کتابی در 328 صفحه نوشته تورج زاهدی، آهنگساز، خواننده و تا حدودی نویسنده. زاهدی که حالا 52سال دارد، سال 1364 در فیلم «مدرک جرم» منوچهر حق‌پرست، دستیار کارگردانی را تجربه کرد و پس از آن، 3 بار به‌عنوان بازیگر و 2بار به‌عنوان آهنگساز در سینما حضور یافت. او البته علاوه بر آثار سینمایی، چند رمان نیز منتشر کرده است. «نشانه‌شناسی موسیقی فیلم» به قیمت 5700 تومان توسط پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی منتشر شده است. گفت‌وگوی ما با زاهدی را می خوانید.
- چطور شد که این بار سراغ نشانه‌شناسی رفتید؟
اثر مورد نظر درباره نشانه‌شناسی موسیقی فیلم است. در زبان فارسی چند کتاب در حوزه نشانه‌شناسی ترجمه شده است ولی در زمینه نشانه‌شناسی هنر آثار چندانی به زبان فارسی وجود ندارد. نبود هیچ‌گونه متن نشانه‌شناختی در زمینه سایر بخش‌های هنری غیر از سینما مرا بر آن داشت که تلاش و پژوهش خودم را در این حیطه دوچندان کنم و موفق به نگارش آن شوم.
- حالا نشانه‌شناسی واقعاً چقدر اهمیت دارد؟
اساساً هنر جز از طریق نشانه‌ها خلق نمی‌شود از سویی رابطه دال و مدلول در نشانه‌شناسی عنصر اولیه هستند، نشانه‌شناسان می‌گویند اگر رابطه دال و مدلول بیش از حد آشکار شود، هنر به‌وجود نمی‌آید. سازها هر یک کاربردی دارند، در موسیقی نیز انواع ژانر وجود دارد و ژانرهای مختلف نیز نشانه‌شناسی متفاوتی دارند، درنتیجه هرچه استفاده بهتر از نشانه‌ها صورت بگیرد، نمایش قوی‌تری به‌وجود می‌آید، بنابراین اثر هنری از طریق کاربرد درست نشانه‌شناسی به اوج خود می‌رسد.
- اما شما نشانه‌شناسی را به‌صورت مجزا هم در کتاب طرح کرده‌اید، چرا؟
مخاطبان این کتاب را اهالی موسیقی و سینما تشکیل می‌دهند درنتیجه ترجیحاً قصد بر این شد که در فصل آغازین، مبحث نشانه‌شناسی به‌طور جداگانه مورد صحبت قرار گیرد تا اطلاعات اولیه و کلیدی به مخاطب داده شود.
- باقی کتاب را هم به‌طور خلاصه معرفی می‌کنید؟
در فصل دوم به شناخت «نشانه‌شناسی موسیقی» پرداختم و در فصل سوم مفاهیم کلی و فراگیر «موسیقی فیلم»را دنبال کرده و نشانه‌شناسی آن را فارغ از داده‌ها و مؤلفه‌های بومی سینمای ایران مورد بررسی قرار دادم و در نهایت پرداختن به موسیقی متن در سینمای ایران در فصل چهارم گنجانده شد که خود این فصل هم مشتمل بر چند بخش نشانه‌شناسی ویلن، کمانچه، نی، سنتور و سه‌تار است.
- این کتاب چقدر وقت و انرژی شما را گرفته است؟
نگارش این کتاب از سال 1380 تا 1384 به طول انجامید. در نگارش کتاب بیش از صد فیلم را که به هر نحو نام آنها در کتاب برده شده، چندین بار نگاه و بازبینی کردم و سعی داشته‌ام بیشترین دقت و امانت را در تألیف این اثر داشته باشم.
- معمولاً این قبیل مسائل، دشوار و دیرفهم‌اند. کتاب شما هم همین‌طور است؟
من اصرار داشتم کتابم خواندنی باشد. تجربه به ما آموخته است که دشواری بیان عموماً از آنجا ناشی می‌شود که نویسنده خود مطلب را نفهمیده است در نتیجه اثر را با زبانی عام که برای همه فهم‌پذیر باشد نوشته‌ام؛ هر چند که در جاهایی که به حوزه‌های اختصاصی اهل موسیقی سینما تعلق داشت، زبان فنی را به کار بردم.
