امروزه تخریب و بی‌توجهی به این آثار کهن نگرانی‌های جدی ایجاد کرده است. شاید هم تعدد این آثار زیبا در کشورمان موجب شده است که ارزش آنها کم رنگ جلوه کند و تا این اندازه مورد بی‌اعتنایی قرار گیرند. «اصفهان»، دیاری که زمانی آن را «صفاهان» می‌خواندند، امروز شاهد قهر طبیعت و بی مهری‌های بسیاری شده است.
بعد از سی و سه پل و پل خواجو که به واسطه خشکی زاینده‌رود آسیب دیدند و همین دل همه را به درد آورد ، این بار نوبت به یک بنای هزار ساله تاریخی – مذهبی در این شهر رسیده است.
خبرها حاکی است مسجد جامع اصفهان که بسیاری آن را به‌عنوان یکی از مهمترین مساجد تاریخی ایران با مجموعه‌ای از معماری ایرانی- اسلامی می‌دانند با نم ناشی از فاضلاب در حال تخریب تدریجی است. البته تنها مشکل این بنا بحث فاضلاب نیست بلکه نبود امنیت و حفاظت، ساخت و سازهای غیر‌مجاز اطراف مسجد و لرزش‌های ناشی از آن و استفاده از کاشی‌های تاریخی آن به‌عنوان تابلوی اعلانات تنها بخشی از بی‌مهری‌های صورت گرفته است.
در حالی‌که بسیاری از باستان‌شناسان معتقدند این بنای بی‌نظیر نیازمند توجه بیشتری است یکی از مسئولان بنا که نمی‌خواست نامش در گزارش بیاید ، تعدد مدیریت را عامل اصلی مشکلات به‌وجود آمده برای این مسجد می‌داند و می‌گوید: متاسفانه این مسجد در زمره آثار باستانی ثبت نشده است و چون جزو آثار مذهبی نیز محسوب می‌شود، هم سازمان میراث فرهنگی و هم سازمان اوقاف و امور خیریه خود را متولی آن می‌دانند و هیچ هماهنگی بین آنها وجود ندارد.
پیشگیری قبل از فاجعه
چون بافت این محله‌ها قدیمی است و دور تا دور این مسجد کوچه قرار دارد و لوله‌های فاضلاب از زیر این کوچه‌ها رد شده است، اگر یکی از این لوله‌ها بترکد و به دیواره مسجد نشت کند کاملاً دیوار آن فرو خواهد ریخت». همین مسئول در ادامه این گفته‌اش مدیریت واحد و رسیدگی مکرر به این بنا را مهمترین راه‌حل پیشگیری قبل از فاجعه می‌داند.
او در ارتباط با این سؤال که چرا رسیدگی لازم به این مسجد نمی‌شود آن را حاصل برخی کم کاری‌ها می‌داند و یادآور می‌شود: اگر چه قدمت این مسجد نشان از فرهنگ بالای ایرانیان دارد اما رفتارهای غیر دلسوزانه مردم و برخی مسئولان نسبت به آثار باستانی چیز دیگری را نشان می‌دهد.
وی فرهنگ‌سازی و تبلیغات موثر، تعامل بین مسئولان و همچنین تامین بودجه مناسب را از جمله راهکارهای مناسب برای نگاهداری از این آثار برشمرد و اضافه کرد: میراث فرهنگی هر کشوری نماد هویت ملی و نشان از گذشته هر منطقه‌ای است و نگهداری از آنها محدود به شعار و حرف نیست.
کریم نصر، رئیس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر اصفهان نیز با تاکید بر اینکه در حال حاضر بزرگترین مسئله مورد بررسی مسجد جامع، قدیمی بودن منطقه و لوله‌های فاضلاب آن است بهترین راهکار را به روز کردن تاسیسات اطراف مسجد و نوسازی این لوله‌ها می‌داند و می‌گوید: طرح احیای میدان عتیق در جنوب مسجد جامع می‌تواند تا حدودی از این مشکلات و نگرانی نشت آب یا فاضلاب به دیواره‌های مسجد بکاهد.
او با اشاره به اینکه شورای شهر اصفهان آمادگی لازم برای مشارکت با سازمان میراث فرهنگی را دارد یادآور می‌شود: با توجه به اهمیتی که مسجد جامع و دیگر آثار باستانی اصفهان دارند، این شورا پذیرای طرح‌های مسئولان است و برای همکاری خود از هر جهت اعلام آمادگی می‌کند.
البته این مشروط به این است که این طرح‌ها طولانی نباشد. فریبا سعیدی، کارشناس امور اکتشافات سازمان میراث فرهنگی اصفهان نیز در گفت‌وگویی مرمت مسجد جامع را نیازمند اختصاص بودجه‌های ملی دانست و اضافه کرد: «بازسازی این بنا تنها باید توسط تیم‌های مجهز و کارشناسان خبره صورت گیرد و با فعالیت‌های سطحی نمی توان به مرمت و بازسازی این اثر پرداخت چرا که خطراتی که از جانب مرمت نادرست این بنا را تهدید می‌کند، در جای خود بسیار مهم و زیاد است.»
بودجه نمی‌دهند
رضا صادقی، سرپرست اوقاف و امور خیریه اصفهان در این ارتباط با انتقاد از عملکرد سازمان میراث فرهنگی در قبال اماکن متبرکه معتقد است: «بنای بسیاری از امامزاده‌های شهر اصفهان در حال تخریب است و سازمان اوقاف نیز این مسئله را بارها و بارها به‌صورت کتبی به این سازمان گوشزد کرده اما متاسفانه توجهی به آن نشده است. »
او با تائید اینکه منطقه سبز میدان اصفهان که مسجد جامع در آنجا قرار دارد نیاز به کانال کشی دارد تا نم و رطوبت کاهش یابد، اضافه می‌کند: بیشترین بودجه دولتی در اختیار سازمان میراث فرهنگی است اما از این مقدار، بودجه ناچیزی به اداره اوقاف برای مرمت اماکن مذهبی که شامل بیش از هزار مسجد است اختصاص می‌یابد.
صادقی در آخر با اعلام آمادگی برای همکاری و تامین هزینه به‌منظور بازسازی و رفع نواقص موجود اماکن مذهبی به‌خصوص مسجد جامع توسط اداره اوقاف خواستار همکاری بیشتر سازمان میراث فرهنگی در این زمینه شد.
به‌راستی چه منطقی برای این بی‌مهری‌ها و عدم توجه به این آثار کهن با توجه به اعلام همکاری تمامی سازمان‌های ذی‌ربط برای نگاهداری صحیح از آنها وجود دارد؟ به‌نظر می‌رسد اعمال مدیریت واحد و تعامل بین دستگاه ها و مسئولان از مهمترین راهکارها برای حفظ آثار باستانی باشد.
