2 روز پس از انتخابات 22 خرداد، نخستین کمیته مجلس برای بررسی حوادثی که در تهران (مجتمع سبحان و کوی دانشگاه) رخ داده بود در ساختمان هرمی میدان بهارستان شکل گرفت. بعد از آنکه حوادث پس از انتخابات ابعاد جدیدی به‌خود گرفت، کمیته‌های جدیدتری نیز در دل مجلس و با ماموریت‌های ویژه شکل گرفت.
شاید بتوان گفت این کمیته همگی ماموریت‌هایشان را به‌طور اکمل انجام ندادند، یا انجام دادند و در ماموریت محوله موفق نبودند. ظاهرا 2 گزارش ماحصل فعالیت اصلی‌ترین کمیته‌های مجلس بعد از انتخابات بود؛ یکی در جلسه غیرعلنی قرائت شد که منجر به درگیری فیزیکی بین 2 نماینده از 2 جناح شد و دیگری گزارشی بود که گزارش کهریزک لقب گرفت و روز یکشنبه 20 دی در صحن علنی قرائت شد.
یک گزارش، یک فعالیت ناتمام
24 خرداد ماه یعنی 2 روز پس از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری به مناسبت حوادث به‌وجود آمده در کوی دانشگاه تهران و مجتمع سبحان، علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی، با بیان این جملات که «چه معنایی دارد که نیمه شب به دانشجویان در کوی حمله شود یا ساعت 2:30 دقیقه شب عده‌ای به مجتمع مسکونی سبحان حمله کنند و آسایش ساکنان را برهم بزنند؟
وزیر کشور در این زمینه مسئول است و باید پاسخگو باشد و در این موارد باید چارچوب قانونی رعایت شود. مجلس شورای اسلامی نیز با جدیت این خواسته را دنبال می‌کند»، کمیته‌ای را به ریاست محمد حسن ابوترابی‌فرد نایب رئیس اول مجلس مامور رسیدگی به این حوادث کرد. به این ترتیب هیاتی ویژه مرکب از محمد حسن ابوترابی فرد، حمید رضا کاتوزیان، علیرضا زاکانی، الیاس نادران، علی عباسپور تهرانی و کاظم جلالی تشکیل شد و 3 روز بعد نخستین گزارش این کمیته در جلسه‌ای غیرعلنی منجر به اتفاقاتی شد که ادامه کار این کمیته را با ابهام مواجه کرد.
در آن جلسه، گزارش اولیه محمد حسن ابوترابی فرد، رئیس کمیته با اعتراض نمایندگان حامی دولت از جمله مهدی کوچک‌زاده، حمیدرسایی و ستار هدایتخواه مواجه شد که کمیته را نه منسوب به مجلس، که منسوب به رئیس مجلس می‌دانستند. این اعتراض‌ها منجر به درگیری فیزیکی نماینده بوئین‌زهرا و نماینده تاکستان یکی از گروه اکثریت و دیگری از گروه اقلیت در صحن غیرعلنی شد.
این درگیری به‌خاطر اصرار برخی نمایندگان مجلس برای روشن کردن هویت لباس شخصی‌هایی بود که به کوی حمله کرده‌اند و ابرام برخی دیگر بر قرائت نشدن گزارش کمیته حقیقت یاب رخ داد. با وجود این فضای متشنج علی لاریجانی پا پس نگذاشته و دستور داد، علیرضا زاکانی نیز گزارش خود را ارائه دهد. گزارشی که علیرضا زاکانی همان روز از حمله به خوابگاه دانشجویی دانشگاه تهران قرائت کرد کم و بیش به مذاق نمایندگانی که معترض به گزارش اولیه بودند خوش آمد.
این کمیته اهم فعالیتش در همان گزارش جلسه غیرعلنی 27 خرداد خلاصه شد. بعدها به غیر از یکی دو جلسه دیگر و شایعاتی درباره تعطیلی جلسات کمیته حقیقت یاب و البته شایعاتی دیگر درباره فشارهایی از بیرون برای ممانعت از فعالیت کمیته، خبری مهم از آن به گوش نرسید.
مأموریت انجام نشد
وقتی کاظم جلالی سخنگوی کمیته‌ای که برای بررسی حوادث بازداشتگاه‌ها تشکیل شده بود، گزارش کمیته‌اش را 20 دی ماه در صحن علنی قرائت می‌کرد در ابتدای گزارش اشاره کرد که ارائه گزارش درخصوص حوادث خوابگاه دانشجویان بر عهده کمیته حقیقت‌یاب است و این کمیته – کمیته ویژه- ورودی در بررسی مسائل مربوط به کوی نداشته است.
این سخن شاید آگاهی اعضای کمیته‌های مختلف مجلس را بر این امر می‌رساند که نکاتی مبهم از حادثه حمله به کوی دانشگاه و مجتمع سبحان باقی است و چه بسا هنوز ذهن‌ها به‌دنبال یافتن مسببان آن حوادث هستند و البته منتظر قرائت گزارش نهایی کمیته حقیقت یاب مجلس!
مأموران رایزنی
در کنار کمیته حقیقت یاب مجلس، تیرماه، کمیته دیگری متشکل از هیات رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی تشکیل شد که مامور رایزنی با مراجع عظام تقلید، مسئولان نظام و نامزدهای معترض بودند تا راهی برای برون رفت از حوادث پس از انتخابات بیابند. قرار نبود این کمیته گزارشی را در صحن علنی یا غیرعلنی مجلس قرائت کند. گزارش این کمیته روی میز علی لاریجانی رئیس مجلس قرار گرفت و نسخه‌ای از آن به شورای نگهبان و وزارت کشور نیز رفت.
اعضای این کمیته علاوه بر دیدار با مراجع عظام تقلید در قم، با آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس خبرگان رهبری، علی اکبر ناطق نوری رئیس دفتر بازرسی رهبر معظم انقلاب ، آیت‌الله سیدمحمود هاشمی‌شاهرودی رئیس وقت قوه قضاییه و نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری دهم دیدار و به رایزنی پرداختند.
و گزارش ویژه
همان استدلالی را که 27 خرداد ماه در جلسه غیرعلنی وقتی گزارش کمیته حقیقت یاب از سوی محمد حسن ابوترابی فرد قرائت شد، برخی نمایندگان عضو فراکسیون انقلاب مطرح کرده و به مخالفت با رئیس کمیته حقیقت یاب و گزارشش پرداختند، وقتی20 دی ماه گزارش کمیته ویژه مجلس درباره بازداشتگاه کهریزک نیز قرائت شد، باز مورد استناد نمایندگان عضو فراکسیون انقلاب قرار گرفت تا مخالفت خود را با کمیته و گزارشش اعلام کنند. شاید هم بهانه‌ای می‌خواستند برای تحت فشار قرار دادن رئیس مجلس.
ستار هدایتخواه که از لحظه اول قرائت گزارش توسط کاظم جلالی، ایستاده و خواستار تذکر بود، کمیته ویژه را کمیته رئیس مجلس دانست و نه کمیته مجلس و سپس استدلال کرد که این کمیته نمی‌تواند گزارشی را از تریبون مجلس قرائت کند. اما علی لاریجانی موادی از آیین‌نامه را نقل کرد که نشان می‌داد فعالیت این گزارش کاملا قانونی و در چارچوب آیین‌نامه داخلی مجلس است. این گزارش بخشی از دلایل اتفاقات رخ داده در بازداشتگاه کهریزک را متوجه دستگاه قضا کرده و مرگ روح‌الامینی، کامرانی و جوادی را براساس ضرب و جرح صورت گرفته در کهریزک دانست نه مننژیت.
چنان‌که سازمان قضایی نیروهای مسلح نیز در بیانیه‌ای که پیش‌تر منتشر کرده بود مرگ این سه نفر را بر اثر ضرب و جرح تایید کرده بود. این گزارش، از سعید مرتضوی دادستان تهران به‌عنوان کسی یاد کرد که برای انتقال 147 دستگیر شده روز 18 تیر به بازداشتگاه کهریزک، با وجود امتناع مسئولان کهریزک اصرار کرده است.
جلالی ابتدای قرائت گزارش خود به دیدار کمیته ویژه مجلس با سعید مرتضوی دادستان وقت تهران که اخیرا از سوی رئیس‌جمهوری به ریاست ستاد قاچاق ارز و کالا منصوب شده است، اشاره کرد و گفت: «از وی درخصوص کشته شدن 3 تن از افراد بازداشت شده آقایان روح‌الامینی، کامرانی و جوادی‌فر پرسیده شد. وی دلیل این مسئله را بنا بر بررسی‌های انجام شده از سوی پزشکی قانونی مننژیت دانست و متذکر شد که با سرعت در بازداشتگاه‌ها عملیات واکسیناسیون مننژیت در حال انجام است».
سخنگوی کمیته ویژه مجلس ادامه داد: «هیات از وی پرسید به چه دلیل دستگیرشدگان روز 18 تیرماه به بازداشتگاه کهریزک منتقل شدند، ایشان ضمن مناسب و استاندارد دانستن این بازداشتگاه مسئله فقدان ظرفیت زندان اوین را اصلی‌ترین دلیل جهت انتقال این بازداشت‌شدگان به کهریزک دانست».
اما ادامه این گزارش تاکید می‌کرد که اوین در آن زمان ظرفیت لازم را برای پذیرش متهمان داشته است.می توان گفت این مهم‌ترین خروجی فعالیت کمیته‌هایی بود که برای بررسی حوادث چندبعدی پس از انتخابات در ساختمان هرمی میدان بهارستان شکل گرفته بودند و تنها گزارشی بود که با معرفی مقصران اصلی حوادث رخ داده به کار خود پایان داد. گزارش این کمیته از دستگاه قضا خواست که با همه عوامل حادثه تلخ کهریزک، اعم از قضایی، اداری و انتظامی برخورد جدی کند و بدون رعایت هر گونه ملاحظه‌ای نسبت به آبروی نظام جمهوری اسلامی این مسئله را به نتیجه برساند.
آخرین کمیته
بعد از حوادث حاشیه‌ای روز عاشورا کمیته دیگری نیز این بار نه با عضویت اعضای کمیسیون امنیت ملی بلکه در دل کمیسیون قضایی مجلس و متشکل از اعضای هیات رئیسه این کمیسیون تشکیل شد تا به بررسی جوانب موضوع بپردازد. هنوز نامی مثل نام‌های «کمیته ویژه» یا «کمیته حقیقت یاب» برای این هیات انتخاب نشده است، شاید از آن رو که این کمیته فعالیتش را بیشتر چراغ خاموش دنبال می‌کند. این کمیته با دادستان کشور، دادستان تهران، معاون وزارت اطلاعات و برخی دیگر از مقامات قضایی و امنیتی تاکنون دیدار داشته اما هنوز هیچ گزارشی از سوی آن به هیات رئیسه مجلس تقدیم نشده است.
