زنگ مرگ

همکلاسی‌های دانشجوی از دست رفته، از تاخیر حضور کارکنان مرکز اورژانس گله‌مند بودند. این گلایه اگرچه به‌حق است، اما این سؤال را از ذهن آدم پاک نمی‌کند که: اگر در میان آن همکلاسی‌ها، یک نفر با اصول اولیه برخورد با بیماران قلبی آشنا بود، آیا از این اتفاق تلخ جلوگیری نمی‌شد؟ شما از درد قلبی و اصول اولیه برخورد با بیماران قلبی چه می‌دانید؟
رنگش بدجوری پریده.

دانه‌های درشت عرق نشسته روی پیشانی‌اش. پنج انگشتش را باز کرده روی قلبش و از شدت درد دارد به خودش می‌پیچد. حس می‌کند که کسی با تمام سنگینی‌اش روی سینه او ایستاده و نمی‌گذارد نفسش بالا بیاید. بدجوری نفس نفس می‌زند. حالت تهوع، استفراغ، سرگیجه و ...

آنهایی که خودشان یا اطرافیانشان با حمله‌های قلبی مأنوس‌اند، خوب می‌دانند که این شرح حال، ‌شرح حال چه کسی است، اما نکته در اینجاست که هر دردی که کانونش قفسه سینه باشد، درد قلبی نیست.

درد قفسه سینه

در هر نقطه‌ای، از زیر گردن تا بالای شکم اگر دردی احساس کنید، به درد قفسه سینه دچار شده‌اید و هیچ فرقی نمی‌کند که این درد، واضح و شدید باشد یا مبهم و خفیف.

تمام درد‌های این ناحیه را باید جدی گرفت. پزشکان و بیماران وقتی با چنین دردی مواجه می‌شوند، معمولاً بیمناک می‌شوند که مبادا پای حمله قلبی در میان باشد.

حمله قلبی یکی از شایع‌ترین و خطرناک‌ترین انواع دردهای قفسه سینه ‌است اما خوشبختانه یا متاسفانه بسیاری از دردهای قفسه سینه، به اشتباه، درد قلبی تلقی می‌شوند.

حقیقت این است که بعضی از دردهای این ناحیه، هیچ خطری در پی ندارند. بعضی‌ها کمی خطرناکند و بعضی دیگر هم بسیار خطرناکند، آن‌قدر که جان آدم را تهدید می‌کنند.

به هر حال،‌ هر عضوی از اعضای بدن که در داخل قفسه سینه وجود دارد و تمام بافتهای موجود در این ناحیه، می‌توانند یک منبع بالقوه برای بروز درد قفسه سینه به حساب بیایند.

قلب، ریه‌ها، مری، عضلات بین دنده‌ای، دنده‌ها، تاندون‌ها و اعصابی که داخل قفسه سینه‌اند، متهمان ردیف اول‌اند.

درد قلبی

به درد قفسه سینه با منشأ قلبی، می‌گویند آنژین. این درد معمولاً وقتی اتفاق می‌افتد که خون و اکسیژن کافی به قلب نرسد. اگر چنین دردی یک حد و مرز قابل پیش‌بینی داشته باشد، به آن می‌گویند آنژین پایدار.

به بیان دیگر، آنژین پایدار به این معناست که شما خودتان بدانید که اگر میزان کار و فعالیت روزانه‌تان از یک حد مشخصی بیشتر بشود، به درد قفسه سینه مبتلا می‌شوید. اما اگر دردتان غیرقابل پیش‌بینی بشود یا این‌که در حال استراحت هم به چنین دردی دچار شوید، آن‌وقت به آنژین‌تان می‌گویند آنژین ناپایدار.

شخصی که به آنژین ناپایدار دچار می‌شود، باید خیلی زود در بخش اورژانس، مورد بررسی پزشکی قرار بگیرد. حمله قلبی یکی از شایع‌ترین انواع دردهای قلبی است. وقتی رسوبات چربی یا لخته‌های خونی، جلوی خونرسانی به قلب را بگیرند و اجازه ندهند که غذا و اکسیژن کافی به عضله قلب برسد، حمله قلبی اتفاق می‌افتد.

این حمله معمولاً با احساس سنگینی در قفسه سینه، درد و فشار در این ناحیه و گهگاه با احساس سوزش در قفسه سینه همراه است. درد ناشی از حمله قلبی معمولاً چند دقیقه طول می‌کشد.

این درد ممکن است به نواحی دیگری از بدن نیز انتشار پیدا کند. کمر، گردن، چانه،‌ شانه‌، بازو (خصوصاً دست و بازوی چپ) در حمله‌های قلبی، معمولاً تیر می‌کشند. علایم دیگری که تشخیص حمله قلبی را در ذهن پزشک تأیید می‌کنند، عبارتند از: تنگی نفس، حالت تهوع، احساس سرگیجه و عرق سرد. حمله قلبی معمولاً به دنبال یک فعالیت و یا یک استرس شدید اتفاق می‌افتد و در اغلب موارد، پس از چند دقیقه استراحت و استفاده از قرص زیرزبانی (نیتروگلیسیرین) از بین می‌رود.

به‌جز حمله قلبی، دلایل قلبی دیگری هم هستند که می‌توانند منجر به بروز درد در ناحیه قفسه سینه شوند. التهاب پرده‌ای که دورتادور قلب را در بر گرفته، یکی از همین دلایل است.

این بیماری که به پریکاردیت موسوم است، معمولاً متعاقب یک عفونت ویروسی اتفاق می‌افتد. در این مورد نیز درد قفسه سینه، بسیار شدید و معمولاً متمرکز بر روی یک نقطه است و بیمار احساس می‌کند که قفسه سینه‌اش دارد سوراخ می‌شود.

همراه بودن علایمی نظیر تب و کوفتگی بدن هم تأیید کننده همین تشخیص است. اسپاسم عروق کرونر، مشکلات عروقی و خصوصاً بیماری‌های مربوط به سرخرگ آئورت و . . . از دیگر دلایل قلبی برای بروز دردهای قفسه سینه به‌شمار می‌روند.

5 توصیه به اطرافیان بیمار قلبی

تماس با اورژانس البته کار خوب و لازمی است اما برخورد با یک بیمار قلبی، به‌جز این مورد، اصول دیگری نیز دارد که گاهی رعایت نکردنش به قیمت جان بیمار تمام می‌شود. برخی از این اصول اولیه به شرح زیرند:

1 - در هنگام بروز درد قلبی، که معمولاً در حال فعالیت و یا استرس به سراغ بیمار می‌آید، بلافاصله از بیمار بخواهید دست از کار بکشد و آرام بنشیند. استراحت، اولین قدمی است که باید برای تسکین درد بیمار بردارید.

2 - از قرص زیر زبانی (نیتروگلیسیرین)‌ استفاده کنید. اگر پس از 5 دقیقه، درد بیمارتان تسکین پیدا کرد که هیچ. در غیر این صورت، مجدداً باید یک قرص بگذارید زیر زبانش. این کار را تا 3 بار می‌توانید تکرار کنید اما اگر پس از به‌کار بردن 3 قرص زیرزبانی در فواصل مناسب، باز هم درد بیمار از بین نرفت، باید بلافاصله به یکی از مراکز اورژانس مراجعه کنید.

3 - آنهایی که در جمعِ اطرافیانشان بیمار قلبی دارند، باید بدانند که در مواردی نظیر استحمام، مقاربت و یا بعد از خوردن غذاهای سنگین، بهتر است که بیمارشان به‌طور پیشگیرانه از قرص زیرزبانی استفاده کند.

4 -‌ قرص زیرزبانی‌ نباید در معرض نور و حرارت و رطوبت قرار بگیرد چرا که در این مواقع، خیلی زود فاسد می‌شود و ‌خاصیت درمانی‌اش را از دست می‌دهد. اگر بیمارتان از نیتروگلیسیرین استفاده کرد و مزه تند این دارو را در زیر زبانش حس نکرد، بدانید که احتمالاً قرص زیرزبانی‌تان خراب شده و خاصیتش را از دست داده است.

5 - از بیمار بخواهید که حتی‌الامکان قرص زیرزبانی را در وضعیت ایستاده مصرف نکند چرا که به دلیل افت ناگهانی فشار خون، خطر سقوط ناگهانی وجود دارد. بهتر است که در وضعیت نشسته یا خوابیده از این قرص استفاده شود.

5 توصیه به بیماران قلبی

1 - اگر اضافه وزن دارید، بهتر است با مراجعه به پزشک یا متخصص تغذیه، یک برنامه غذایی مناسب دریافت کنید و هرچه زودتر،‌ فکری به حال کاهش وزنتان بکنید.

2 - عوامل خطرساز بیماریهای قلبی را هرچه زودتر تدبیر کنید: سیگار، فشار خون، چربی خون بالا، دیابت.

3 - وقتی که درد قفسه سینه ندارید، خصوصاً در اوایل صبح که هوا پاکیزه‌تر است، ترجیحاً در محلهایی مانند پارک و اماکنی که از فضای سبز برخوردارند، پیاده‌روی کنید. کم‌کم اگر دیدید که با این پیاده‌روی مختصر، مشکلی برایتان ایجاد نمی‌شود و تحملش را دارید، زمان پیاده‌روی‌تان را افزایش دهید یا به دویدن سبک بپردازید.

4 - هیچ‌وقت به هنگام راه رفتن و به‌ویژه موقع بالا رفتن از پله‌ها نباید باری بیش از یک کیلوگرم را حمل کنید.

5 - پرهیز از عصبانیت و استرسهای روحی، بسیار مهم است و حتی می‌‌توانید برای افزایش آسودگی خاطر و دور شدن از عصبیت‌های بی‌مورد،‌ با صلاحدید پزشک، از داروهای آرام بخش کمک بگیرید.