امير بهادري نژاد
حضور تيم پاس در جدول رده بندي بهترين باشگاههاي فوتبال جهان آنهم بالاتر از تيم هاي پر ادعاي داخلي حاكي از برنامه ريزي صحيح اين تيم براي رسيدن به شرايطي كاملا حرفه اي است. اگر پاس به مراحل بالاترليگ قهرمانان آسيا راه مي يافت به طور حتم چايگاه بهتري در اين جدول بدست مي آورد
فدراسيون بين المللي آمار و ارقام فوتبال در سال ۱۹۸۴ تاسيس شد كه كاركرد اصلي اين فدراسيون جمع آوري علمي آمار و ارقام در مورد فوتبال ملي و باشگاهي در سراسر جهان و انتشار آمار جمع آوري شده مي باشد. اما در بسياري از مواقع آمار منتشر شده از سوي اين فدراسيون در نزد كارشناسان يك «دروغ بزرگ» به شمار مي آيد. يكي از آماري كه اين فدراسيون هر ماه به انتشار آن مي پردازد فهرست بهترين باشگاههاي فوتبال جهان است كه اين فهرست با در نظر گرفتن نتايجي كه تيم ها طي يكسال اخير در رقابتهاي مختلف كسب كرده اند ساماندهي و محاسبه مي گردد كه طبيعتا براي برد تيم ها امتياز بالايي در نظر گرفته مي شود. در آخرين فهرست اعلام شده توسط اين فدراسيون، تيم ليورپول به عنوان بهترين باشگاه جهان برگزيده شده در حاليكه منچستريونايتد در مكان پنجم، چلسي در مكان دوازدهم، يوونتوس در جايگاه نوزدهم، بارسلونا در رده بيست وهشتم و رئال مادريد در رتبه سي ام و پايين تر از تيم گمنام سرو پورتنو آسانسيون پاراگوئه قرار دارند. به دليل همين آمار دور از ذهن است كه كارشناسان در مورد اعتبار فهرست هاي ارائه شده از سوي فدراسيون آمار و ارقام ابراز ترديد مي كنند. با اين حال مقامات اين فدراسيون معتقدند كه در محاسبات آنها خطاهاي انساني دخيل نيست و تمام محاسبات به صورت علمي صورت مي گيرد. در پايگاه اينترنتي اين فدراسيون آمده است: فهرست باشگاههاي برتر جهان نشان دهنده سطح واقعي تيم ها بدون در نظر گرفتن ملاحظات و فشارهاي جانبي است. كارشناسان اين فدراسيون به صورت كاملا عادلانه و ژرف، گزارش عملكرد تيم ها را ارائه  مي دهند و نظرات شخصي آنها در اين گزارشها دخيل نيست.
به هر صورت حالا كه آمارگيري ژرف اين فدراسيون، ليورپول را به عنوان برترين باشگاه فوتبال جهان معرفي كرده است حتما بايد در اين آمارگيري اشكالي وجود داشته باشد. اين باشگاه بين ماه نوامبر سال ۲۰۰۴ تا اكتبر سال جاري ميلادي ۱۸ بار شكست خورد، با اين حال طي اين مدت به عنوان برترين باشگاه فوتبال جهان معرفي شده است. جالب تر اينكه ليورپول در برابر تيم هاي گمنامي همچون زسكا صوفيه، برنلي، فولهام و كريستال پالاس شكست خورده است.
يان گارلاند نماينده فوتبال ولز در اين فدراسيون مي گويد: برخي ازكارشناسان رده بندي اعلام شده را بسيار عجيب مي دانند، اما بايد در نظر داشت كه اين فهرست ماه به ماه تغيير مي كند و چون ليورپول در ليگ قهرمانان اروپا موفق بود جاي تعجب ندارد كه اين تيم در صدر جدول رده بندي قرار گيرد. البته ما هم قبول داريم كه ليورپول در ليگ قهرمانان موفق بوده است اما آيا واقعا اين باشگاه برترين باشگاه فوتبال جهان است؟
به هر حال گارلاند هم مي پذيرد كه فهرست اعلام شده تنها با در نظر گرفتن فرمولي كه از آن براي محاسبه جايگاه تيم ها استفاده مي شود معتبر است و چون در رده بندي اعلام شده تيم هايي چون ليورپول، اينترميلان و زسكاي مسكودر ميان ۶ تيم برتر قرار دارند شايد نياز به بازنگري اين فرمول در آينده اي نزديك احساس شود.
با اين حال دكتر آلفردو پوگ كه مخترع اين فرمول است تحت تاثير انتقادات كارشناسان قرار نمي گيرد و به كار خود ادامه مي دهد. او به ندرت با رسانه هاي گروهي مصاحبه مي كند و حتي بسيار كم در اماكن عمومي ظاهر مي شود. او اين فدراسيون را ۲۱ سال قبل در لايپزيك واقع در خاك آلمان شرقي سابق تاسيس كرد. او پس از تلاش بسيار موفق شد گروهي از متخصصان مشهور سراسر جهان در حوزه آمار را گرد هم آورد. به دليل همين ارتباطات بين المللي بود كه پليس مخفي آلمان شرقي(استازي) به وي مشكوك شد و اريش هونكر رهبر آن زمان آلمان شرقي به او كارت قرمز نشان داد و وي روانه آلمان غربي شد.
بر خلاف ورزش هايي چون كريكت و بيسبال، در فوتبال چندان به آمار و ارقام توجهي نمي شود و به همين دليل زماني كه مثلا اعلام مي شود «روي كارول» دروازه بان پراشتباه منچستريونايتد دروازه بان بهتري نسبت به «پتر چك» دروازه بان چلسي است همگان متعجب مي شوند. همچنين اگر به صورت آماري به مقايسه «داريوس واسل» و «تيري هانري» پرداخت آنگاه بايد بدون ترديد اعلام كرد كه «واسل» مهاجم بهتري نسبت به «هانري» است.
از سوي ديگر هدف اصلي مقامات فدراسيون بين المللي آمار و ارقام فوتبال، انتشار تاريخ فوتبال كشورهاي مختلف جهان است اما متاسفانه همگان تصور مي كنند كه تنها كاركرد اين فدراسيون رتبه بندي باشگاههاي فوتبال جهان مي باشد.
شايد در نظر بسياري از طرفداران فوتبال در جهان، حفظ و نگهداري تاريخ فوتبال جهان كاري بيهوده باشد اما با گذر زمان ارزش اين كار مشخص مي شود. مثلا در حال حاضر اغلب طرفداران فوتبال مي دانند كه تيري هانري ركورد گلزني «يان رايت» را در باشگاه آرسنال شكست؛ اما كمتر كسي مي داند كه «رايت» موفق به شكست ركورد چه كسي شد. شايد باور اين موضوع دشوار باشد اما «رايت» تنها ۸ سال قبل موفق به شكستن ركورد «كليف باستين» شد. حال اگر مرجعي چون فدراسيون بين المللي آمار و ارقام فوتبال براي ثبت ركوردهايي مشابه وجود نداشته باشد آنگاه يك تماشاگر جوان از كجا مي تواند به اين اطلاعات دست يابد. البته آمار و ارقام هرگز نمي توانند بيانگر استعداد شگرف «پوشكاش» و يا خلاقيت «داسيلوا» باشند اما حداقل با استناد به اين آمار و ارقام مي توان هويت آنان را حفظ كرد تا اينكه هرگز به فراموشي سپرده نشوند. «داسيلوا» بهترين گلزن جام جهاني در سال ۱۹۳۸ بود و «پوشكاش» نيز در ۸۴ بازي ملي ۸۳ گل به ثمر رساند. با توجه به اينكه فدراسيون آمار و ارقام تمام ركوردها را ثبت مي كند بايد اطمينان داشت كه هرگز اين اعداد و ارقام پاك نشود.
به همين دليل نبايد فدراسيون فوق را يك فدراسيون بيهوده كه تنها رده بندي باشگاههاي جهان را تعيين مي كند معرفي كرد. آنچه باعث شيفتگي مردم به ورزش فوتبال مي شود ابعاد متافيزيكي آن از جمله شور، هيجان، احساسات، زيبايي و خاطرات است اما آنچه باعث ماندگاري اين رشته ورزشي خواهد شد جنبه فيزيكي آن كه همان آمار و ارقام است خواهد بود.
چگونگي تعيين جايگاه تيم ها
رده بندي باشگاههاي جهان براي اولين بار در سال ۱۹۹۱ آغاز شد. در اين رده بندي عملكرد تيم ها طي ۱۲ ماه اخير در رقابتهاي قاره اي، بين قاره اي، ليگ  داخلي و همچنين جام حذفي مورد بررسي قرار مي گيرد. البته در برخي از كشور ها چندين رقابت حذفي انجام مي شود كه جامي كه توسط فدراسيون فوتبال آن كشور برگزار مي گردد لحاظ مي شود. همچنين عملكرد باشگاهها در رقابتهاي جام حذفي از مرحله يك شانزدهم به بعد محاسبه مي شود. البته اگر نتيجه بازي در رقابتهاي جام حذفي در ضربات پنالتي تعيين بشود آنگاه نيمي از امتيازات مصوب به باشگاه برنده تعلق خواهد گرفت. البته بايد توجه داشت كه ضريب محاسبه امتياز در رقابتهاي داخلي كشورها با يكديگر تفاوت دارد. بر اين اساس فدراسيون بين المللي آمار و ارقام ليگ كشورهاي مختلف را به چهار سطح تقسيم كرده است. در كشورهايي كه ليگ آنها درجه يك محسوب مي شود براي هر برد ۴ امتياز و براي مساوي ۲ امتياز در نظر گرفته مي شود. اما در ليگ درجه دو، امتياز هر برد ۳ امتياز است و براي هر تساوي ۵/۱ امتياز در جدول رده بندي در نظر مي گيرند. به همين ترتيب امتياز برد در ليگ هاي درجه سه و چهار به ترتيب ۲ و يك امتياز است.
در رده بندي فدراسيون بين المللي آمار و ارقام فيفا ليگ كشورهاي مختلف به چهار سطح تقسيم شده است. به همين دليل برد هر تيم در ليگ كشوري كه درجه يك است ۴ امتياز ارزش دارد و ارزش تساوي ۲ امتياز و باخت صفر امتياز مي باشد. اما در يك ليگ درجه دو ارزش هر برد ۳ امتياز، تساوي ۵/۱ امتياز و باخت بدون امتياز مي باشد و به همنن صورت ارزش برد در ليگ هاي درجه سه و چهار به ترتيب به دو و يك امتياز كاهش مي يابد.
در بازيهاي قاره اي امتيازات باشگاهها بدون در نظر گرفتن سطح ليگ كشور مورد نظر محاسبه مي گردد و هنگامي كه يك بازي مساوي مي شود تيم ها نيمي از امتياز موجود را به خود اختصاص مي دهند و براي شكست امتيازي در نظر گرفته نمي شود. همچنين در بازيهايي كه نتيجه آن در ضربات پنالتي مشخص مي شود امتياز مساوي ميان تيم ها تقسيم مي گردد. در رقابتهاي قاره اي كنفدراسيون فوتبال آسيا، آفريقا و همچنين كونكاكاف، نحوه امتيازدهي به تيم ها يكسان است، يعني براي هر برد ۸ امتياز و براي تساوي ۴ امتياز لحاظ مي شود در حاليكه در منطقه كارائيب و اقيانوسيه براي هر برد ۴ و براي هر مساوي ۲ امتياز در نظر مي گيرند. در رقابتهاي آمريكاي جنوبي سهم هر تيم از برد ۱۲ امتياز و از تساوي ۶ امتياز است اما در قاره اروپا اين عدد به ترتيب ۱۴ و ۷ امتياز مي باشد.
البته نحوه امتيازدهي تيم ها در رقابتهاي بين قاره اي متفاوت است؛ به عبارتي ديگر در رقابتهاي جام باشگاههاي جهان كه توسط فيفا برگزار مي شود سيستم امتيازدهي با محاسبه توسط امتيازاتي كه براي برد و تساوي در رقابتهاي قاره اي به تيم ها تعلق مي گيرد تعيين مي شود. از سوي ديگر امتياز رقابتهايي كه توسط كنفدراسيونها و يا فيفا برگزار نمي شود در اين رده بندي محاسبه نمي گردد.
به گفته مسئولان فدراسيون آمار و ارقام، اين رده بندي يك رده بندي بسيار علمي و دقيق است كه با بيطرفي كامل و بدون لحاظ كردن فشارها و امتيازات جانبي، جايگاه واقعي باشگاهها را در سطح فوتبال جهان نمايش مي دهد.
سهم قاره ها در رده بندي اعلام شده
در آخرين رده بندي منتشر شده توسط فدراسيون آمار و ارقام، ۱۰۰ تيم اول جدول رده بندي را تيم هايي از ۳۴ كشور تشكيل مي دهند كه ۷۰ تيم از منطقه اروپا، ۲۴ تيم از آمريكاي جنوبي، سه تيم از منطقه كونكاكاف، ۴ تيم از آفريقا و يك تيم از آسيا است. اما اگر بخواهيم به بررسي سهميه كشورها در ميان ۱۰۰ تيم برتر فوتبال جهان بپردازيم به اين نتيجه خواهيم رسيد كه كشور اسپانيا با برخورداري از۱۰ نماينده درميان ۱۰۰ تيم برتر فوتبال جهان پيشتاز است و كشورهاي انگليس، ايتاليا و برزيل هر يك با ۸ نماينده در مكان دوم جاي دارند. همچنين كشورهاي فرانسه و آلمان هر يك ۶ نماينده و كشورهاي كلمبيا، آرژانتين و هلند صاحب پنج، چهار و چهار نماينده در ميان ۱۰۰تيم برتر فوتبال جهان مي باشند. در ميان تيم هاي آسيايي تيم العين امارات در رده اول جاي دارد و تيمهاي شاندونگ چين و سووان كره جنوبي دوم و سوم هستند. همچنين در رده چهارم تيم هاي آسيايي تيم پاس ايران قرار دارد.
آخرين رده بندي باشگاههاي جهان
۱- ليورپول انگليس
۲- اينترميلان ايتاليا
۳- بايرن مونيخ آلمان
۴- ميلان ايتاليا
۵- منچستريونايتد انگليس
۶- زسكا مسكو روسيه
۷- ليون فرانسه
۸- آرسنال انگليس
۹- بوكاجونيورز آرژانتين
۱۰- ويا رئال اسپانيا
۱۱- سائو پائولو برزيل
۱۲- چلسي انگليس
۱۳- آيندهوون هلند
۱۴- آلكمار هلند
۱۵- اوسر فرانسه
۱۶- اسپورتينگ ليسبون پرتغال
۱۷- نيوكاسل انگليس
۱۸- موناكو فرانسه
۱۹- يونتوس ايتاليا
۲۰- اينتر ناسيونال پورتو برزيل
۲۱- وردربرمن آلمان
۲۲- فلوميننسه برزيل
۲۳- شاختار اوكراين
۲۴- آستريا وين اتريش
۲۵- رئال بتيس اسپانيا
۲۶- ريور پلاته آرژانتين
۲۷- سلتيك اسكاتلند
۲۸- بارسلونا اسپانيا
۲۹- سرو پورتنو پاراگوئه
۳۰- شالكه آلمان
۳۱- رئال مادريد اسپانيا
-
۱۶۲- پاس ايران
۳۳۷- سپاهان ايران

با آنكه رده بندي باشگاههاي جهان كه هر ماه از سوي فدراسيون بين المللي آمار و ارقام فيفا منتشر مي شود آيينه تمام نماي قدرت باشگاههاي فوتبال جهان نمي باشد و برخي از باشگاهها و كارشناسان به آن معترض هستند اما بايد صادقانه پذيرفت كه درصد خطاي اين رده بندي چندان هم بالا نيست و به همين دليل قابل استناد مي باشد. به عبارتي ديگر ضريب خطاي اين جدول حداكثر ۵ رتبه است. مثلا ممكن است در مورد جايگاه تيمي مانند منچستريونايتد در اين رده بندي حداكثر ۵ رده اشتباه شده باشد.
به هر حال با نگاهي گذرا به اين رده بندي مي توان اينگونه نتيجه گيري كرد كه اغلب باشگاههاي مطرح كشورهاي جهان در اين رده بندي حضور دارند به همين دليل به صورت ناخودآگاه انتظار مي رود كه دو تيم پرطرفدار ايران يعني استقلال و پرسپوليس نيز در اين رده بندي حضور داشته باشند. اما متاسفانه هنگامي كه فهرست اعلام شده را از رتبه نخست تا رتبه سيصدو پنجاهم مرور مي كنيم اثري از نام اين دو تيم نمي بينيم. اين در حالي است كه ليگ ايران يك ليگ درجه دو به شمار مي آيد و همانگونه كه قبلا به آن اشاره شد، ضريب امتيازات باشگاههاي ايراني در اين رده بندي بالاست و براي هر برد ۳ امتياز و براي هر نتيجه مساوي ۵/۱ امتياز محاسبه مي گردد. با اين حال باز هم اثري از اين دو تيم پر طرفدار به چشم نمي خورد. اما جالب اينكه در جدول منتشر شده از سوي فدراسيون آمار و ارقام دو نماينده از كشور ايران به چشم مي خورد كه تيم پاس در رده يكصد و شصت و دوم و تيم سپاهان در رده سيصدو سي و هفتم قرار دارند. اما به چه دليل اين دو تيم در اين رده بندي حضور دارند اما نامي از تيم هاي پرسپوليس و استقلال برده نشده است. حضور باشگاهها در رقابتهاي قاره اي از اهميت خاصي در اين رده بندي برخوردار است چون به عنوان نمونه براي پيروزي هر نماينده كشور ايران در رقابتهاي جام باشگاههاي آسيا ۸ امتياز محاسبه مي گردد در حاليكه پيروزي همين تيم در ليگ ايران تنها سه امتياز ارزش دارد. در حقيقت حضور دو تيم سپاهان و پاس در رقابتهاي آسيايي طي يكسال اخير باعث شده تا اين تيم ها در جدول رده بندي صعود كند در حاليكه غيبت دو تيم استقلال و پرسپوليس در رقابتهاي باشگاهي در قاره آسيا باعث حذف آنها از رده بندي فوق شده است. به هر حال اين رده بندي هشداري جدي براي اين دو تيم پر طرفدار است و در واقع نشان دهنده عملكرد نه چندان مطلوب آنها در يكسال اخير مي باشد.
اين روزها كه انتقادات از تيم ملي بالا گرفته كمتر كسي به اين موضوع اشاره مي كند كه يكي از دلايل پسرفت تيم ملي از لحاظ فني در چند ماه اخير نزول دو تيم استقلال و به ويژه پرسپوليس بوده است. در گذشته حداقل نيمي از بازيكنان تيم ملي را بازيكنان دو تيم پر طرفدار تهراني تشكيل مي دادند اما امروزه آنها در مجموع به تعداد انگشتان يك دست در تيم ملي نماينده دارند. بدون ترديد بايد اين واقعيت را پذيرفت كه به موازات ضعف دو تيم پرسپوليس و استقلال تيم ملي نيز ضعيف شده است.
در يك كلام غيبت اين دو تيم را بايد در جدول رده بندي فدراسيون آمار و ارقام جدي گرفت. اگر روزي به عنوان مثال تيم هاي منچستريونايتد، آرسنال و يا چلسي در اين رده بندي حضور نداشته باشند آنگاه بايد نگران كيفيت ليگ برتر و وضعيت اين تيم ها بود. به همين دليل غيبت دو تيم پرطرفدار فوتبال ايران كه طرفداران آنها تقريبا به اندازه نيمي از جمعيت كشور است هشداري بسيار جدي براي مسئولان اين دو باشگاه و كل فوتبال ايران به شمار مي آيد و نبايد به سادگي از كنار اين موضوع عبور كرد.