حال‌وهوای متفاوت اجرای تئاتر به زبان اصلی | وقتی یرمای ایرانی، اسپانیایی صحبت می‌کند

همشهری آنلاین- شقایق عرفی نژاد: زینالی دکترای تئاتر از اسپانیا دارد و بعد از چند اجرا در اسپانیا به ایران برگشته و نمایشنامه یرما نوشته لورکا را در تماشاخانه دیوار چهارم روی صحنه برده است که تا ۲۰ اسفند ساعت ۹ شب ادامه دارد. او می‌گوید از شروع آشنایی با تئاتر ارتباط خوبی با ادبیات نمایشی اسپانیایی داشته و زمانی هم که در اسپانیا بوده با کمپانی رسمی ‌لورکا در شهر گرانادا، زادگاه لورکا، کار کرده و در ۲ تا از نمایش‌ها که با حمایت مالی شهرداری گرانادا اجرا شده، حضور داشته است. به تازگی هم ۳ نمایشنامه از لورکا را که به زبان فارسی ترجمه نشده بود، ترجمه کرده که در یک مجموعه با عنوان تئاتر غیرممکن لورکا منتشر شده است. با او در باره تجربه اجرا به زبانی غیر فارسی صحبت کردیم که در ادامه می خوانید:

در باره این اجرا بگویید.

یرما را با بچه‌های دانشجوی رشته زبان اسپانیایی دانشگاه علامه کار کردیم و روی صحنه بردیم. این بچه‌ها بازیگر نبودند. تمرین ها حدود یک سال طول کشید و روی مهارت‌های بازیگری آنها کار کردیم. در واقع انتخاب آنها به دلیل تبحرشان در زبان اسپانیایی انجام بود و نه مهارتشان در بازیگری. هرچند مستعد بودند و توانایی‌های زیادی از خودشان نشان دادند.

پس مسئله این نبوده که بچه‌های بازیگر باید زبان اسپانیایی یاد می‌گرفته‌اند، بچه‌هایی که زبان اسپانیایی می‌دانسته‌اند، می‌بایست بازیگری می‌آموختند.

بله دقیقا همینطور بود.

این چه مشکلاتی ایجاد می‌کرد؟

نوشته‌های لورکا متن‌های سختی برای بازیگر هستند. کسی که اولین بار با متن لورکا روی صحنه می‌رود، حتی اگر به زبان فارسی باشد، کار سختی در پیش دارد، چه برسد به این که به زبان اسپانیایی کار کند. به همین دلیل از اول خیلی روی خوانش و تحلیل و مفاهیم مختلف و تکنیک‌های بازیگری با بازیگران کار کردیم. بیشتر شبیه یک کارگاه بود که همزمان آموزش بازیگری می‌دیدند و یک کار هم برای صحنه آماده می‌شد. هرچند شرایط کرونا مدتی کار را تعطیل کرد و در زمان شروع کار هم از هیچ جا حمایت مالی نمی‌شدیم.

چرا تصمیم گرفتید کار را به زبان اسپانیایی اجرا کنید؟

خیلی اتفاقی بود. من تازه از اسپانیا آمده بودم و دانشجویان علامه می‌خواستند یک فعالیت غیر درسی داشته باشند. با واسطه‌ای با آنها آشنا شدم و تمرین این تئاتر را شروع کردیم. به نظرم به انتقال حس اصلی نمایشنامه به تماشاگر هم کمک می‌کند. از نظر فرم اجرایی سعی کردیم شیوه نمایش‌های ایرانی را برای این متن انتخاب کنم. ضمن این که سعی کردیم تصاویری ایجاد کنیم که اگر تماشاگر با وجود بالانویس فارسی در فهم دیالوگ‌ها مشکل پیدا کرد، به وسیله تصاویر ایجادشده بتواند با کار ارتباط برقرار کند.

مسئله‌ای که مطرح شده و در نظرات مخاطبین هم زیر تبلیغ کار در شبکه‌های اجتماعی دیده می‌شود، این است که چه ضرورتی داشته برای تماشاگر فارسی‌زبان ، کاری به زبان اسپانیایی اجرا شود. شما چه جوابی برای این نقدها یا نظرات دارید؟

ترجمه‌های زیادی ار کارهای لورکا وجود دارد و نمونه‌اش ترجمه‌های شاملو است که بسیار زیبا انجام شده است. ولی وقتی اثر را به زبان اصلی می‌خوانید، حال و هوا و جنس کلمات متفاوت است. به نظر من خیلی از متون می‌توانند به زبان اصلی خودشان اجرا شوند. اگر این اتفاق بیفتد از نظر فرهنگی و دریافت درست اثر می‌تواند تأثیرگذار باشد. خیلی از افراد بدون این که کار را ببینند، قضاوت می‌کنند و در شبکه‌های اجتماعی کامنت‌هایی مبنی بر این که چرا باید یک کار به زبان اسپانیایی اجرا شود، می‌نویسند. ولی کسانی که کار را دیدند، نظر مثبتی داشته‌اند.

تجربه تان از اجرای این کار و نوع ارتباط با تماشاگر چگونه بود؟

برای من که اجرای یک کار بعد از سال‌ها، یک چالش بود. با تمام مشکلاتی که همه گروه‌های اجرایی برای روی صحنه بردن یک کار دارند، روبه‌رو بودیم. از طرف دیگر کار با نابازیگر که اولین تجربه اجرایشان است، بسیار متفاوت است و مسائل خودش را دارد، اما با تمام محدودیت‌ها و مشکلات نتیجه برای من رضایت‌بخش است. تماشاگران هم تا این جای کار از آن استقبال کرده‌اند و هر شب سالن پر از تماشاگر  است. نظرات خوبی هم از کسانی که کار را می‌بینند، دریافت می‌کنیم.