استراتژيك سياست اعتمادسازي و تنش‌زدايي
(دوم بخش) فارس خليج و ايران‌ايران
:اشاره
جديد مناسبات ،"فارس خليج و ايران" مقاله نخست درشماره
آقاي تنش‌زدايي سياست به رويكردي با منطقه امنيت و صلح
همراه به سياست اين كه شد مطرح و واقع بحث مورد خاتمي
وجود به رفسنجاني آقاي دوره از خاتمي آقاي اعتمادسازي
پيش در و "ميانه‌روي" دوره يك شروع از حكايت و آمده
شماره در.دارد "عمل‌گرايي" بر مبتني خارجي سياست گرفتن
رويارويي برابر در تمدن‌ها گفت‌وگوي طرح بحث همچنين نخست
ما عصر در اينكه بر مبني توين‌بي از نكته‌اي با تمدن‌ها
شد ، واقع بررسي مورد است اجتنابناپذير ضرورتي همگاني صلح
اساس بر ايران منطقه‌اي مناسبات توسعه شماره اين در
.مي‌گذرد نظرتان از اعتمادسازي موردي بررسي‌هاي
انديشه گروه
موردي بررسي‌هاي:ايران منطقه‌اي مناسبات توسعه -3
اعتمادسازي
مدت كشيدن درازا به ايران‌و به عراق تجاوزكارانه حمله
آثار و عواقب طبعا و سال هشت تا كشور دو بين جنگ ،
امنيتي-سياسي روابط كه شد باعث آن از ناشي گوناگون
از قبل با مقايسه در منطقه كشورهاي با ايران
به.برسد خود ممكن وضعيت بدترين به (شاه دوران)انقلاب
در)سال 1366 در "فاجعه‌مكه" نامطلوب رخداد مثال ، عنوان
عدم و نامطلوب وضعيت از بارزي نمود (سعودي عربستان
منطقه ، كشوربزرگ دو روابط در موجود بدبيني و اعتماد
در كشور دو همين كه حالي در.بود سعودي عربستان و ايران
در دست -دهه 1970 در ويژه به و -انقلاب از قبل سال‌هاي
فارس خليج امنيتي ترتيب در تمام ، همكاري با و يكديگر دست
امنيت حفظ جدي و سنگين وظيفه ،"دوستوني نظام" به موسوم
آمريكايي‌ها نظر از كه داشتند ، عهده بر را منطقه
رهبران مكه ، فاجعه رخداد از پسبود موفق تجربه‌اي
سهميه‌بندي با بلكه نكرده ، بسنده عكس‌العمل اين به سعودي
حجاج "مشركين از برائت"سالانه مراسم كردن ممنوع و حجاج
و اختلال دچار را ايراني زائران حج انجام عملا ايراني ،
اقدامات مجموعه سعودي عربستان آن ، از پس.كردند مشكل
جهت رادر خود بين‌المللي و منطقه‌اي اقتصادي و سياسي
جمله از.كرد تشديد ايران اسلامي جمهوري حكومت بر فشار
ماه ارديبهشت در ايران با را خود سياسي روابط كه ، اين
از ايراني‌را ديپلمات‌هاي و كرد قطع (آوريل 1988)1367
.كرد خارج كشور آن
پذيرش با ايران بالاخره ساله ، يك تاخير يك از پس
پايان و (تيرماه 1367 پايان در)امنيت شوراي قطعنامه 598
گسترش و بهبود روي به جديدي دريچه عراق ، و ايران جنگ
منطقه كشورهاي با خود اقتصادي و امنيتي -سياسي روابط
خليج كشورهاي ساير همراه به نيز عربستان چنانكه.گشود
شديدا جنگ به بخشيدن پايان بر داير ايران اقدام از فارس
-سياسي روابط ازآن ، پس.كردند خوشوقتي ابراز و استقبال
و بهبود سوي به تدريج به منطقه كشورهاي با ايران اقتصادي
وعربستان كشورايران دو كه ، اين ويژه به.پيشرفت گسترش
درباره (1991)سال 1369 اواخر در مثبت ، اقدام يك در سعودي
مراسم برگزاري چگونگي و خود ديپلماتيك روابط سرگيري از
تاريخ 10 از كشور دو روابط سپس ، .رسيدند توافق به حج
و شد برقرار (مارس 1991 پايان) فروردين 1370
.شد بازگشايي كشور دو سفارتخانه‌هاي
دو خلال در ايران جديد جمهوري رييس رفسنجاني هاشمي آقاي
جنگ ان____پاي از پس خود هوري_______جم رياست دوره
ديگر نيز و (19891997/13761368)عراق و ران____اي
خود سياسي بيانات و موضع‌گيري‌ها در كشور سياسي رهبران
كشورهاي و ايران روابط تنش‌زدايي امر به بيشتر چه هر
بر آنان.پرداختند سعودي عربستان ويژه به و فارس خليج
معني به انقلاب صدور سياست كه داشتند تاكيد نكته اين
را خود و نيست ديگر كشورهاي داخلي امور در ايران مداخله
جمهوري رهبران اعتقاد به.دانستند مبرا دخالت اين از
:كه است اين اسلامي انقلاب صدور معناي ايران ، اسلامي
آنها"كه است صورت اين در و "سازيم نمونه را كشورمان"
تبعيت ما توسط شده عرضه الگوي از ناخواسته يا خواسته
"دهيم انجام بايد ما كه است چيزي آن تمام اينكرد خواهند
بهبود روند عطف نقطه سياسي ، تحليلگران ديدگاه از (16)
ملاقات از عبارت سعودي ، عربستان با ايران روابط
با (كشور دو شماره فرد)سعودي عربستان وليعهد اميرعبدالله
كنفرانس سازمان سران اجلاس در رفسنجاني هاشمي آقاي
.بود ماه 1376 فروردين در (پاكستان)اسلام‌آباد در اسلامي
همكاري و موافقت سعودي عربستان كه بود اجلاس اين خلال در
در اسلامي كنفرانس سران اجلاس هشتمين برگزاري با را خود
فصل سرآغاز حركت اين.نمود اعلام (درآذرماه 1376)تهران
.مي‌آيد شمار به كشور دو مناسبات در نويني
جمهوري رييس عنوان به سيدمحمدخاتمي حجت‌الاسلام انتخاب
روند در ديگر تحركي خرداد 1376 در ايران ونوانديش جديد
كشورهاي رهبران.كرد آغاز ايران منطقه‌اي خارجي سياست
در خاتمي آقاي چشمگير پيروزي فارس خليج حوزه عرب
ارسال با و گفتند تبريك را رياست‌جمهوري انتخابات
روابط كه كردند اميدواري ابراز جداگانه تبريك پيام‌هاي
انجام از پس روز چند تنها (17).يابد توسعه دوجانبه
در منطقه كشورهاي خارجه امور وزيران نيز ايران انتخابات
بررسي مورد را مذكور انتخابات نتايج رياض در خود اجلاس
جديد جمهوري رييس كه كردند اميدواري ابراز و داده قرار
.باشد فيمابين روابط در دوران‌پيشرفت طلايه‌دار ايران
تنش‌زدايي سياست از منطقه كشورهاي راستا ، همين در (18)
آن كرده ، استقبال گرمي به ايران جديد دولت اعتمادسازي و
اين به.نمودند ارزيابي كشور دو نزديكي روند جهت در را
منظور به را جديدي گام‌هاي بعدا آنان كه بود گونه
ايران با فرهنگي و اقتصادي سياسي ، روابط ارتقاي
حجم لحاظ به 1376-سال‌هاي 78 دوره ويژه بهبرداشتند
به استثنايي دوره دوجانبه ، فعاليت تنوع رفت‌وآمدهاو
براي شده ، انجام اقدامات از برخي چنانكه مي‌رود ، شمار
پيوسته وقوع به كشور دو روابط تاريخ طول در بار اولين
(19).است
تنش‌زدايي محوري وسياست خاتمي آقاي رسيدن قدرت به تاثير
آل خليفه حمدبن شيخ" كه است حدي به منطقه در وي
در(ژوئن 1995)قطر جديد امير و سابق وليعهد (الثاني)ثاني
اظهار آمريكايي‌واشنگتن‌پست روزنامه با مصاحبه‌اش
پايبند آمريكا با خود روابط به اينكه رغم به كه مي‌دارد
عراق و ايران جانبه دو مهار استراتژي نمي‌تواند اما است ،
با ديدارش آستانه در وي كند ، تاييد آمريكا سوي از را
:مي‌كند سفيدتوصيه كاخ در آمريكا جمهوري رييس كلينتون بيل
با بهتر پيوندهاي برقراري براي بايد متحده ايالات"
جمهوري رييس عنوان به خاتمي آقاي انتخاب از پس ايران
مورد در آمريكا ":كرد اضافه او ".كند تلاش ايران جديد
(20)".ندارد توجيهي دليل هيچ ايران قبال در سياست‌هايش
كل‌سعودي دبير "الحجيلان جميل شيخ" رابطه ، همين در
آقاي انتخاب از پس دوماه حدود فارس خليج همكاري شوراي
حفظ در ما و است ما بزرگ همسايه ايران:داشت اظهار خاتمي
:افزود ويهستيم مشتاق طرف دو منافع اساس بر روابط
و ايران روابط نيستند مايل همكاري شوراي عضو كشورهاي
ما.بماند باقي تيره منطقه بر آن اثرات دليل به آمريكا
درگيري‌هاي از دور به و سلامت منطقه مي‌خواهيم
(21).باشد بين‌المللي
خليج كشورهاي و ايران سياسي مناسبات عطف نقاط از يكي
اسلامي كنفرانس سران اجلاس هشتمين تشكيل از عبارت فارس
مسئولان يا و رهبران كه بود تهران در آذرماه 1376 در
خلال در.كردند شركت آن در منطقه كشورهاي سياسي اول طراز
كشورهاي نمايندگي هيات‌هاي روساي مذكور ، اجلاس برگزاري
مذاكره و ملاقات مجزا طور به خاتمي آقاي با فارس خليج
پيشرفت به رو و روشن آينده‌اي بيانگر آنها همگي كه كردند
در ايران جمهوري رئيس جمله ، از.بود فيمابين روابط در
سرپرست و سعودي عربستان وليعهد عبدالله امير با ديدار
ضرورت به اشاره ضمن تهران ، اجلاس در كشورش نمايندگي هيات
نيز و سعودي عربستان و ايران كشور دو هماهنگي و اتحاد
به كه شد سياست‌هايي اتخاذ خواستار اسلامي كشورهاي تمام
به بايد":گفت وي.كند كمك كشور دو ميان تفاهم ايجاد
سربلندي دوران مي‌خواهيم كه آينده‌اي كنيم ، نگاه آينده
شيخ" با ديدار در خاتمي آقاي ضمنا (22)".باشد كشور دو
در مي‌خواهيم ما:گفت قطر امير "آل‌ثاني خليفه حمدبن
و باشيم داشته حضور منطق و قوت با بين‌المللي عرصه
قطر امير.است تشنج‌زدايي ما نظر از نيز محور عمده‌ترين
يك عنوان به ايران به همواره ما":گفت ديدار اين در نيز
(23)".مي‌كنيم نگاه برادر و قوي نيرومند ، اصلي ، كشور
سعودي عربستان و ايران جديد مناسبات مهم موارد جمله از
هاشمي حجت‌الاسلام سفر منطقه ، مهم كشور دو عنوان به
هيات يك راس در نظام مصلحت تشخيص مجمع رئيس رفسنجاني
(24).بود سعودي عربستان به ماه 1376 اسفند در بلندپايه
اظهار هاشمي آقاي با ديدار در كشور آن پادشاه فهد ملك
اسلام جهان و منطقه مهم كشور دو عربستان و ايران:داشت
:جمله از علاقه مورد مسائل تمام مورد در بايد و هستند
مساعي تشريك منطقه‌اي مسائل و دوجانبه روابط اوپك ، نفت ،
(25).باشند داشته بيشتري مشورت‌هاي و
در موجود تنش سال دو حدود پي در كه اين ديگر مهم رخداد
سطح كاهش و (بعد به سال 1375 از) بحرين و ايران روابط
حفاظت دفتر) ممكن سطح پائين‌ترين به فيمابين سياسي روابط
را خود جديد سفير مهرماه 1377 در ايران بالاخره ،(منافع
جديد سفير (26)كرد معرفي كشور آن به و انتخاب بحرين در
استوارنامه ماه 1377 بهمن اوائل در نيز ايران در بحرين
(27).كرد (خاتمي) ايران جمهوري رئيس تقديم را خود
كشورهاي با ايران سياسي روابط گسترش و بهبود روند اوج
منطقه عرب كشور چند به خاتمي آقاي مسافرت منطقه
و قطر سعودي ، عربستان) فارس خليج و (سوريه) خاورميانه
جمله از سفر اين.بود ماه 1378 ارديبهشت پايان در (بحرين
پس سعودي عربستان از ايراني مقام بالاترين ديدار اولين
استقبال سعودي رهبران لذا مي‌شد ، محسوب اسلامي انقلاب از
ملك كه چنان.آوردند عمل به ايشان از باشكوهي پذيرايي و
با خاتمي آقاي از استقبال براي عربستان پادشاه فهد ،
(28).بود شده حاضر فرودگاه در (ويلچر)چرخدار صندلي
سعودي عربستان پادشاه فهد ملك با ديدار در خاتمي آقاي
شكل‌گيري شاهد (1378) اخير سال در كه كرد خاطرنشان
وي.هستيم منطقه كشورهاي ميان روابط در فضا مناسبترين
را بيشتري امنيت رياض -تهران بيشتر هرچه نزديكي:افزود
متقابلا نيز فهد ملك.مي‌آورد ارمغان به منطقه براي
بالاترين در حاضر حال در رياض -تهران روابط:داشت اظهار
روابط هستند مصمم كشور دو و است درجه ممتازترين و حد
كشور دو سفر ، اين جريان در (29).دهند گسترش را فيمابين
و دوجانبه مناسبات مثبت روند به بخشيدن سرعت راه در
استمرار فرهنگي ، و اقتصادي تجاري ، همكاري‌هاي گسترش
موارد و اسلامي كنفرانس سازمان و (30)اوپك در همكاري
بيانيه در كه آوردند عمل به توافق‌هايي و مذاكرات ديگر
از پس روز چند كه است تذكر قابل (31).شد منتشر مشتركي
سعودي عربستان خارجه امور وزير خاتمي ، آقاي اخير مسافرت
سعودي عربستان به ايران جمهوري رئيس سفر:داشت اظهار
(32).است شده كشور دو ميان اعتماد برقراري باعث
اسدي بيژن دكتر
:يادداشت‌ها
.ص 88 پيشين ، احتشامي ، انوشيروان.16
ديگر ، خبرگزاري‌هاي و ايران اسلامي جمهوري خبرگزاري.17
(1/3/1376)
.(11/3/1376) خبر مركزي واحد.18
سوي به عربستان و ايران اسلامي جمهوري" فرازمند محمد.19
شماره سال 13 ، خارجي ، سياست مجله ،"همكاري جديد افق‌هاي
.صص 22421 ،(تابستان 1378) 2 ،
.(21/3/1376) اطلاعات روزنامه.20
.(14/5/1376) يونايتدپرس خبرگزاري21
.(18/9/1376) خبر مركزي واحد.22
.(19/9/1376) خبر مركزي واحد.23
جمعه امام "حذيفي شيخ" مسافرت ، اين در متاسفانه.24
حضور در مسجدالنبي‌و محل در جمعه خطبه‌نماز در مدينه
معرفي دين از خارج را شيعيان وي ، همراهان و هاشمي آقاي
مسيحيت و يهوديت از بيش اسلام براي را آنها زيان و كرد
اقامه ادعا ، اين به نسبت ايراني هيات عكس‌العمل !دانست
.بود مسجدالنبي ترك و نماز فراداي
.(4/12/1376) اسلامي جمهوري روزنامه.25
(26/7/1377) رويتر خبرگزاري.26
.(7/11/1377) اطلاعات روزنامه.27
در هم‌گرايي‌ها و واگرايي‌ها".كاظمي اخوان بهرام.28
سال خاورميانه ، مطالعات فصلنامه "عربستان و ايران روابط
.ص 134 ،(تابستان 1379) شماره 2 ، 7 ،
.(26/2/1378) اسلامي جمهوري خبرگزاري.29
تشريك و همكاري مورد در سابق و اخير توافق رغم به30
عهد شاهد بعدا متاسفانه اوپك ، امور در كشور دو مساعي
موارد كنار در) امر اين در سعودي عربستان آشكار شكني
برگزاري از پيش ماه چند كشور دو چنانكه بوده‌ايم ، (ديگر
در اوپك ساله سه رياست كه بودند كرده توافق اوپك اجلاس
و ايران نامزد بين ترتيب به ساله شش متوالي دوره دو
اخير اجلاس در سعودي عربستان اماشود تقسيم عربستان
براي ونزوئلا نماينده دبيركل طرح با (پاييز 1379) اوپك
را خود قبلي دوجانبه توافق واقع در سمت ، اين احراز
.گرفت ناديده
.ص 433 پيشين ، فرازمند ، محمد.31
.(30/2/1378) رسالت روزنامه.32
|
