روستاهای خالی، زمین‌های بی‌بار

اگر خبر از فروچاله‌های عمیق در دشت‌ها می‌آید و یا کاهش سطح اراضی کشاورزی، بدانیم که سررشته این مسائل از سفره‌های آب زیرزمینی است که خالی شده‌اند؛خالی که نه؛ مرده‌اند. یعنی از آنها بی‌رویه برداشت کرده‌اند، به حدی که باعث دگرگونی بافت خاک شده و لایه‌های مختلف آن نشست کرده است.

مثل حفره‌های وسیع و فروچاله‌های عمیقی که در کبودرآهنگ همدان ایجاد شد، این ناشی از مرگ سفره‌های آب زیرزمینی بود که برداشت‌های بیش از میزان تغذیه آن باعث پایین رفت سطح آب و نشست زمین شد.

نماینده مردم کبودرآهنگ در مجلس‌ می‌گوید: این فروچاله‌ها که قطر دهانه برخی از آنها به بیش از 100 متر می‌رسد، در زمین‌های حاصلخیز کشاورزی استان ایجاد شده است.
جعفری‌ به همشهری توضیح می‌دهد: خطر افزایش این فروچاله‌ها سایر دشت‌ها را هم تهدید می‌کند.

فرونشستن زمین و ایجاد فروچاله‌های عمیق در چندین نقطه از دشت‌های کبودرآهنگ که حکایت از سست شدن لایه‌های زیرین زمین دارد، باعث نگرانی مردم این منطقه شده است.

به گفته نماینده مردم کبودرآهنگ در مجلس، نه تنها کشاورزانی که زمین‌هایشان اطراف این بخش است‌ احساس نگرانی کرده و زمین خود را رها کرده‌اند، بلکه روستانشینان حواشی این منطقه نیز بیم آن دارند که زمین زیر پایشان فرونشیند.

وی‌حجم خسارت این رخداد را سنگین می‌داند و از کارشناسان می‌خواهد برآورد زیان را اعلام کنند.بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی تجدید شونده و غیرتجدید شونده ممکن است راهبرد اقتصادی مهمی در شرایط خاص به‌ویژه دوران خشکسالی باشد؛ اما مهمتر از آن تعادل بخشی سفره‌های زیرزمینی است که فرصت را تبدیل به تهدید نکند.

جعفری‌ یکی از دلایل برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی را احداث نیروگاه حرارتی تولید برق مفتح می‌داند که گفته می‌شود نیاز آبی این نیروگاه خود باعث بحران کم‌آبی، از بین رفتن کشاورزی و شوری آب شده است.

وی‌ در این مورد توضیح می‌دهد: قرار شد نیروگاه مفتح به جای آب زیرزمینی از سیستم ترمودینامیک خشک استفاده کند تا سفره‌های آب زیرزمینی بیش از این آسیب نبینند که البته هنوز اقدامی در این زمینه صورت نگرفته است.

جعفری‌ علاوه بر طرح فوق به راهکار تغییر الگوی کشت برای کشاورزان اشاره می‌کند که پس از فرونشستن دشت‌ها در دستور کار مسئولان قرار گرفته و هنوز عملی نشده است.

در این روش قرار است به جای محصولات آب بر محصولات دیگری کشت شود.نماینده مردم کبودرآهنگ در مجلس، انتقال آب از سایر حوضه‌ها را هم از دیگر روش‌های پیش‌بینی شده ذکر می‌کند.

برداشت‌های کنترل نشده فقط محدود به همدان نمی‌شود، در شرایط حاضر از همه منابع آب زیرزمینی کشور حداکثر استفاده به عمل می‌آید.برداشت کنترل نشده و بی‌رویه از منابع زیرزمینی خطری است برای بسیاری از مناطق کشور که این رویه‌ در آنجا نیز جاری است.

استفاده از سفره‌های زیرزمینی که پیش از بروز خشکسالی به‌صورت حفر چاه‌های غیرمجاز از سوی کشاورزان صورت می‌گرفت، در شرایط بحران آب کشور با ادامه خشکسالی به شیوه‌ای عادی برای رسیدن به آب تبدیل شده است.

موضوعی که حمیدرضا حاجی‌بابایی، نماینده مردم همدان در مجلس بر آن صحه گذاشته و برداشت‌های غیرمنطقی از چاه‌ها را مورد اشاره قرار می‌دهد.وی‌ در گفت‌وگو با همشهری، کمبود آب شرب و کشاورزی را باعث ایجاد فروچاله‌ها ذکر کرده و ادامه می‌دهد: باید فکری برای ذخیره و نگهداشتن آب در فصول مختلف داشته باشیم.

کاهش منابع آب زیرزمینی زمانی روی می‌دهد که میزان برداشت آب از میزان تغذیه طبیعی بیشتر باشد. در حال حاضر سطح آب‌های زیرزمینی در حال افت است و بخش عمده آن در دشت‌ها توسط قنوات و یا چاه‌ها تخلیه می‌شود که با استفاده از این چاه‌ها، تخلیه آب زیرزمینی بدون توجه به میزان تغذیه آن افزایش یافته و در نتیجه سطح آب سیر نزولی پیدا می‌کند.

آخرین برآورد کارشناسان که البته مربوط به سال‌های قبل است، افت سطح 163 دشت کشور را مورد اشاره قرار داده است که بدون شک با تداوم خشکسالی این رقم در حال حاضرچند برابر شده است.