همشهری آنلاین _ رابعه تیموری: صحبت از فعالیت‌های فرهنگی و تربیتی مدارس به طنز و فکاهی تلخ بی‌شباهت نیست، اما در همین شرایط در دبیرستان دوره اول نمونه مردمی پسرانه «شهید چمران» چرخ فعالیت‌های پرورشی و تربیتی از حرکت نایستاده و به موازات برنامه‌های آموزشی مدرسه، طرح‌های پرورشی به صوررت آنلاین اجرا می‌شود. پیش از شیوع ویروس کرونا دانش‌آموزان این مدرسه درکنار آموزش دروس نظری مقطع متوسطه اول، در قالب تشکل‌های دانش‌آموزی در رشته‌های فنی و هنری مهارت کسب می‌کردند. در گفت‌وگو با «عظیم گل محمدی» مدیر دبیرستان شهید چمران، در جریان جزئیات برنامه‌های تربیتی آنلاین مدرسه قرار گرفتیم.
برای دوران شیوع کرونا برنامه‌های پرورشی متفاوتی طراحی شده یا فعالیت‌های معمول مدرسه به‌صورت آنلاین برگزار می‌شود؟
در اغلب فعالیت‌های مدرسه جنبه عملی آنها باعث جذب و استقبال دانش‌آموزان می‌شود و اغلب این فعالیت‌ها در فضای آنلاین قابل اجرا نیستند. بنابراین ضرورت داشت که برنامه‌هایی متناسب و قابل اجرا در فضای مجازی طراحی شود تا مورد استقبال دانش‌آموزان قرار بگیرد. پیش از طراحی و اجرای این برنامه‌ها با تشکیل جلسات مجازی از نماینده‌های دانش‌آموزان، معلمان و اعضای انجمن اولیا و مربیان نظرسنجی کردیم و با استفاده از نظرات جمع‌آوری شده برنامه‌های پرورشی متفاوتی طراحی کردیم که نتایج رضایت‌بخشی به همراه داشت.
در زمان فعالیت معمول مدارس، دانش‌آموزان این مدرسه در قالب تشکل‌های دانش‌آموزی مهارت کسب می‌کنند. در فضای مجازی فعالیت‌های پرورشی دانش‌آموزان به‌صورت فردی انجام می‌شود؟
برنامه‌ها متناسب با ماهیت و نوع‌شان به ۲ شکل فردی و گروهی انجام می‌شوند، البته سمت و سو و اهداف پلتفرم اجرای برنامه‌ها با فعالیت‌های گروهی همخوانی بیشتری دارد. سعی طراحان برنامه‌ها هم براین بوده که تشکل‌های دانش‌آموزی فضای مجازی به‌صورت گروهی فعالیت کنند. تشکل‌های آزمایشگاه، دست‌سازه‌ها، سفیران سلامت، سخت‌افزار رایانه، نرم‌افزار رایانه، بسیج، زاییچه(گرامیداشت سالروز تولد دانش‌آموزان)، تقویم تاریخ، کتابخوانان، شورای دانش‌آموزی، انتظار و مهدویت، مناسبت‌ها، اردوهای مجازی و... ۵۰ تشکلی هستند که در فضای مجازی فعالند. اعضای تشکل‌ها در فضای مجازی با هم جلسه می‌گذارند و درباره مراحل و نتایج فعالیت‌ها، تحقیقات و پژوهش‌های‌شان که در منزل انجام می‌دهند، با هم بحث و همفکری می‌کنند.
برای برنامه‌های پرورشی مدرسه از سامانه شاد استفاده می‌کنید؟
بر اساس دستورالعمل وزارت آموزش و پرورش سامانه شاد بستر اصلی اجرای برنامه‌های پرورشی و تربیتی مدرسه است و در کنار آن از سامانه‌های کمکی مانند اسکای‌روم و کوییز ۲۴ استفاده می‌کنیم.
فعالیت گروه‌های پرورشی شبکه شاد را چطور ارزیابی می‌کنید؟
برنامه‌های تربیتی آنلاین شبکه شاد چند مشکل بزرگ دارند. یکی از این مشکلات پخش برنامه‌ها در ساعت ۸ تا ۱۲ و زمان پرترافیک آموزشی شبکه شاد است که بخش قابل توجهی از باند را اشغال می‌کند و در جریان برگزاری کلاس‌های درس اختلال به وجود می‌آورد. در طراحی محتوای برنامه‌های تربیتی شبکه شاد خلاقیتی به چشم نمی‌خورد و یا سخنرانی مسئولان پخش می‌شود یا برنامه‌های تربیتی معمول مدارس به‌صورت ناقص و نامناسب در قالب برنامه‌های آنلاین ارائه می‌شود. متأسفانه این قبیل برنامه‌ها برای دانش‌آموزان جذابیتی ندارند و از آنها استقبال نمی‌شود.
مدارس برای طراحی برنامه‌های تربیتی آنلاین چه محدودیت‌هایی دارند؟
نقایص و مشکلات شبکه شاد همان‌طور که در برگزاری برنامه‌های آموزشی اختلال ایجاد می‌کند، برای طراحی و اجرای برنامه‌های جانبی و فرهنگی هم دست مدارس را می‌بندد. این شبکه پهنای باند محدودی دارد و ظرفیت لازم برای استفاده همزمان چند میلیون دانش‌آموز ایجاد نشده است. زیرساخت‌های آموزش مجازی هم به‌صورت حرفه‌ای فراهم نشده است. محدودیت‌های دانش‌آموزان جنوب شهر برای دسترسی به اینترنت هم به این مشکلات دامن می‌زند. با این شرایط نمی‌توانیم با فراغ بال برنامه‌های پرورشی متنوع طراحی کنیم. متأسفانه برنامه‌ریزان آموزش و پرورش کشور در طراحی ابزارها و برنامه‌های آموزشی از نظرات و تجربیات معلمان و مدیران مدارس که سربازان خط مقدم نظام آموزش و پرورش کشور هستند، استفاده نمی‌کنند. متولیان برنامه‌ریزی‌های کلان سال‌ها از فضای مدرسه و کلاس درس دور بوده و از مشکلات و نیازهای مدارس و دانش‌آموزان با واسطه مطلع می‌شوند که این امر باعث خطا در برنامه‌ریزی می‌شود، در حالی که اگر از تجربیات معلمان، مدیران و دانش‌آموزان استفاده شود خطاها به حداقل می‌رسد.
یکی از آفات فعالیت‌های غیرحضوری محدود بودن نظارت مربیان مدرسه است که گاهی موجب مشکلاتی می‌شود. برای پیشگیری از بروز این لغزش‌ها و حفظ سلامت اخلاقی دانش‌آموزان چه راه‌حلی دارید؟
با مجازی شدن آموزش، اوقات فراغت دانش‌آموزان به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کرده است. از سوی دیگر دسترسی دانش‌آموزان به امکانات وب‌گردی سهل‌تر و گسترده‌تر شده و بخش قابل توجهی از زمان دانش‌آموزان در فضای مجازی می‌گذرد. دانش‌آموزان تمایل دارند آزادانه و بدون نظارت والدین و مربیان در این فضا گشت‌وگذار کنند که مشکلات و آسیب‌های جدی را برای آنها به همراه می‌آورد. هدف ما از طراحی برنامه‌های فرهنگی و آموزشی مجازی به حداقل رساندن زمان پرسه دانش‌آموزان در این فضاست. یعنی سعی کرده‌ایم برنامه‌های خلاقانه‌ای طراحی کنیم که با مشارکت فعال دانش‌آموز اجرا شود و بچه‌ها به‌صورت دسته‌جمعی و هدفدار در فضای مجازی وقت صرف کنند.
۲۵۶ تشکل دانش‌آموزی پیش از شیوع ویروس کرونا در مدرسه شهید چمران فعالیت داشتند و دانش‌آموزان در زنگ‌های تفریح و اوقات فراغت مهارت‌هایی مانند آرایشگری، تعمیر رایانه، باغبانی و... را می‌آموختند.
- اولیا در کنار مسئولان مدرسه
مشارکت اولیا در برنامه‌های پرورشی و تربیتی مدرسه از اصول اساسی است که در آموزش مجازی هم اهمیت و جایگاه خود را از دست نداده است.
«اکبر ماه پیکر» از اولیای دانش‌آموزان این مدرسه است. او می‌گوید: «در مدرسه شهید چمران مشارکت اولیا کاملاً هدفمند است و برنامه‌های آموزشی، فعالیت‌های فرهنگی، مسائل اقتصادی و مالی مدرسه و... با نظر و همفکری اولیا طراحی می‌شود.» ماه پیکر به برگزاری مسابقات خانوادگی مجازی برای اولیای دانش‌آموزان اشاره می‌کند و می‌گوید: «یکی از برنامه‌های ویژه مدرسه شهید چمران، برگزاری مسابقات خانوادگی است که در آموزش مجازی هم به قوت گذشته اجرا می‌شود.» او درباره ارتباط مدرسه با خانواده دانش‌آموزان می‌گوید: «مدرسه در مناسبت‌های مختلف مانند تولد دانش‌آموزان، اعیاد، روز پدر، روز مادر و... هدایای کاربردی مختلفی تدارک می‌بیند تا نشان دهد ارتباط خانواده‌ها و مدرسه به درس و تحصیل بچه‌ها محدود نمی‌شود.»
فرزند «عبدالله سوری» در مدرسه شهید چمران تحصیل می‌کند. سوری تهیه وسایل الکترونیکی هوشمند برای دانش‌آموزان کم‌بضاعت را از اقدامات ارزشمند مربیان مدرسه در دوران آموزش مجازی عنوان می‌کند و می‌گوید: «مسئولان مدرسه برای تعدادی از دانش‌آموزان که امکان تهیه وسایل الکترونیکی هوشمند نداشتند، گوشی تلفن همراه تهیه کردند یا در ایام آموزش مجازی برای تعمیر سخت‌افزاری و نرم‌افزاری وسایل هوشمند دانش‌آموزان و خانواده‌ها تشکلی به نام شورای راهبردی فضای مجازی تشکیل دادند که در آن با همکاری دانش‌آموزان عیوب سخت‌افزاری و نرم‌افزاری وسایل دانش‌آموزان و خانواده‌ها را رایگان رفع می‌کنند.»
نظر شما