عرب مسلمانان آثار در شرقي غني فرهنگ
جهان نقاشي بين‌المللي همايش نخستين برپايي مناسبت به
اسلام
صالحي شراره اثر - كربلا عاشقانه‌هاي
كه اسلام جهان نقاشي بين‌المللي همايش نخستين در ;اشاره
نقاشي بين‌المللي دوسالانه نمايشگاه اولين مناسبت به
شد ، برگزار تهران معاصر هنرهاي موزه در اسلام جهان
هنر رشته خارجي و داخلي كارشناسان و صاحبنظران از عده‌اي
.پرداختند خصوص اين در مقالاتي ارائه و سخنراني ايراد به
نيز هنر دانشگاه مدرس و نقاش صالحي شراره ميان ، اين در
در.پرداخت تونس معاصر نقاشي درباره مقاله‌اي ارائه به
عنوان به تونس در نقاشي هنر معرفي بر علاوه مطلب ، اين
همايش و نمايشگاه در كننده شركت مسلمان كشورهاي از يكي
آشنا نيز كشور اين هنرمندان و هنر ويژگيهاي با مذكور
بسياري تاثيرپذيري به اشاراتي مقاله اين همچنين.مي‌شويم
و دارد افريقا شمال ويژه فرهنگ از اروپايي هنرمندان از
آسيا هنر بر مبتني كه مدرن دوره در غرب هنر درخشش به نيز
.مي‌كند اشاره است ، بوده هنرآفريقا و
هنري گروه
در.آفريقاست شمال ناحيه شاخص كشور چهار از يكي تونس ،
.مي‌شويم روبه‌رو تونس با مراكش و الجزاير مصر ، كنار
مداوم صورت به و دارد زمينه‌بيقراري تاريخي نظر از تونس
اولين.است بوده مختلف حكومتهاي و اقوام تهاجم مورد
مسيح ميلاد از قبل به 3000 مربوط تونس در تمدن نشانه‌هاي
مديترانه كناره بودند دريانورد قومي كه فينيقي‌ها.است
حكومتي اماپرداختند تجارت به و برگزيدند سكونت براي را
كند ، اداره را تونس كشور يكپارچه تشكل يك تحت توانست كه
است آن بيانگر تاريخي مكتوب مدارك و رومي‌هاست به مربوط
پنجم قرن سالهاي در روم معروف امپراتور "نين ژوستي" كه
اين در.مي‌كند تاجگذاري "كارتاژ" شهر در ميلاد از بعد
ها"نئورومن" غني بسيار هنري آثار مجموعه با كه است دوران
.مي‌شويم روبه‌رو
تونس حكومت "فاطميه" سلسله با عربها ميلادي ، هفتم قرن در
تونس در عربي زبان زمان ، آن از و مي‌گيرند اختيار در را
.هستند "بربر" نژاد از كشور اين مردم.مي‌شود رايج
مساعد هواي و آب جهت به كه وايكينگهايي از تيره‌اي
قوم اين اختلاط.كردند مهاجرت جنوب به شمال از مديترانه
فيزيكي ، خصوصيات در كه آورده وجود به را مردمي عربها ، با
.يگانه‌اند رفتار و آداب
در و مي‌راندند فرمان تونس بر هشتم قرن تا فاطميه سلسله
تركها دست به كشور اين كه است ميلادي پانزدهم قرن
مي‌يابد دوام قرن دو به نزديك ترك سلاطين حكومت.مي‌افتد
جزء الجزاير و تونس ميلادي سال 1658 در كه آن تا
هيجدهم قرن ميانه در.مي‌شوند فرانسه رسمي مستعمرات
ايتاليايي‌ها ، وسيله به كشور اين سال تقريبا 12 ميلادي
.مي‌شود اداره مشترك به‌طور فرانسوي‌ها و انگليسي‌ها
رقابتهاي موجب آن بسيار طبيعي منابع و منطقه جذابيت
قرن اواخر در.است كشور اين به يافتن تسلط براي فراوان
تا مي‌شود مسلط كاملا تونس به مجددا فرانسه ميلادي 18
كشاكش اين و مي‌افتد آلماني‌ها دست به تونس كه سال 1942
.دارد ادامه سال 1956 تا
استعمار عليه را زيادي استقلال‌طلبانه مبارزات تونس مردم
"بورقيبه حبيب" عهده به جريان اين رهبري.مي‌دهند انجام
رسما بسيار ، تلاشهاي از پس ميلادي سال 1957 در كه است
جمهوري" عنوان به موجوديت اعلام با را كشورش استقلال
تازه جمهوري اين جمهوري رئيس اولين و مي‌كند اعلام "تونس
.مي‌شود يافته ، تاسيس
هواي و آب و است كوهستاني تونس جغرافيايي موقعيت
اين مردم اصلي اشتغال كشاورزي و صيد.دارد مديترانه‌اي
اصلي محصولات جو و يونجه غلات ، زيتون ، انگور ، .است كشور
بخصوص و فسفات روي ، آهن ، بسيار معادن وجود.است تونس
ناحيه اين در نساجي صنعت.است كرده غني را تونس نقره
بندر تونس اصلي شهرهاي تمامي.دارد زيادي بسيار اهميت
،"سفاكس" است پايتخت كه "تونس" بندر از غير به.هستند
تجارت كه هستند مشهوري بنادر "سوسه" و "بيزرت" ،"جربا"
.است پررونق بسيار آنها در هم
اين در موجود تاريخي آثار مهمترين از "تيروان مسجد"
بناشده تونس در هجري سوم سده اوايل در مسجد اينكشوراست
.افريقاست قاره در مسلمانان مسجد اولين و
متعدد ، رواقهاي وسيع ، حياط مسجد ، شكل مستطيل نقشه
در جانبي ايوانهاي و است چوب از تماما كه داخلي تزئينات
اين در عجيبي معنوي فضاي و شده‌اند ساخته سادگي نهايت
مي نشان تيروان مسجد بزرگ حياط در گذري.مي‌زند موج مسجد
كنج‌ها ، سه ايراني ، مساجد بي‌نظير گنبدهاي كه دهد
به را مستقلي هنري ميراث چه...و الوان كاشيكاريهاي
.كرده‌اند عرضه جهان و اسلامي معماري
دو نرون هشتم ، لوئي كليساي كارتاژ ، موزه باردو ، موزه
موجبات از ديگر ارزشمند تاريخي بناهاي بسياري و بارون
.است تونس به توريستها فراوان جذب
كهن ديوارهاي.مي‌شود نو سرعت به تونس استعمار دوران در
قديمي محله‌هاي و مي‌ريزد فرو گذشته‌اند ، قرون ميراث كه
قبرستانهاي.مي‌شوند نوسازي و بازسازي ديگري از پس يكي
ديگر آنها ديدن كه هستند باغهايي امروز كارتاژ ، معروف
.نمي‌طلبد مردگان براي اشكي
هم با را انسانها روح عمق و شهر بدن مدرنيسم تب
هست ، آنچه از بايد اجبارا كه جديدي نسل.مي‌لرزاند
تن از را تونسي زيباي شده برودري جامه‌هاي بگيرد ، فاصله
تونس در كه هوايي اما.بپوشد غربي لباس و درآورد به
منش و زندگي شيوه دهشتبار هجوم برابر در دارد ، جريان
.است تونس از برداشت مهمترين اين و نمي‌بازد رنگ غربي‌ها
.مي‌گردد باز دور بسيار زمانهاي به تونس در تصويري سنتهاي
را نوگرايي از وجوهي هرچند نيز تونس معاصر تجسمي هنرهاي
نقاط بقيه و اروپا معاصر هنر با اما مي‌گذارند ، نمايش به
و كارتاژ موزائيكهاي در ريشه كه چرا.است متفاوت دنيا
.دارد تيروان شيشه پشت نقاشيهاي
شيوه‌هاي با پايه سه برروي نقاشي بيستم قرن آغاز در
هنرمندان ، با تونس رويارويي.شد وارد شرق به آن به وابسته
در كه مي‌آورد وجود به كشور اين هنر عرصه در را مشكلاتي
مكتب".مي‌شود ديده بيش و كم نيز شرقي كشورهاي ساير
.آمد وجود به دوم جهاني جنگ از پس واقع در "تونس نقاشي
.مي‌زد را اول حرف "تونسي ميهن‌خواهي" مكتب اين در
مثل جرياناتي تاثير تحت تونسي هنرمندان از بسياري البته
فردي هويت و اصالت اما گرفتند ، قرار اكسپرسيونيسم آبستره
ظهور و بروز اثر در هنرمند شخصيت كه شد سبب نقاشان اين
اثري با ندرت به ما تونسي نقاشي هنر در يعني.باشد داشته
يا تكرار را ديگري و !باشد داشته غيبت آن در هنرمند كه
.مي‌شويم روبه‌رو كند تقليد
و كشور اين هنر در اصيل و غني هويتي ماندگار بروز
تمامي كه بود چيزي آن قوي فوق‌العاده اجرايي شيوه‌هاي
كشور يك هنر با رويارويي براي مرا ساخته پيش از ذهنيت
زمين مشرق كه موضوع اين به علم حتي.كرد دگرگون مستعمره ،
زمينه مساعدترين همواره خود ديرينه تمدن و اصالت با
و آورده فراهم تاريخ طول در را بي‌بديل هنرمندان پرورش
از درجاتي به شرقي راز و پررمز هنرمندان زمان ، گذر در
ساخته بي‌قرين هنر درجهان را آنان كه يافته‌اند دست كمال
ايجاد من ذهن در را ديگري تصور بود نتوانسته نيز است ،
تاثير تحت شدت به مرا تونس هنر كه بود جهت همين بهكند
.قرارداد
خود ، به مخصوص ويژگيهاي با آفريقا شمال فرهنگ حقيقت در
.است كرده متحول را اروپايي هنرمندان از بسياري
"كلمه پل" سفر و بود مراكش هنر تاثير تحت بسيار "ماتيس"
در "كلمه".كرد تعيين را هنري‌اش زندگي مسير تونس به
:مي‌نويسد خاطراتش
رنگ و من آنجا پي‌بردم ، رنگ حقيقت به كه بود تونس در"
اين آثار معروفترين از كه "تيروان مسجد" تابلو "شديم يكي
.شد آفريده تونس در است ، هنرمند
و "كلمه" از پيش زمين مشرق هنري آثار به نسبت شيفتگي
.داشت وجود نيز "دولاكروا" و "رامبراند" در "ماتيس"
بر سوار شرقي مرد مسلمان ، شيخ چهار تخت‌شاهي ، بر تيمور
رامبراند كه مي‌دهند نشان "جهان شاه" تصوير يا و اسب
.است هندي و ايراني نگاره‌هاي تاثير تحت كاملا
بسيار الجزيره مردم زندگي روش و آداب به نيز دولاكروا
و گرفت بسيار بهره آنها از آثارش در و بود علاقه‌مند
دو موندريان و كاندينسكي كه كنيم فراموش نبايد
شرقي نگاره‌هاي سپرده دل خود آبستره ، هنر پيامبرگونه
.بودند
آسيا هنر بر مبتني مدرن ، دوره در غرب هنر درخشش واقع در
.بود آفريقا هنر و
مهارت و فلسفي بينش تونسي ، نقاش هنرمندان جستجوهاي در
را آنان كه است نكته‌اي اين و است آميخته هم با تكنيكي
معاصر اروپاي وكلا فرانسه بلژيك ، نقاشان با برابري در
در رهايي و آزادي و رنگها دربكارگيري قدرت.مي‌دهد قرار
.تونسي‌هاست نقاشي عمده مشخصات از كار
تصويري بيان گوناگون جلوه‌هاي استعمار ، تاثيرات عليرغم
.است گرفته مايه كشور اين سنتهاي و فرهنگ از همواره تونس
بر فقط كه آفتابي و مي‌شوند ديده تونس در فقط كه رنگهايي
...مي‌تابد آن‌گونه تونس
بروز و است انساني نگرانيهاي نقاش بيشتر تونسي نقاش
در بشري اضطرابات به جوابگويي براي هنر در توانا علاماتي
.است توجه خور
تريكي گويدر و هاجري احمد بوبانا ، حبيب الكمال ، رفيق
سالهاي به آنها درخشش كه هستند نقاشاني از نمونه‌هايي
.مي‌گردد باز شصت دهه آغازين
نقاشي عادت كردن عوض نوعي فقط تونسي نقاشان براي تجربه
.است شرقي فضاي بر مبتني تونس در تجربه.است نبوده
با "خوجا بل نجيب" و "توركي هدي" مثل تونس آبستره نقاشان
گرافيسم.شده‌اند موفق محلي هنري شيوه‌هاي از جستن ياري
حداقل سابقه‌اي تونس ، در دستي چاپهاي شيوه‌هاي انواع و
هنرهاي عرب ، دنياي در بطوركلي و تونس در.دارد ساله 600
مردم بين شناسي زيبايي حس درگسترش را اساسي نقش گرافيك
و چاپ انواع براي نيز لازم هنري آموزشهاي.دارند
.دارد وجود تونس در سري‌گرافي
هنرهاي و گرافيك به اخص طور به تونس در "آرويوان" مركز
.است يافته اختصاص آن به وابسته
امكان اين آنها ، شگفت‌آور مقاومت و تونسي‌ها سرزنده روح
.بنگرند خود به آزادانه كه آورده وجود به ايشان براي را
با عرب مسلمان هنرمند شناختي زيبايي و شرقي غني فرهنگ
كه همان‌طور هويداست ، تونسي‌ها نقاشي در آن خاص ريتمهاي
.كوفي خط در يا سنتي‌شان معماري در
فضاي باشد توانسته امريكايي نقاش "روتكو مارك" شايد
كه فضايي.كند منعكس آثارش در حدودي تا را شرقي لاهوتي
را خود بيشتري شدت و حرارت با تونسي ، نقاشي اثر در
.مي‌نماياند
شده بنا اسلامي فرهنگ برپايه تماما كه عربي خوشنويسي
هنر.است داشته بسزا تاثيري تونس نقاشي بر نيز است
و بوده مسلمانان خلاقيت و تفكرات از ملهم عربي خوشنويسي
نوعي مقدس ، و اصيل هنري.است يگانه‌اي زيباشناسي داراي
.مادي ابزاري با روحاني معماري
بيشتر عثماني شيوه به عربي خوشنويسي هنر معاصر دوران در
يا و رقاع ثلث مثل ديگر شيوه‌هاي اما.است شده شناخته
اهميت شيوه اين در نوشته يا خط خوانايي كه) خفي ثلث
كه كوفي (است غالب آن تزئيني وجه بيشتر و ندارد چنداني
شد شروع مراكش از و بوده مشهور مغربي كوفي به خطه اين در
از استفاده و است شده منتشر آفريقا شمال ناحيه تمام در و
همان كه طغري شيوه.دارد رواج نيز ايراني چيني‌هاي گره
اين خوشنويسي در نمودار بيشترين است عثماني شيوه اساس
و كوششها با مي‌كنند سعي تونسي خوشنويسان و دارد ناحيه
ارزشهاي با كه بيابند بياني شيوه ، اين در نوآوري‌هايي
.باشد تطبيق قابل معاصر زيبايي‌شناسي
اين و دارد تمام بروز و ظهور خوشنويسي در هنرمند فرديت
مسلمان كشور اين در كه بحرانهايي برابر در است واكنشي
.است شده پديدار آن سنتي فرهنگ عليه
.دارد تجسمي هنرهاي با نزديك پيوندي تونس در نيز ادبيات
را تونس تجسمي هنرهاي فضاي خوشنويسي و ادب واقع در
هنرمندان از يكي "منيرالقراني".كرده‌اند صحنه‌آرايي
خالصي ، شناسانه زيبايي منطق با درآثارش كه است خوشنويسي
اين در.مي‌كند ارائه نوين ساختي با را عربي خوشنويسي
بدوي" سوري برجسته هنرمند تلاشهاي نبايد البته عرصه
در عرب ادب و فرهنگ عصاره.داشت دور نظر از را "ديراني
كردن وارد با "القراني".مي‌گردد پديدار عربي خوشنويسي
را نويني فضاي خاص ريتمهاي و حروف بين ارتباطات و رنگ
گذشته فرهنگ بر مبتني آفرينشهاي اين.است كرده عرضه
چيزي آن عربي خوشنويسي جوهر اما مي‌طلبد ، را درخور توجهي
.مي‌بازد رنگ آن برابر در همچنان نوآوريها كه است
را ركود دوره تونس آبستره هنر هفتاد ، دهه آخر سالهاي در
از بعد اما.مي‌رسد بحران به نيز آن از پس و مي‌گذراند
رفيق محمود ، عمربن مثل برجسته‌اي نقاشان همت به سال چند
.مي‌گيرد جان دوباره سايرين و كمال
مردم و فلسطين نفع به فعالانه كه است نقاشي "توركي هدي"
در زندگي":مي‌گويد او است ، كرده تلاش هرزگوين و بوسني
به مي‌كنم نقاشي وقتي "است زندگي در فرم از بهتر فرم ،
.است كردن نگاه همين است مهم آنچه مي‌كنم ، نگاه خودم
كه زماني حتي است ، طبيعت تاثير تحت شدت به تونسي نقاش
همواره مي‌شود ، شناخته آبستره نقاش يك عنوان به كاملا
نيز تجريد اينكه نه مگر.دارد قلبش در ويژه جايي طبيعت
وآفتاب تونس طبيعت گرفته‌ايم؟آنهم طبيعت از كه است درسي
للوش ، ژول مثل را بسياري اروپايي نقاشان كه آن بي‌نظير
برژول ، پينون ، هيو ، سادا ، كورپورا ، بيسموت ، نلولوي و موزس
.است نموده خود شيفته را ديگر بسياري و ناكاشه ادگار
شيوه به بيشتر كه تونس از اروپايي نقاشان آثار مجموعه
.دل‌سپردگيهاست اين حاصل شده كار آبرنگ
فرهت ، صفيه بوشرل ، گرجي ، عبدالعزيز فرهت ، عمر توركي ، يحيي
نقاشي چهره‌هاي ديگر بسياري و زبيرتركي سالم ، علي‌بن
در را تونس نقاشان اتحاديه اولين كه هستند تونس معاصر
.آوردند وجود به سال 1958
و شرق هنر و فرهنگ تقابل براي نمونه بهترين تونسي‌ها هنر
گفت‌وگو ، براي تلاش و روح اصالت شدن گم اضطراب.است غرب
.هويت از پاسداري و تفاهم ايجاد براي گفت‌وگو
مسلمان شدم ، نقاش من شرق لطف به":مي‌گويد "توركي هدي"
مثل من براي بودن زبان فرانسه و است من اعتبار مايه بودن
اندازه يك به را غرب و شرق من.بود جهاني پاسپورت يك
".بشناسم بهتر را ديگري شدند باعث هريك چون دارم ، دوست
صالحي شراره
|
