داده است.
بر پايه اين گزارش؛ انتشار گازهاي گلخانه اي در سراسر قاره اروپا از سال ۱۹۹۰ كاهش يافته است.
بيشتر كاهش ها به خاطر از رده  خارج شدن صنايع آلاينده اروپاي شرقي پس از فروپاشي بلوك شوروي پيشين است. يك دليل ديگر تبديل صنايع توليد به خدمات در اروپاي غربي مي باشد.
انتشار گازهاي آلاينده در دهه گذشته در اروپاي غربي ۴/۱ درصد و در اروپاي شرقي ۱۰ درصد كاهش داشته است؛ اما به رغم اين در تمام جهان ۹ درصد و در آمريكا ۱۳ درصد افزايش داشته ا ست.
«گوردون مك اينس» رئيس موقت اداره محيط زيست اروپا خاطرنشان كرده است: «ما با نگاه به گذشته مي دانيم كه اگر رشد اقتصادي اروپا بر پايه هاي سنتي ادامه يابد و روند رشد در چهارچوب توسعه پايدار و مراقبت هاي زيست محيطي نباشد، اين دستاوردهاي مثبت از بين خواهد رفت».
دفتر محيط زيست اتحاديه اروپا- كه اكنون شامل ۱۵ كشور اروپاي غربي است- اعلام كرده است: «ما نخواهيم توانست به اهداف كاهش شديد در انتشار گازها برسيم، مگر آنكه صنايع گام هاي جدي براي كاهش توليد گازهاي آلاينده بردارند.
همچنين كشورهاي اروپايي براي جمع آوري و دفن بهداشتي زباله بايد اقدامات مؤثرتري انجام دهند، زيرا ضايعات صنعتي و شخصي و زباله هاي خانگي به سادگي دفن مي شوند و محيط زيست را آلوده مي كنند».