|
خواب خوش؛ ارمغان دستان ماهر
لحاف و تشك هاي قديمي اين روزها كمتر مورد اقبال عمومي است در حالي كه از نظر قيمت چندان با نمونه هاي ماشيني تفاوت ندارد
|
|
|
شاغلان اين حرفه براي آنكه به دنبال تغيير سليقه بازار بي رزق و روزي نمانند، به ساخت تشك هاي خوشخواب رو آورده اند كه با صرف مواد اوليه و زمان كمتر، مقرون به صرفه تر نيز هست
هنوز هم بعد از سالها، شب يلدا دور كرسي خانه مادربزرگ صبح مي شود. ميان آجيل، هندوانه خوردن و برفي كه بي وقفه مي بارد، گرماي دور هم بودن زير لحاف كرسي، صفاي يك شب به يادماندني را رقم مي زند. قديمي ها مي گويند: آن وقت ها كه گاز نبود، زمستان هم چند متر برف مي نشست روي زمين، تنها پناه شب هاي سرد، لحاف هاي ضخيم بود كه هيچ سرمايي از منافذش عبور نمي كرد. اين روزها اما ديگر مثل آن روزها سرد نيست. با اين حال زمستان ها كه به خانه قديمي ترها مي رويم، شب را با تشك يا لحاف مخملي كه با مرواريدهاي ريز و درشت تزئين شده، مي گذرانيم. اگر ميهمان، عزيزكرده يا تازه عروس و داماد باشند كه زيباترين و تميزترين لحاف و تشك ها را به او اختصاص مي دهند. اين سنت هاي زيبا هنوز هم كمابيش رعايت مي شوند. اگرچه اين روزها با وجود تشك هاي خوشخواب و پتوهاي آماده پشم شيشه، لحاف و تشك كمتر استفاده مي شود، اما هنوز هم در جهيزيه عروس ها حتما لحاف وجود دارد، حتي برخي خانواده ها يا قوميت هاي ايراني، سمبل اسباب زندگي تازه را لحاف عروس مي دانند و با ظرافت و حساسيت خاصي به آماده كردن آن مي پردازند.
دخل و خرج لحاف دوزها
صداي كمان پنبه زني لحاف دوز (نداف) كه در حياط مشغول دوختن لحاف و تشك ها بود، هنوز هم توي گوشم مي پيچد. صداي عيد بود. ساعت ها كنج حياط سرگرم لحاف ها، تشك ها و متكاها مي شد. سوزن، انگشتدانه، قيچي، چوب و كمان پنبه زني و پنبه هاي سفيد و نرم، دور و اطرافش پراكنده بودند. لحاف دوز كه در پايان روز مي رفت، خواب نرم و آرام شب زير نور مهتاب را براي ما به يادگار گذاشته بود.
هنوز هم گاهي اوقات نزديك عيد كه مي شود، صداي لحاف دوزهاي رهگذر كه با كمان پنبه زني در كوچه ها گذر مي كنند، در هوا مي پيچد كه پيش از به آواز درآوردن كمان پنبه زني شان، آمدن خود را خبر مي دهند، اما تعداد اين افراد و محل هايي كه به دوخت و دوز يا تعمير بساط خواب مي پردازند، اين روزها كمتر شده است. به بازار آمدن تشك هاي خوشخواب و پتوهاي پشم شيشه كه با قطر كم و وزن سبك، هيچ سرمايي را به خود راه نمي دهند، لحاف و تشك هاي قديمي را به گوشه انباري ها روانه كرده و كار و كاسبي دوزندگان آنها را كمتر كرده است.
اگرچه داخل مغازه پر از تشك، لحاف و متكاهاي دوخته شده است، اما لحاف دوز پير مي گويد: كار ديگر مثل سابق نيست، سفارش تشك و متكا كم نيست، اما دوختن لحاف فقط براي عروس سفارش داده مي شود يا لحاف هاي قديمي هستند كه براي تعمير آورده مي شوند. 45 سال از اولين روزي كه كمان پنبه زني را به دست گرفته، مي گذرد. سپيدي گرد و غبار پنبه ها و كرك ها بر سياهي موهايش نشسته است. اگرچه روزي 7 هزار تومان دستمزد مي گيرد، اما چرخ زندگي اش خوب نمي چرخد. هزينه كرايه ماشين از قيامدشت تا شرقي ترين نقطه تهران، فرستادن دو دختر جوان به خانه بخت و حمايت از پسري كه تازه از خدمت سربازي آمده است، در كنار ديگر مخارج زندگي، دخل و خرج متعادلي را براي او رقم نمي زند.
سفارش اسباب خواب
اگر كسي قصد سفارش لحاف داشته باشد، آلبوم كارهاي قبلي پيش روي او قرار مي گيرد. هر صفحه كه ورق مي خورد، طرحي متفاوت رو مي شود با رنگ هاي گوناگون: لوزي، چهاربته، عروس و داماد، پري دريايي، پرگل و طرح هاي ريز و درشت هندسي. برخي با دوخت تزئين شده اند و بعضي ديگر با كارهاي دستي مثل پولك، منجوق يا مرواريد دوزي. دستمزد تزئينات جدا از مواد مصرفي و دستمزد دوخت محاسبه مي شود. معمولا براي طراحي اين شكل و شمايل ها، 15 هزار تومان دريافت مي شود. البته اگر پيچيدگي طرح زياد باشد و به اصطلاح كار بيشتري ببرد، اين هزينه افزايش مي يابد. طرح ها معمولا از كليشه هاي خاصي پيروي مي كنند و سالي يك بار بنا به خواست بازار تغيير مي يابند. براي دوخت اسباب خواب، از پشم، پشم شيشه، پنبه، كرك و پر استفاده مي شود. هريك از اين مواد قيمت متفاوتي دارند. پشم شيشه كيلويي 3 هزار تومان، پنبه كيلويي 2 هزار تومان، پشم كيلويي 2 هزار و 800 تومان، كرك كيلويي يكهزار و 300 تومان و پر كيلويي يكهزار و 500 تومان است.
دستمزدها
از ميان مواد مصرفي، بيشترين دوام و ماندگاري را پشم دارد، بعد از آن پنبه، كرك و پشم شيشه هم مواد پردوامي به حساب مي آيند. پر نيز به طور انحصاري براي بالش استفاده مي شود، اما همه اين مواد پس از دوخت، بسته به ميزان مصرف از زمان هاي معيني نياز به باز شدن و در اصطلاح پنبه زني دارند. اين روزها كه استفاده از لحاف و تشك كمتر شده است، عمل پنبه زني به طور متوسط هر سه سال يك بار انجام مي شود. پيش از شست وشو نيز حتما بايد مواد داخل لحاف و تشك بيرون آورده و تنها پارچه رويه شست وشو شود. در صورت بروز مشكل و آسيب ديدن رختخواب مي توان با مراجعه به مغازه هاي دوزنده لحاف و تشك براي تعمير اقدام كرد. تعمير لحاف و تشك بين 12 تا 20 هزار تومان هزينه برمي دارد كه ممكن است كمي گران به نظر برسد، اما در تعيين اين قيمت، ميزان سختي كار تعمير نيز دخيل است. از آنجا كه بازسازي لحاف و تشك نياز به باز كردن و دوخت مجدد و به احتمال زياد صرف مواد مصرفي دارد، انجام تعميرات هزينه زيادي به دنبال دارد تا جايي كه گاه ممكن است سفارش لحاف و تشك جديد مقرون به صرفه تر تمام شود.
براي دوخت لحاف دونفره، سه كيلو و نيم مواد مصرف مي شود، لحاف يك نفره سه كيلو، لحاف بچه يك كيلو و نيم، تشك دونفره هشت كيلو، تشك يك نفره پنج كيلو و تشك بچه يك كيلو و نيم مواد اوليه لازم دارند. دستمزد دوخت نيز براي لحاف دونفره از 10 تا 20 هزار تومان، لحاف يك نفره 12 هزار تومان و لحاف بچه، 7هزار تومان محاسبه مي شود. دوخت تشك دونفره 3 هزار و 500 تومان، تشك يك نفره ۲ هزار و 500 تومان و تشك بچه يكهزار و 500 تومان هزينه برمي دارد. دستمزد دوخت براي هر عدد بالش نيز 500تومان است، البته در صورتي كه سفارش سرويس كامل داده شود، هزينه دستمزد كاهش مي يابد.
شاغلان اين حرفه براي آنكه به دنبال تغيير سليقه بازار بي رزق و روزي نمانند، به ساخت تشك هاي خوشخواب رو آورده اند كه با صرف مواد اوليه و زمان، كمتر مقرون به صرفه تر نيز هست. لحاف دوزهاي سنتي براي دوخت تشك هاي بدون فنر 30 هزار تومان و براي دوخت نوع فنردار آنها، 70 هزار تومان دريافت مي كنند.
شغلي كه آينده ندارد
در نگاهي به داخل مغازه هاي لحاف دوزي و افرادي كه در آن كار مي كنند، يك نكته، جلب توجه مي كند. بيشتر كساني كه به اين شغل مي پردازند، سن و سال بالايي دارند و جوان ها كمتر در ميان آنها ديده مي شوند. از سوي ديگر سختي هاي كار لحاف دوزي، گرد و خاكي كه در فضا جريان دارد، سينه اي كه در سالهاي پيري بيمار مي شود، سرفه هاي مداوم و دستمزدهاي پاييني كه كفاف زندگي را نمي دهند، پدران شاغل در اين صنف را نيز برآن مي دارد تا مانع حضور فرزندانشان در اين حرفه شوند. حتي مغازه داري كه به طور متوسط روزي 15 هزار تومان درآمد دارد، وقتي حساب كرايه مغازه و خرج زندگي را مي كند، درمي يابد كه معادله دخل و خرجش چندان هم متوازن نيست. روزگار سخت شده است. خرج ها بالاست، حتي وقتي كه كم توقع و قانع باشيد براي يك سفره نه چندان رنگين بايد هزينه هاي سرسام آوري را متحمل شويد، ولي روزگار را چه ديديد، شايد همين شغل قديمي كه براي بسياري از ما سرشار از خاطرات كودكي است، براي آنكه خاطره ساز كودكان امروز و فردا نيز باشد، به عنوان يك كار سنتي و سمبليك همچنان با رونق ادامه بيابد.
|
