در این باره با حجت‌الاسلام محمد اشرفی اصفهانی، استاد دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، عضو کمیسیون فرهنگی و علمی مجمع تشخیص مصلحت نظام و امام جماعت مسجد جامع امیرالمومنین(ع) در گفت‌و‌گو با همشهری جمعه از اخلاق و سیاست در اسلام می‌گوید: این روزها در آستانه سالروز مبعث پیامبر اخلاق و مهربانی و رحمت هستیم.
- رابطه اخلاق و سیاست در سیره نبوی چگونه رابطه‌ای است؟
پیامبر ما سخت‌ترین، شقی‌ترین و سنگدل‌ترین انسان‌های آن زمان را توانست با آن خلق زیبایش به سمت اسلام دعوت و آنها را هدایت کند و حتی در قرآن نیز آمده است که اگر این خلق زیبا را به کار نمی‌گرفتی مردم از کنار تو پراکنده می‌شدند و به سمت تو گرایش پیدا نمی‌کردند. این مسئله مهمی است که در همین آغاز باید به آن اشاره کرد.
- پیامبر(ص) تا چه اندازه توانستند این خلق زیبای خود را در زمینه سیاسی نیز رعایت کنند؟
طبیعتاً اگر خلق، خلق واقعی شد، اگر خلقی شد که خداوند از آن تمجید می‌کند پس صورت ظاهری نخواهد داشت، بلکه از نظر سیرت، از نظر برخوردهای اجتماعی و سیاسی نیز آن اخلاق در اوج است و این ویژگی خاص پیامبر بود. ایشان به انسان‌ها بها دادند. انسان‌ها را هر کسی که بود در جای خودش مورد احترام قرار می‌دادند.
ما نباید تصور کنیم وقتی از خلق پیامبر سخن گفته می‌شود لبخند ایشان مدنظر است، زیرا برای یک خلق زیبا تنها لبخند کافی نیست. پیامبر هم صورت و هم سیرت و هم در عمل انسان‌ها را به گونه‌ای به سمت خودشان هدایت کردند
به گونه‌ای که هیچ‌گونه اختلافی در جامعه وجود نمی‌آمد و همه یکسان در مسائل اجتماعی و سیاسی در کنار هم بودند. همانطور که پیامبر اکرم(ص) در سخنانشان در روز بعثت فرمودند: «آن چیزی که ملاک برای برتری انسان است، تقوا و پرهیزگاری است.» اینکه انسانی همه آن امتیازاتی را که در ارتباط با یک انسان شایسته است در خودش جمع کند انسان برجسته‌ای است.
- به اعتقاد شما مصادیق رعایت اخلاق در سیاست چه چیزهایی است؟
یکی از مصادیق رعایت اخلاق در سیاست این است که انسان بر محور واقعیت‌ها و آنچه که از انسان‌ها، جامعه و اجتماع می‌فهمد عمل کند و نخواهد در مسائل سیاسی برخلاف سیره اسلام، قرآن و سیره نبوی عمل کند. سیاست و خلق باید هر دو تو‌أم با هم و در کنار هم باشد تا موجب تنش در جامعه نشود.
- چگونه در وضعیت کنونی سیره پیامبر(ص) و حضرت علی(ع) می‌تواند سرلوحه کار سیاستمداران و مسئولان ما باشد؟
آن چیزی که می‌توانیم از گذشته الگو بگیریم سیره پیامبر و عمل ایشان است. برخورد پیامبر از زمان بعثت تا رحلت‌شان با اقوام و اقلیت‌ها و حتی با محارب بسیار خوب و با احترام بود. رفتار پیامبر حتی با یهودیان و نصارا که با فتنه‌گری هر روز درد‌سری برای ایشان ایجاد می‌کردند با احترام خاصی بود.
این‌ها نشان می‌دهد که ما باید اخلاق را در سیاست به‌گونه‌ای جا بدهیم که مردم احساس آرامش و امنیت کنند و همه چیز را در پرتو اسلام ببینند و اعتقادشان به اسلام و ارزش‌های اسلامی بیشتر شود.
- در شرایط امروز مهم‌ترین دلایل رعایت نشدن اخلاق در مباحث سیاسی و اجتماعی چیست؟
یکی از عواملی این است که ما سیره، عمل و رفتار پیامبر و ائمه معصومین را کنار گذاشته‌ایم و خودسرانه کار و براساس تمایلات شخصی و برداشت‌های شخصی خودمان که بسیاری از آنها غلط و اشتباه است، رفتار می‌کنیم.
ما باید از قرآن سرمشق بگیریم. اینکه ما نسبت به قرآن و رفتار پیامبر و معصومین بی‌توجه باشیم و خودسرانه با برداشت‌های شخصی خودمان رفتار کنیم، نتیجه‌اش ایجاد طنش در جامعه است.
- به نظرتان دورشدن از سیاست دینی چه عواقبی دارد؟
وقتی صداقت در کار نباشد مردم هم از اصل خود فاصله می‌گیرند، ما باید کاری کنیم که مردم اعتقاداتشان نسبت به نظام و اسلام روز‌به‌روز تقویت شود و عملکرد مسئولان در این مسیر بسیار مهم و سرنوشت‌ساز است.
باید توجه کنیم که بعضی خیلی از افراد اسلام را، در عمل دیگری ببینند و این اشتباه است. زیرا اسلام به ذات خود عیبی ندارد و ما نباید اصل اسلام، دستورات الهی و ائمه معصومین(ع) را دستاویز قرار دهیم ممکن ایت اگر عیبی هست در رفتار ماست.
همه مسئولان اجرایی، مقننه و قضایی باید با تبعیت از سیره معصومین(ع) به حقوق خود در قبال مردم عمل کنند تا مردم نیز مطمئن شوند که آن چیزی را که مسئولان می‌گویندخودشان هم به آن عمل می‌کنند.
درباره الگوهای ارائه شده در رعایت اخلاق اسلامی در سیاست، همواره مسائلی مطرح بوده است.
- به نظر شما به جز پیامبر و ائمه معصومین(ع) آیا افراد دیگری نیز در اسلام وجود داشته و یا دارند که الگوی رعایت اخلاق در سیاست و در ضمن قابل دسترسی هم باشند؟
با بازنگری به زندگینامه خیلی از بزرگان دین و یا خیلی از شخصیت‌های بزرگ می‌توانیم بهتر به این سؤال پاسخ دهیم.
در میان بزرگان از زمان غیبت کبری امام زمان (عج) تاکنون مطمئنا افرادی را می‌توانیم پیدا کنیم که در حد نسبی اخلاق در سیاست را رعایت کرده‌اند و قطعاً کسی نمی‌تواند در این قضیه به معصومین (ع) برسد، زیرا معصوم کسی است که هرگز فکر امیال و هوس‌های دنیا در وجودش نیست.
همشهری جمعه
