توسعه و دولت
سنجابي عليرضا دكتر
:اشاره
:بگيريم نظر در مرحله سه اقتصادي برنامه هر براي اگر
و ايجاد صورت اين اجراء ، در و برنامه‌ريزي اهداف ، تعيين
معاصر ، دوره در.بود خواهد اساسي ضرورتي سياسي ثبات حفظ
نمودن هماهنگ سپس و سياسي ثبات ايجاد براي كلي مدل سه
:دارند وجود سياسي و اقتصادي حوزه‌هاي
اتحاد در استاليني رژيم مانند چپي ، دست تندرو رژيم (1
منظور به را انساني منابع همه سابق ، كه شوروي جماهير
.كرد قرباني اقتصادي گسترده اهداف از بعضي به دستيابي
با سرمايه‌داري چارچوب در كه راستي ، افراطي رژيم‌دست (2
سياسي ، و اجتماعي آزاديهاي براي شديد محدوديتهاي برقراري
.مي‌كند تعقيب را اقتصادي پيشرفت
را سياسي و اقتصادي پيشرفت هدفهاي كه دمكراتيك ، رژيم (3
.مي‌كند تعقيب همزمان و تدريجي طور به
رابطه يك برقراري منظور به و مدل سه اين گرفتن نظر در با
و اقتصادي علمي نظريه‌هاي و حاضر مقاله محتوي ميان علمي
دولت نقش به توجه با نظريه‌ها اين زير مقاله سياسي ، در
قرار مطالعه مورد سياسي و اجتماعي اقتصادي ، توسعه در
در سياست و بين‌المللي و داخلي مشكلات.مي‌گيرند
اين.است نظري مطالعه اين مشمول بين‌المللي و بعدداخلي
جهان در توسعه نظريه‌هاي بازنگري طريق از تحليل و تجزيه
اقتصاد ، در دولت دخالت گوناگون جنبه‌هاي دربردارنده سوم
جاي به بازار در دولت جايگزيني نقش افزايش در ويژه به
كلي عنوان دو تحت حاضر مقاله رو اين از است خصوصي بخش
.است گرديده تدوين اقتصادي توسعه و دولت
دولت -1
دو ميان دولت ، زمينه در بحث سياسي انديشه غربي سنت در
از كه دانشمنداني.است بوده جريان در انديشمندان از گروه
نقش كه آنهايي و مي‌كنند طرفداري دولت براي حداقل نقش
حداقل رويكرد.هستند قائل دولت براي بيشتري جويانه دخالت
آنها ، تازه‌ترين و ليبراليزم گوناگون رشته‌هاي با نقش
ايالات بريتانيا ، جمله از كشورها ، از بعضي در جديد راست
اين.مي‌گيرد قرار شناسايي مورد نيوزيلند و آمريكا متحده
آنجا تا مردم زندگي در دخالت از بايد كه است مدعي رويكرد
دلايل پايه بر ادعا اين.ورزيد خودداري دارد امكان كه
.مي‌شود ابراز گوناگون
انتخابهاي خود شهروندان همه براي نمي‌تواند دولت ;اول
آورده فراهم دولت توسط آنچه بنابراين و باشد داشته مناسب
نظر مورد نيازهاي از دولت برداشت شكل ، بهترين در مي‌شود ،
تمام مي‌تواند كه ادعا اين با دولت ، ;دوم.است مردم
وسازمانهاي اجتماعي زندگي مشاركت‌هاي و خدمات دامنه
فراسوي به را مردم انتظارات آورد ، فراهم را اجتماعي
انتظارات گسترش اين.مي‌دهد گسترش خود واقعي توانايي
به "مشروعيت بحران" شكل در را دولت براي آينده مشكلات
اقدامات و اصلاحات به مردم اتكاء ;سوم.مي‌آورد وجود
است ممكن.مي‌كند وبي‌انگيزه دلسرد را آنها دولت رفاهي
و خودياري ، اقدام"اجتماع"تخريب شكل در را خود مشكل اين
نمايان رفاه ، دولت از قبل دولتهاي "متعالي ويژگيهاي"ديگر
تعقيب را قانوني چارچوب يك حفظ هدف دولت مدل ، دراين.كند
بالقوه ظرفيت به مي‌توانند افراد آن طريق از كه مي‌كند
هدايت انتخاب ، و فردي انگيزه پايه بر كه خود واقعي
.يابند دست مي‌شود ،
كه دارد وجود ادعا اين حداقل ، دولت نظريه با مخالفت در
خود ، نوبه به و افراد زندگي گسترش بر مثبتي نقش از دولت
افكار از گروه اين.است برخوردار جامعه "موفقيت" و عملكرد
سوسيال فكري سنتهاي يا اجتماعي طلبي اصلاح با اغلب
كه دارد وجود بحث ايندارند رابطه و پيوستگي دمكراتيك
وسيله به تنها مي‌توان -فقر ويژه به -معين مشكلات بر
مشكلات چنين اين واگر كرد غلبه دولت ودخالت مستقيم اقدام
زيان جامعه و فرد شوند ، رها گرفتن ، قرار چالش مورد بدون
خواهند سياسي‌فزوني و اقتصادي ونابرابريهاي ديد خواهند
مورد دولت نقش گسترش توجيه براي دولت از مفهوم اينگرفت
بيستم قرن طول در اين‌رو ، از.است گرفته قرار استفاده
رفاه ، دولتهاي پيشرفته سرمايه‌داري جامعه‌هاي اغلب
.داشتند
درست حوزه مورد در گسترده‌اي گفت‌وگوي اخير سالهاي در
به شده معمول جدي تهديدهاي و "تاگور زگهواره رفاه" قاعده
و حوزه همراه به رفاه دولتهاي وسيله به قاعده اين سطح
توجه مورد اوليه هدفهاي از يكي رفاه دولت هزينه
با بود همراه جديد راست اصطلاح.است بوده "راست‌جديد"
.دهه 1970 اواخر از غربي سياست در "راست" حيات تجديد
"فرايدمن" و "هايك هون" آثار از گرفته الهام جديد راست
:مي‌سازد نمايان كليدي ويژگي سه ديگر وانديشمندان
جامعه ، دولت ، به نسبت "فر لسه" تلقي طرز به اول ، تعهد
در دولت دخالت به بخشيدن خاتمه جستجوي در كه فرد و بازار
سنتي ارزشهاي مجدد تاييد دوم ، .است زندگي جنبه‌هاي تمام
سازمان و اجتماعي زندگي جنبه‌هاي از بعضي به توجه با
جريان سوم ، .اجتماع و خانواده ويژه به اجتماعي ،
تاكيد مورد را مسئوليت و فردي آزادي ضرورت كه آزادي‌خواه
در تاثيرگذار عامل يك عنوان به "جديد راست".مي‌دهد قرار
ايالات در (19881980)رونالدريگان پرزيدنت زمامداري
(19901979)تاچر خانم محافظه‌كار حكومتهاي و آمريكا متحده
.است گرفته قرار ملاحظه مورد بريتانيا در
واحد عنوان به را فرد هنوز دولت از شده ياد مفهوم دو هر
اين مادون دولت نظري ، لحاظ از مي‌كند ، تصور نفع اوليه
فضايي بايد كه دارند عقيده ملاحظات اين هردوي.است واحد
دولت به وابستگي بدون و دخالت از آزاد فردي فعاليت براي
بشري فعاليت حوزه سه تحليل اين براي.باشد داشته وجود
.عمومي حوزه و خصوصي سياسي ، حوزه حوزه:مي‌شود مشخص
تصميم‌هاي آن در كه فضايي از است عبارت سياسي حوزه
حوزه.مي‌شوند معمول سياسي اقدامات و مي‌آيد حاصل سياسي
قرار ملاحظه مورد را خصوصي تجربه‌هاي آرزوهاي خصوصي
به كه است عمومي زندگي از قسمت آن عمومي حوزه.مي‌دهد
تصميم نظر ، روي به بلكه نمي‌شود ، اداره دولت اقدام وسيله
در كه است حوزه‌اي بهتر تعبير به.است باز عمومي واقدام
دانشگاهي ادبيات.دارد وجود شهروندي نظام و شهروند آن
دهه دو در عمومي حوزه انديشه مورد در ملاحظه‌اي قابل
و عمومي حوزه دقيق ويژگيهاي.است يافته توسعه گذشته
كماكان ، سياسي و خصوصي حوزه‌هاي و ميان‌آن توازن و رابطه
.مي‌كنند جلب را ملاحظه‌اي قابل گفت‌وگوهاي و بحث
از است عبارت عمومي حوزه باانديشه مرتبط بسيار مفهوم
غيردولتي ، بازار از است متشكل مدني جامعه.مدني جامعه
بحث.داوطلبانه يا خصوصي تجمع‌هاي و فعاليتها سازمانها ،
گستره و دولت با آن صحيح رابطه و مدني جامعه مورد در
به است ، گرفته قرار بسيار توجه مورد اخيرا دولت قدرت
.كمونيزم از بعد ويژه
اقتصادي توسعه -2
توسعه مورد در نظري متعارض ديدگاه دو كلي ، طور به
هر.نو ليبرال و ساختارگرايي رويكرد.دارد وجود اقتصادي
توسعه انديشه بر مسلطي نفوذ رويكرد دو اين از كدام
مركزيت.دارد ادامه زمينه اين در بحث و گذاشته‌اند
بايد دولت كه نقشي از عبارتست رويكرد دو اين ميان مناقشه
.كند ايفا اقتصادي توسعه در
جهان توسعه وقتي دوم ، جهاني جنگ از بعد سال بيست طول در
توسعه شد ، تبديل اقتصادي توسعه مطالعه اصلي حوزه به سوم
طريق از بايد تنها كه شد مشاهده امري عنوان به اقتصادي
كه گرفت شكل عقيده اين همچنين.شود حاصل دولت فعال دخالت
به تمايل فقير و غني كشورهاي ميان بين‌المللي مبادله
.دارد بين‌المللي نابرابري تشديد
اهميت دهه 1990 در اقتصادي توسعه مسايل به مسلط رويكرد
از توسعه حال در كشورهاي بهره‌گيري لزوم و بازار نيروهاي
.مي‌دهد قرار تاكيد مورد را بين‌المللي بازار فرصت‌هاي
محيطي آوردن فراهم از عبارتست حكومت نقش رويكرد ، ميان در
گزارش برطبق.شود شكوفا خصوصي پيشگامي آن در كه مناسب
مردم با مشورت در دولت كاراي نهادهاي جهاني ، بانك اخير
تلقي اهميت با بسيار مدني جامعه‌هاي در كننده همكاري
.مي‌شود
ساختاري توسعه نظريه -12
خصوصيتهاي از بعضي" كه مي‌پندارند چنين ساختارگرايي
از مهمي بخش نيافته ، توسعه كشورهاي اقتصادي ساختار ويژه
كننده ومنحرف اجراء غيرقابل را كلاسيك نظريه تحليل
متمركز كاري و ساز روي ساختاري تغيير نظريه.مي‌كنند
ساختارهاي نيافته توسعه اقتصادهاي آن وسيله به كه مي‌شود
اقتصاد به سنتي معيشتي كشاورزي از را خود اقتصادي
توليدي اقتصاد يك به صنعتي نظر از و شهرنشين‌تر مدرن‌تر ،
قيمت ابزارهاي نظريه اين.مي‌دهد تغيير متفاوت ، خدماتي و
را مدرن سنجي اقتصاد و كلاسيك -نو نظريه منابع اختصاص و
كار به انتقال فرآيند اين انجام چگونگي توصيف براي
كه مي‌دارد اشعار ساختاري تغيير مدل اصلي فرضيه.مي‌گيرد
كه است تشخيص قابل تغيير و رشد فرآيند يك توسعه
وجود ، اين با.است مشابه كشورها همه در آن اصلي خصوصيتهاي
پيمايش در كشورها ميان مي‌تواند كه را تفاوتي مدل اين
و برخورداري شامل -باشد داشته وجود توسعه فرآيند الگوي
در آن ، حكومت واهداف سياستها كشور ، يك منابع اندازه
تجارت محيط و خارجي وتكنولوژي سرمايه بودن دسترس
.دهد مي قرار شناسايي مورد را -بين‌المللي
از مي‌شوند متشكل ساختارگرايان سياسي ، مواضع نظر از
هدايت يا دولت دخالت از ازدرجه‌اي كه طلباني اصلاح
دارند عقيده كه انقلابيوني تا مي‌كنند طرفداري اقتصادي
محتوي از.مي‌يابد تحقق سوسياليزم طريق از تنها توسعه
مشخص آنان انديشه مركزي ويژگي پنج گسترده گروه اين آثار
.مي‌شود
توسعه بر آزاد بازار سودمند اثرهاي ساختارگرايي ، (1
.مي‌دهد قرار سوال مورد را سوم جهان در اقتصادي
به توسعه.دارد تاكيد ساختاري تغيير بر ساختارگرايي (2
در اجتماعي و اقتصادي ساختارهاي انتقال فرآيند يك عنوان
توليدي ، صنعت ويژه به صنعت ، آن در كه مي‌شود گرفته نظر
.مي‌كند ايفا حياتي نقش
به منابع كنترل و شديد متمركز مالكيت ساختارگرايي (3
موثر اقتصادي فرآيندهاي و سياستها نتايج بر را سوم جهان
ملاحظه مورد بايد توسعه درك براي دارد عقيده و مي‌داند
.گيرند قرار
.دارد تاكيد تكنولوژي پويايي جنبه‌هاي بر ساختارگرايي (4
توجه مورد ازموارد تكنولوژيك وتوانايي تكنولوژيك وابستگي
.است
امري عنوان به را سرمايه تجمع بالاي نرخ ساختارگرايي (5
مي‌دهد قرار ملاحظه مورد سريع اقتصادي توسعه براي حياتي
و ساختاري انتقال ايجاد براي ضروري وضعيت يك را آن و
.مي‌كند تلقي بهره‌وري سطوح افزايش
در دولت فعال نقش روي بر بيشتر ساختارگرايي سياستهاي
كليدي زمينه‌هاي.مي‌شود متمركز اقتصادي توسعه ارتقاء
نقش دولت براي آنها در ساختارگرايان كه دارند وجود زيادي
عبارتند كليدي زمينه‌هاي از بعضي.مي‌گيرند نظر در مهمي
تكنولوژي كنترل ، و مالكيت شدن ، صنعتي جهاني ، اقتصاد:از
.سرمايه وانباشت
جهاني اقتصاد -112
بازار نيروهاي آزاد فعاليت دارند عقيده ساختارگرايان
بنابراين.دارد بيشتر قطببندي سوي به هدايت به تمايل
و ملي اقتصاد روابط ميان ميانجي‌گري منظور به بايد دولت
قيمت) "مبادله رابطه" بهبود براي و كند دخالت جهاني
به نمي‌توانند سوم جهان حكومتهاي ،(واردات قيمت /صادرات
كه مواردي در جز به خود ، اوليه كالاهاي براي انفرادي طور
باشند ، برخوردار جهاني بازار در انحصار از درجه‌اي به
كارتلهاي پيشگامي عمل در حتي.كنند وضع صادرات بر ماليات
سياست دليل به قيمت افزايش براي اوپك مثل كننده عرضه
كشورهاي ميان مناقشه‌آميز منافع و يافته توسعه كشورهاي
سياستهاي بر ساختارگرايان نبوده‌اند ، موفق توسعه درحال
.دارند تاكيد سوم جهان نوپاي ارتقاءصنايع منظور به حمايتي
به.است شده توصيه نيز سرمايه جريانهاي بر دولتي كنترل
از جلوگيري منظور به كه است مهم فقير كشورهاي براي ويژه
.باشند داشته ارزي كنترل مانند كارهايي و سرمايه‌ساز خروج
شدن صنعتي -212
صنعتي بنيادي اهميت توسعه ، متقدم تحليلي گرايشهاي از يكي
.بود شدن
مرتبط تجاري سياست با شدت به سوم جهان در صنعتي سياست
جهان در را صنعت توسعه صنعتي پيشرفته كشورهاي رقابت.است
نوپا صنعت از حمايت اين‌رو از.مي‌دهد قرار فشار تحت سوم
ساختاري صنعتي سياست از حياتي بخشي ساختارگرايان نظر در
دريافته‌اند اكنون ساختارگرايان بيشتر.مي‌دهد تشكيل را
.كند ايجاد صادرات براي مانعي نبايد حكومت سياستهاي كه
داخلي ، بازار از حمايت طريق از كه دارند عقيده آنها
توليد صادراتي كالاهاي شد خواهند قادر اقتصادي بنگاههاي
رقابت به بين‌المللي بازارهاي در باشند قادر تا كنند
در سرمايه‌داري ، پيشرفته كشورهاي رغم به.بپردازند
كه ندارند وجود دولت جز به ديگري عناصر سوم جهان كشورهاي
بنگاههاي براي اغلب.باشند كليدي صنايع ايجاد به قادر
غيرممكن وسيع سرمايه‌گذاري و بزرگ بسيار ريسك‌هاي داخلي
عقيده ساختارگرايان.نيست فراهم نيز خارجي وسرمايه هستند
به كند ، تعيين را صنعت بخش ساختار بايد دولت كه دارند
براي و دهد اختصاص اعتبار سرمايه‌گذاري افزايش منظور
دخالت وكوچك بزرگ مقياس‌هاي در صنعت ميان موازنه تعيين
.كند
كنترل و مالكيت -312
انتقال صورت به فراملي شركتهاي كه منافعي شناسايي با
مي‌آورند فراهم خارجي بازارهاي به دستيابي و تكنولوژي
هزينه‌هاي بخواهيم اگر دارند عقيده ساختارگرايان بيشتر
رفتار بر دولت كنترل برسند ، حداقل به خارجي سرمايه‌گذاري
تندرو ساختارگرايان.دارد ضرورت خارجي فراملي شركتهاي
شوند ، گذارده كنار بايد خارجي فراملي شركتهاي كه مي‌گويند
كنترل براي سوم جهان دولتهاي اشتياق و توانايي زيرا
.دارد قرار ترديد و شك مورد فراملي شركتهاي فعاليتهاي
دارد ادامه
|
